Hunne
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Hunne waore 'n confederatie va nomadesjtamme aafkomstig oet Centraal-Azië, die in d'r 5de ieëw dör Europa trok. Ze waore berucht öm de verwoestinge die ze aanrichde en hön wreedhèèd.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]De Hunne werre geïdentificeerd mèt 't volk dat de Chineze de Xiongnu (aow transliteratie Hsiung-nu) neume en dat in d'r 4de bies d'r 6de ieëw, mae ooch al ieëder, 't Chinese Riek bedreigde.
De Hunne erkaande ene opperheerser. Name va kunninge zeunt bekaand vanaaf ca. 300 v.Chr., al besjtonge ze volges Chinese gesjrifte al saer 1800 v.Chr. In 352 v.Chr. waoërte ze dör de Hua verdraeve, oeë-op 'ne groep (de Zjwarte Hunne) nao Rösland trok en 'ne aandere groep (de Witte Hunne) nao Perzië en Noord-Indië trok oeë ze vör 'ne korte 'n riek stichde. Wie ze versjlage waoërte dör de Perze trokken de Witte Hunne in d'r 6e ieeëw richting Europa en waoërte dao berucht es de Avare.
De Zjwarte Hunne oonderworpe de Ostrogote die doe de mach howwe över Oost-Europa en de Russische sjteppe en verdreve de Visigote en aander Germaanse sjtamme die doe massaal en in paniek 't al verzjwakte West-Romeinse Riek invluchde en 't dör d'r resulterende chaos nog mieë verzjwakde. D'r beroemde Attila d'r Hun waoërt roond 433 n.Chr. kunning van de Zjwarte Hunne. In Rösland voegde zich o.m. Sjlave, Gote en Allemanne oonder de Hunse troepe zoedat z'n aanvalskracht zich nog versterkde. Attila's riek, met 't centrum in Pannonië (noe Hongarije), sjtrekde zich tensjlotte oet van d'r Kaukasus bies an d'r Rien. Ze maakde väöl streuptochte dör Europa, mètstens in 't West-Romeinse Riek en ze bedreigde zelfs Rome.
De Hunne vele ooch ènnège maol 't Oost-Romeinse Riek binne en makde 't vör 'n hoeëg bedraag sjatplichtig. In 451 waoërte ze evvel versjlage in 'ne groeéte sjlaag taege 'n leger dat besjong oet Romeine, Franke en Visigote oonder leiding va Flavius Aetius. Mèt d'r Sjlaag op de Catalaunische Vaelder in 't huidige Frankriek waoërt 'n èng gemakd an de mythe van d'r 'oonoverwinneleke Hun'. Attila veel vervolges es revange Rome aan, mae moes zich ttuuktrèkke, waarsjienlèk dör 'n doeëdeleke kraekde in z'n leger. Nao d'r doeëd van Attila in 453 veel z'n riek oetèè, en heel de Hunse bedreiging op te besjtoeë.
In d'r Sjlaag an de Nadao waoërte de Hunne ooch in hön ège Oost-Europees riek versjlage dör de Gipide en de Ostrogotische sjtamme.
De krèègstactieke van de Hunne waoërte dör o.m. de Romeine övergenaome mèt 'n keus vör 'n gepantserde cavalerie. Sommige Hunne trokke truuk nao de Aziatische sjteppe, mae de mètste bleve en waoërte boer.
