Sjötterie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Aan dit artikel weurt de kómmenden tied nog gewirk.
Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke.

'n Sjötterie ies 'n vereiniging van mansluuj, die veur 1500 es taak houw um de eige sjtad en 't platteland te verdedige tege indringersj en criminele.

In de tegewoordige tied ies de sjötterie miè 'n vereiniging, die de sjötterietradities van vreuger bewaard haet binne 'n gemeinsjap van kameraodsjap en óntsjpanning. 't Veurnaamste blief 't (vogel)sjete en 't ziech presentere in 't traditioneel uniform (Carnaval, processie). Väöl Limburgse en Belzje dörper en sjtae höbbe 'n sjötterie, woavan d'rsj 'n aantal ies opgeriech of heropgeriech in de jaore 1880-1885. Sómmige vereiniginge zint al ièwenoud.

Sjete mèt de buuks

'n Buuks of buks ies 't geweer woamèt bie de sjötterie gesjote weurt. Ze vèlt onder de vuurwaopewet. 't Ies 'n type kamergeweer, kaliber 12 mèt 'n lengde van 1.80 m. en 'n gewiech van ca 17 kilo. 't Doel van t sjete bie de sjötterie ies 'ne (naomaak)vogel of 'n aantal bölkes. Dat gebeurt in wedsjtriedvörm o.a. bie 't OLS.

Mèt de buuks weurt gesjote vanaaf 'ne aanlèkpaol riechting de sjteetboum, wao-op ziech in de tuup, de raek bevingk woa-op de bölkes ziete.

't OLS en d'n Um

D'n Um ies de pries dae 'n sjötterie kriet bie 't winne van 't OLS of "Oud Limburgs Sjöttersfiès" (Oud Limburgs Schuttersfeest). Eder jaor weurt 't OLS georganiseerd door de winnende vereiniging van 't aafgeloupe jaor. De pries dae 'n sjötterie kènt winne sjteit bekènd ónder de naam D'n Ouwe Limburger of d'n Um.

Bielemen

Neet eder sjötterie haet bielemen, meh es 'n vereiniging bielemen haet, loupe die veurop, achter de bördsjesdrager. Bielemen drage 'ne zjwoare biel op hunne sjouwer. Ze drage 'n tesj mèt versjillende gereidsjappe en materiale, zoa es touw, 'n pietsjtang, 'ne kniep.

Bielemen functioneerde vreuger es vriemakersj van de waeg woa-euver de brónk trok. Want dao waore ummer waal e paar protestante die neet wolle dat de processie door de sjtraote trok. Dèks lagte ze dan eine boum op de weeg, of versjperde de waeg mèt ander hindernisse.

Sjmörges vreug, tege 'n oer of 5, ginge dan de bielemen mèt 'ne sjlaagwerker op paad um de route gans vrie te maken van versjperringe. Dit gebroek weurt op sommige plekke in limburg nog oetgeveurd, rond 5 oer vertrèkken de bielemen dan same mit de drumband en de vaan van de sjötterie. De versjperringe were dan verzörg door de buurtvereiniginge, die dan 'ne boum op de weeg ligke. Es de bielemen de boum op minstens ein plaats volledig door höbbe gehak, wach dao meistal ein glaeske aels, of 'n ander dröpke.

Marketenster

Oarsjpronkelik waor 'n marketenster 'n wesjvrouw van ’n legereinheid, die de kleier wesjde en ‘t ete verzörgde van en veur de soldaote. Saer 1973 sjtamp ’t mètgoon van marketenstersj in de sjötterie. Ze zörg veur ete en drank veur de sjötte. De eteswaar weurt meistal mètgedrage in 'n rete mangel, aafgedèk mèt 'n dèkservèt. De kleierdrach besjteit oet 'n vrouwelike versie van 't uniform wat de lede van de sjötterie drage. Ein sjötterie haet meistal miè es ein marketenster.

Paolhouwe

De Oud Limburgse Sjuttersfederasie

De Oud Limburgse Sjuttersfederatie (ofwaal 't O.L.S.) ies 't hoagste euverkoepelend orgaan van alle sjötterieje in Nederlands - en Belsj Limburg. Zie zeen d'r op toe, dat alles wat binnen de diverse bonde gebeurt ummer volges de riechliene gebeurt. Wiejer verzörge ze de Jury - Buuksmeister en commandante-cursussen. Veur de res zint ze belas mèt de organisatie van 't OLS-fiès.

Op dit moment zin d'r ong. 165 sjötterieje aangesjlote bie 't OLS.

Petroanheilige van de sjötterieje

Bekans eder sjötterie in Nederlands Limburg en Belsj Limburg haet 'ne petroanheilige in de Katholieke traditie. De naam van deze besjermheilige, dae dèks dezelfde ies es van de parochièkèrk, ies ouch dèks de naam van de sjötterie.

Bekènde petroanheilige van sjötterieje zint Agatha, Aldegundis, Ambrosius, Andreas, Anna, Ansfried, Antonius, Barbara, Brigida, Catharina, Clemens, Cornelius, Dionysius, Eligius, Elisabeth, George, Gertrudis, Gondulphus, Gregorius, Hiëronymus, Hubertus, Harlindis, Jacobus, Sint Jan, Sint Job, Johannes, Joris, Joseph of Sint Joep, Lambertus, Laurentius, Leonardus, Lucia, Marcellinus, Michaël

Lèsbreef Sjötterie veur de jeug

De wèrkgroep Volkscultuur van Veldeke-Limburg goof in samewèrking mèt Veldeke krink Venlo in 2009 'ne lèsbreef oet euver de Sjötterie. De beukskes woorte versjpreid onder de lièrlinge van de groep 7 en 8 van de basissjoale in Nederlands Limburg.