Claudius Rutilius Namatianus

Claudius Rutilius Namatianus (vixit saeculo quinto) fuit magistratus Romanus qui usque ad honorem praefecti urbis ascendit et a quo in litteris versato unum poema De reditu suo inscriptum nobis relictum est.

Vita

Nihil de eius vita cognitum est nisi quae ipse in poemate suo exposuit. Qui ex opulenta latissimis agris familia Tolosae in Gallia Narbonensi natus primum illic puerilem ætatem egit, deinde patrem Etruriae et Umbriae præsidem factum secutus est. Postquam autem in antiquis litteris Latinis penitus eruditus est, rem publicam ipse capessivit et comes sacrarum largitionum, deinde quaestor sacri palatii, tandem anno 414 præfectus urbi factus est. Quo in tempore litteratissimis viris multum utebatur qui principi in consilio aderant. Cum vero altissimum dignitatis gradum obtineret, anno 417 extremo octobri mense in Galliam Narbonensem redire constituit ut cognosceret quantum patrius fundus a Visigothis, qui tum in Australem Galliam invasissent, vastatus esset. Hoc adeo iter, quod Roma ad patriam prope Tolosam fecit, in poemate subtiliter narravit.

Opus

Poema De reditu suo nobis partim tantum servatum est : totus enim primus liber, sed sexaginta octo tantum primi versus secundi libri fragmentaque ceterorum librorum exstant. In parte autem de operis initio servata enarratur quomodo pridie Kal. Nov. Ostia profectus sit et usque ad Lunam Etruscorum portum iter fecerit, quo a. d. III Id. Nov. advenerit, exacto hoc die tempore anni per quod navigare licebat. Exordium vero poematis magnifica Urbis Romæ laudatio est, in qua « regina pulcherrima mundi » et « genitrix hominum genitrixque deorum » vocatur. Ardenti enim erga Romuli civitatem studio efferebatur poeta ejusque gloriam tum evanescentem graviter desiderabat, adeo ut antiquos Romanos deos colere etiam perstans Christi religionem contemneret Judaicamque gentem quæ « radix stultitiæ » ab eo vocatur. Monachos quoque bis longe vituperat, nec multum in sæculis posterioribus poema lectum et descriptum in monasteriis est, ita ut in uno codice octavo sæculo condito et anno 1493 Bobii reperto partim tantum servatum sit.

Editiones

Princeps et sedecimo saeculo

Iohannes Baptista Pius, Claudius Rutilius poeta priscus De Laudibus Urbis, Etruriae et Italiae, Bononiae, in aedibus Hieronymi de Benedictis, 1520. [Editio princeps e manuscripto hodie deperdito ducta]. (Textus apud Google Books)
De Roma prisca et noua varii auctores prout in sequenti pagella cernere est. Romae, 1523 (Inter alia, Rutilius Namatianus. Initium)
Onuphrius Panvinius, Reipublicae Romanae commentariorum libri tres et alia quaedam quorum seriem sequens pagella indicabit, Venetiis, ex officina Erasmiana apud Vincentium Valgrisium, 1558, pp255-286 ("Itineraria"). (Addidit versus 575-578 qui in editione priore desunt.) Pagina 255 (Textus apud Google Books)

Editiones recentiores

J. Vessereau, F. Préchac, edd. et interprr., Rutilius Namatianus. Sur son retour. Lutetiae: Les Belles Lettres, 1933; 2a ed., 1961; 3a ed., 2003 (Collection des universités de France), nunc in eius locum nova editio critica lectoribus Francogallice loquentibus data est, fragmento manuscripto nuper reperto addito.
Stephanus Wolff, ed. (2007), Rutilius Namatianus. Sur son retour. Lutetiae: Les Belles Lettres, 2007. (Collection des universités de France). ISBN 978-2-251-01447-0 Recensio critica. Altera recensio critica anglica.
E. Doblhofer, interpr., Rutilius Claudius Namatianus. De reditu suo sive Iter Gallicum. 2 voll. Heidelbergae: Carl Winter Universitätsverlag, 1972-1977.
A. Garcia-Toraño Martinez, interpr., "Rutilio Namaciano. El retorno" in Geografos latinos minores (Matriti: Gredos, 2002).

Si vis plura legere

J. Carcopino, À propos du poème de Rutilius Namatianus in Revue des études latines vol. 6 (1928) pp. 180-200
J.L. Charlet, Histoire résumée du texte et des éditions de Rutilius Na(u)mati(an)us in Vita Latina, vol. 173 (2005), pp57-65[1] .
F. Paschoud, À quel genre littéraire le poème de Rutilius Namatianus appartient-il? in Revue des études latines vol. 57 (1979) pp. 315-322
S. Ratti, Le De reditu suo de Rutilius Namatianus : un hymne païen à la vie in Vita Latina vol.173 (2005) pp. 75-86[2].
J. Soler, Le poème de Rutilius Namatianus et la tradition du récit de voyage antique : à propos du «genre» du De reditu suo in Vita Latina vol.174 (2006) pp. 104-113[3].
E. Wolff Quelques aspects du De reditu suo de Rutilius Namatianus in Vita Latina Vol.173 (2005) pp. 66-74 [4].

Nexus externus

Opera omnia Rutilii Namatiani in The Latin Library