lê

 Binêre herwiha: le

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /leː/
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: lê

Girêdek

lê

1. Peyvik e bo pevgirêdana du hevokên dijî hev.

   Ew dê biçe lê ez na.

   Ew ne kurd e lê kurdiyek xweş dizane.

   Ne yek lê du kes lazim in.

   Ez çûm lê min nedît.

   Min sê heb çêkirin, lê tu?

   Min sê heb çêkirin, te çend çêkirin?

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: لێ‎
• kurdî-krîlî: ле

Herwiha

• belam
• belê (2)
• belêm
• belêpa
• lêbelê
• welê (1)

Hevmane

• bes (2)
• dîsan jî
• ema
• feqet
• lakin

Etîmolojî

Ji erebî لكن‎ (lakin) > lêkin > lê ki/ku > lê. Bo hin nimûneyên din jî, ku "a"ya erebî di kurmancî de bûye "ê", binere: kitab > kitêb, hesab > hisêb, bela > belê... Bide ber yûnanî αλλά (allá), ûkraynî але (ale), sirboxirwatî ali, polonî ale. A xwemalî nê ve cih kiriye.

Bi zaravayên din

• Soranî: bełam

Werger

lêbelê, feqet, ema, lêkin, bes

• Adîgeyî: ау (āw)
• Afrîkansî: maar → af
• Alêwîtî: -iiĝali-, -ĝdagali-, -tagali-
• Almaniya navendî ya rojhilat: abr
• Almanî: aber → de, aber trotzdem → de
• Asamî: পিচে (pise), পাচে (pase), কিন্তু (kintu)
• Astûrî: pero → ast
• Azerî: amma → az, lakin → az, ancaq → az, fəqət → az
• Baskî: baina → eu, nahiz eta
• Belarusî: але́ (aljé)
• Bengalî: কিন্তু → bn (kintu)
• Bretonî: met → br
• Bulgarî: но → bg (no), оба́че (obáče), а́ма (áma)
• Burmayî: ဒါပေမဲ့ → my (dapemai.)
• Car nicobareseyî: höng, lā, vaich-tö
• Çekî: ale → cs
• Çînî:

  Kantonî: 但係, 不過 (bat¹ gwo³)

  Hakkayî: 但係 (than-he), 毋過 (m̀-ko)

  Mandarînî: 可是 → zh, 但是 → zh, 不過

  Minnanî: 但是 → zh-min-nan (tān-sī), 不而過 → zh-min-nan (put-jî-kò, put-lî-kò), 毋過 → zh-min-nan (m̄-koh, m̄-kò, m̄-kù), 無過 (bû-kò), 不過 → zh-min-nan (put-kò), 總是 → zh-min-nan (chóng-sī)

• Çongî: pəntɛː
• Dalmatî: mui
• Danmarkî: men → da
• Endonezyayî: kecuali → id, tetapi → id, tapi → id
• Erebî: لٰكِن‎ (lākin), لٰكِنَّ‎ (lākinna), وَلٰكِن‎ (wa-lākin), وَلٰكِنَّ‎ (wa-lākinna), بَلْ‎ → ar (bal)

  Erebiya misrî: لكن‎ (laken)

  Erebiya başûrê şamê: لكن‎ (lāken), بسّ‎ (bass)

• Ermenî: թեեւ (tʻeew), բայց → hy (baycʻ), սակայն → hy (sakayn)
• Estonî: kuid → et, aga → et, a → et
• Farisî: گرچه‎ → fa (garče), ولی‎ → fa (vali), اگرچه‎ → fa (agarče), لیکن‎ → fa (liken)
• Ferî: men → fo
• Fînî: mutta → fi
• Fransî: mais → fr, cependant → fr
• Galîsî: porén → gl, macar → gl, maxer, magar, inanque, inda que, malia que
• Gujaratî: પણ (paṇ)
• Gurcî: მაგრამ (magram), თუმცა (tumca)
• Hawayî: akā
• Hindî: लेकिन (lekin), पर → hi (par)
• Holendî: maar → nl
• Îbranî: אֲבָל‎ (avál)
• Îdoyî: ma → io
• Îngilîziya kevn: ac, ah
• Îngilîzî: but → en, however → en, although → en
• Înuîtî: -galuaq-, -kaluaq-, -raluaq-
• Îrlendî: ach
• Îtalî: ma → it, però → it, tuttavia → it
• Îzlendî: en → is
• Japonî: が → ja (ga), けれど (keredo), けれども → ja (keredomo), けど → ja (kedo), しかし → ja (shikashi), でも → ja (demo)
• Kabardî: ауэ (āwă)
• Kalalîsûtî: -galuar, -kaluar, -raluar
• Kannadayî: ಆದರೆ → kn (ādare)
• Katalanî: mes → ca, però → ca, mas → ca, emperò
• Khasiyî: hynrei
• Komorî: ɓadi
• Koreyî: 그러나 → ko (geureona), 하지만 → ko (hajiman), -지만 → ko (jiman)
• Kuyî: paj
• Latînî: quamvis → la, licet, ut → la, sed → la
• Latviyayî: bet → lv, taču
• Lawsî: ແຕ່ (tǣ)
• Lîgûrî: ma
• Lîtwanî: bet → lt, tačiau → lt, nors → lt
• Makedonî: но (no), а́ма (áma)
• Malayalamî: പക്ഷേ → ml (pakṣē)
• Malezî: tetapi
• Maltayî: iżda
• Marşalî: ma
• Mbya guaraniyî: ha'e rã
• Mecarî: de → hu, viszont → hu
• Mnongiya navendî: តីស (tĭh), តីស​មា (tĭh ma), ប្យាៈលាស (ɓjăʔ lăh), មពោៈ (mpŏʔ)
• Mongolî:

  Kirîlî: гэхдээ (gehdee)

• Mwalî komorî: walakini
• Navajoyî: ndi
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: men → no

• Oksîtanî: mas → oc
• Pacohî: kếh ma, ma, icốh ma, ncốh ma, nki ma
• Peştûyî: لېکن‎ (léken), اما‎ → ps (amã), مګر‎ (magár), منګر‎ (mangár), وليکن‎ (walikén), ولې‎ (wále)
• Polonî: ale → pl, chociaż → pl
• Portugalî: embora → pt, mas → pt
• Rapanuyî: pero
• Romancî: cumbain che
• Romanî: tha'
• Romanyayî: dar → ro
• Rusî: но → ru (no), то́лько (tólʹko), хотя́ (xotjá), хоть → ru (xotʹ)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: а̏ли, а̏ма

  Latînî: ȁli → sh, ȁma → sh

• Slovakî: ale
• Slovenî: čepràv → sl, tóda → sl
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: ale

  Sorbiya jorîn: ale → hsb

• Sotoyiya başûr: empa
• Spanî: aunque → es, pero → es, mas → es
• Swahîlî: lakini
• Swêdî: men → sv, fast → sv
• Şanî: သီႈတႄႉ (sīi tâ̰ae), သီႈလၵ်း (sīi lák), သေတႄႉ (sěe tâ̰ae), သေလၵ်း (sěe lák), ၵူၺ်းၵႃႈ (kóy kāa), ၵွႆးၵႃႈ (kóay kāa), ပွႆးၸိုင် (póay tsǔeng), ပွႆးလၵ်း (póay lák)
• Şîngazîcayî: sha, lakini, amma
• Tacikî: лекин (lekin), аммо → tg (ammo), вале (vale), агарчи (agarči), гарчи (garči)
• Tagalogî: baga ma't, bagamat
• Tamîlî: ஆனால் → ta (āṉāl)
• Taşelhitî: macc (mish)
• Tayî: แต่ → th (dtɛ̀ɛ), แต่ว่า → th
• Tirkî: ama → tr, ancak → tr, fakat → tr, lakin → tr
• Tîbetî: ཡིན་ན་ཡང (yin na yang)
• Urdûyî: لیکن‎ (lekin), اگرچہ‎ (اgrch)
• Ûkraynî: але́ (alé)
• Viyetnamî: nhưng → vi, nhưng mà → vi, mà → vi
• Volapûkî: ab → vo
• Weylsî: er
• Ximêrî: តែ → km (tae), ប៉ុន្តែ → km (pontae), ក៏ប៉ុន្តែ → km (kɑɑ pontae)
• Yidîşî: אָבער‎ → yi (ober)
• Yûnanî: μολονότι → el (molonóti), παρόλο → el (parólo), καίτοι → el (kaítoi), αν και → el (an kai)
• ǃXóõ: xàbēkà, gúʻni tshòo

Daçek

lê

1. li wê
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. li wî
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. li wan
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ji wêjeya klasîk

• Dara ku enqa bête ser
  Belgek heye sih lê nebî
  Kî j' ni'metê dê dit xeber — (Feqiyê Teyran, )

Bikaranîn

Lêkerên ku piştî lê/jê/tê/pê tên, di dema niha a bilanî(subjunctive) de bi- nastînin. Anku "lê bikim" na "lê kim", "li xwe bike" na "li xwe ke". Heman tişt herwisa gava bireser "xwe" dibe jî dibe ("xwe bigê!" na lê "xwe gê!"). Lê ev tenê bi lêkerên qalibreq (stereotypical/kalıplaşmış) li kar e û ew jî dever bi dever diguhere, mesela hin kes dibêjin "lê binêre!, lê bigere!" hin kes jî "lê nêre!, lê gere!", bi taybetî ên hevedudanî û kurt û ên ku tim tim bi lêkerên ku tim tim wek lêkerên alîkar tên bikaranîn (wek tê xistin, pê xistin, li xwe kirin, jê kirin) "bi-"a rewşa bilanî dikeve.

Etîmolojî

Ji li +‎ wê.

Baneşan

lê

1. Ji bo gazî/bang kirina jin û keçan.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Bide ber

• lo

Werger

• Farisî: آهای‎ → fa, ای‎ → fa, ^?های‎ → fa
• Îngilîzî: hey → en, ^?gland → en, ^?glandule → en, ^?gundula → en
• Tirkî: ey → tr, kız → tr

Navdêr

lê mê

1. (Xorasan) (avrabûn) Guhartoyeke lehî.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Soranî

Daçek

lê

1. lê (li wê / wî / wan)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Zazakî

Navdêr

lê nêr

1. qazan, beroş, qûşxan
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Viyetnamî

Navdêr

lê

1. hirmî
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên hirmî hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}