Pêvek:Gotinên Pêşiyan

A

• Abûr dayê ebûrê.
• Adar e meşka li dar e, ne li hera, li beriya Sîngor e.
• Adar e, dew li dar e, şivanî xwe mal e, kebanî bi kar û bar e.
• Adar e, dew li dar e.
• Adar e berf giha guliyê dar e, nema danê êvare.
• Adetên bav û bapîran, kerik xweştir in ji hejîran.
• Agir xweş e, lê xwelî jî jê çêdibe.
• Ava hêdî hêdî, me ecêb jê dî.
• Axa, bi deh gundên xwe ve, bawer dike [Keyxûsrev]] e.
• Afirê gameşa bû warê gelşê mêşa.
• Agir berda gomê, xwe da fêza zomê.
• Agir ber piyên wî dibe av.
• Agir berda kayê, xwe da ber bayê.
• Agir berda malê, revî xwe da palê.
• Agir davêje devê xwe.
• Agir girte mala yekî, yê din got: "Tu bi Xwede venemirîne, da ku (ez) kewên xwe bibirêjim.
• Agir girtîbû mala yekî, yekî jî ser û pê li ber dikizirandin.
• Agir ji dawê dibare.
• Agir ji dev dibare.
• Agir li dawê ketiye.
• Agir li mala derewîna ket, kesî jê bawer nekir.
• Agir li mala yekî ketibu, yekî jî liber firikê xwe diqelandin.
• Agir li serê min ketiye, tu jî liber runê xwe diqijirînî.
• Agir pêkeve bîhna bîso jê naye.
• Agirê bin kaye ye.
• Agirê xweş, agirê darê hişk.
• Aha Gulê bihar, aha Gulê zivistan.
• Alikî şîn e, alîkî şahî ye.
• Aliyê xwedê jê stendiye.
• Amanet heta qiyamet.
• An barek derew, an barek dirav.
• An hero, an mero.
• An mam, an xal.
• An naçe aşî, an jî diçe aşvanî dikuje.
• An naçe diziyê, an jî diçe şivanî dikuje.
• An nanê te genim, an zarê te genim.
• Anî ji deriyan, da xêra miriyan.
• Apê şorvirçî, ji destê wî gurî derket kete destê wî hirçî.
• Apkê (Apê) Faris, niha tu nemirî tuyê beyî nav garis!
• Apo ne gêj e, tiştan dizane (dibîne) nabêje.
• Aqil bi dînan çi bike, çav bi koran çi bike.
• Aqil jê birîn. ( Aqil jê nabire.)
• Aqil lê bû ye av.
• Aqil sivik e, ling çepel e.
• Aqilê kew re, rizqê biharê.
• Aqilê kurî caniya del..
• Aqilê kurî, bi teyran re firî.
• Aqilê kurî, se te da birî.
• Aqile min dibire, aqile gilika min nabire.
• Aqile wî/we di nav çoken wî/we da ye.
• Aqile xwe bi nan u dew ve xwariye.
• Aqile xwe bide sere xwe. (Topî sere xwe ke.)
• Ar u pelur e, xuy (xwedî) qebul e.
• Are (Arde) xwe pehtî ye, kapeka xwe retiye.
• Are hur di hewana xwe de dîtiye.
• Are kewan e, risqe betan e.
• Are keware risqe bihare.
• As berdaye, pey çeqçeqe ketiye.
• As bi xeyalekî, asvan bi xeyalekî.
• As digere, çeqçeq dirane xwe diskene.
• As ji dest çuye, pirsa çeqçeqe dike.
• Asek nehistiye ku, arvane xwe le ke.
• Av bisekine, ew nasekine.
• Av gewriye, gewrî xeniqî.
• Av li dev dikeve.
• Av li Nerwane, feyde li Taqwane.
• Av nade guzike.
• Av pe germ dibe.
• Av rabu, sirik (bend) bela bu.
• Ava bîra bi tedbîra.
• Ava heft girara li dev çu. (diçe)
• Ava sare, ser çi da diçî xware.
• Ava ser beruya, wek zavaye bi dile xesuya.
• Ava xwestî naçé ser hestî.
• Ava zimzim, li pey dibezim.
• Ave da nave.
• Ave ku da serî, çi bohistek çi çar tilî.
• Ave selî dike.
• Avek (kel) kelandî ser da kir.
• Avek sar di ser da vexwar.
• Avek sar ser da kir.
• Avete pas guhe xwe.
• Avriyen tirs daveje.
• Ax u avayî nav u nandayî.
• Axa gote Mirtib: "Eze te xim" . Mirtib got "Axayê min ezê runim."
• Axa ji xulame xwe re got, xulam ji kuçike xwe re got, kuçik jî ji dela
• (teriya) xwe re got.
• Axa li kefe ye, mal maye li bin berfe ye.
• Axa li kefe ye, xulam di nav zicre ye.
• Axaye be xulam e.
• Axaye me Bil e xwere me ser kul e.
• Axaye me bu Pilo, sîva kere me bu çilo.
• Axaye me Om e, xwelî li sere me kom e.
• Axaye min wax çave min kor bin ji bo hespe boz.
• Axayî bi xulam e, xulamî bi olam e.
• Agir berda kayê û xwe da aliyê bayê.
• Agir bi agir venamire.
• Agir di kevnebizûtan de dimîne.
• Aşê dînan bê av digere.
• Aşê xerabe arvan nahêre.
• Ava bin kayê deng jê nayê.
• Av diçe lê aş li cîhê xwe dimîne.
• Av dilop dilop dibe gol.
• Av di serkaniyê de şêlû dibe.
• Av ji kaniyê û nan ji baniyê
• Av û agir razin, dijmin ranaze.
• Av şûna nan nagire.
• Ava golê dimîne heta salê.
• Av di golê de genî dibe.
• Ava hêdî me ecêb jê dî.
• Avahiya ku dû jê here, venamire.
• Ax û avahî, nav û navdayî.
• Axa bi xulam e, xulam, xulam jî bi olam e.
• Axa got mirtib: ezê rabim li te bixim. Mirtib got: axayê min ezê rûnim.
• Axîna kûr ji dilê kûr tê.
• Azadî hat dinê, zimanê lal hat vekirinê.
• Axayê me Pilo şîva kerê me bû çilo.
• Axaftina bi zîvî bikire û bizîvî bifroşe.

B

• Ba dere wî/we digire, ba vedike.
• Ba ji zinar (teht) çi dibe?
• Ba vî alî dixe, wî alî re debas dike.
• Baçelmok (bi) sev digerin.
• Bajarî, li erde narî.
• Ban qul e, binban sil e.
• Bane me yek ban e, yalik dest e, yek zozan e.
• Banek e u bagurdanek e.
• Bar ji ser xwe daveje.
• Bar min naesîne, serbar min desîne.
• Bar naçe ber kerî, ker diçe ber barî.
• Baran disekine pey da (du re) ga cil dike.
• Barana havîna, sil kir bine kulîna.
• Barane erd sil kir, zîpike erd qul kir.
• Bare kere li ser pista deve ye.
• Bare xwe girtiye.
• Barek dirav, yan barek derew?
• Barek quran sond bixwe, kes je bawer nake.
• Bav harsim dixwe, diranen kur disekihin.
• Bav ji es te, kur je pirsa bajer dike.
• Bav ji es te, kur saloxan dide.
• Bav kustiye (ku) gore sond dixwe. (bixwe)
• Bav rezek da law, law guslek tirî neda bav.
• Bavo hun çima ker ker xebernadin?
• Bavo, min bivirek dît. Got: "kane?" Got: "Min winda kir."
• Baye hewana wî li ber çu.
• Baz bi bazan, qaz bi qazan, mirîska kor bi dîke kulek ra.
• Be are ji çi ar bike, we kume xwe tim xwar bike.
• Be male, malxe male, neye male qeda sale.
• Be malo, be xatî be xalo; bi malo, bi xatî bi xalo.
• Be serî u be binî (ye).
• Be zar u be ziman (e).
• Bedewe çav kil kir, dile xortan tev kul kir.
• Bedewe here, xer ji bazara te naye!
• Behra sîn e, av te de nîn e.
• Beje beje zimane te direj e.
• Beje min hevale xwe ez bejim tu kî yî?
• Bejin biriqî, dil xeriqî.
• Bejn lal e, (bila) nebejin tiral e.
• Bejn tît e, mal mecît e.
• Bejn zer e, dil jehr e.
• Bejna heyrane her kiras le te.
• Bejna min sehr e, dile min jehr e.
• Bela li sere (xwe) wî/ we vekir.
• Bela xelke ji çol u çiyan te, ya min belengaze Xwede ji ber lingen min te.
• Bela xwe je venake.
• Bela xwe le digerîne.
• Belaye newe newe, dema tu hatî li ser sera u li ser herdu çavan.
• Belaye! Çaven res u belek min ji te re kildan e.
• Belengaze aqile xwe ye.
• Belengaze Xwede ye.
• Benamuse ulme (ilme) xwe ye!
• Bendera ku çelek ser bigere, ew çi bender e?
• Bendike Ruto dudu ne, çave wî li min çave min jî li yekî (yeka) din e.
• Benîste xwe cu ye, li netika xwe ve daniye.
• Beqe çav da çeleke, zike we teqiya.
• Ber barane revî, li zîpike qelibî.
• Ber barene revîm, ber çortane ketim.
• Ber defa be deng direqise.
• Ber defa cuna direqise.
• Ber ecela xwe ve diçe.
• Ber ecele xwe direve.
• Ber goste çuyî nakeve, ber serpiyan dikeve.
• Ber kere re derbaz dibe, cehsike je didize.
• Ber li serî, yan serî li ber (î), her serî we biske.
• Berda sond dixwe.
• Berdana jine, edeta dine.
• Bere dest destan diso, pase dest serçavan diso.
• Bere merezî bu îja terese jî lexist.
• Bere pir bi gul bu, barane lexist sil bu.
• Berf hatiye ku ling (de) bicemide.
• Berf heliya, ling wesiya.
• Berf jî spî ye, le kuçik di ser da pîsiye xwe dikin (dirîn).
• Berf jî spî ye, le tam le tune ye.
• Berî barane ba ye, berî mirine ta ye.
• Beru da bizine, dest avete qarçike.
• Beru ji qalike xwe banzda u got: "Magî devî çawa ye!"
• Berxik spartine gur.
• Bes hat sere maldaran, avetin sere feqiran. (jaran)
• Bexdaye jî xurme zef in, ji me re çi ye?
• Bexte pesîn, ware hesîn. (Bext bexte pesîn war ware hesîn.)
• Beyî derî ji te ra vekiriye, heri re ji te ra vekirî ye.
• Beyî mala me te bibînî hale me.
• Bez spartiye pisîke.
• Bi ava zemzeme (ve) sustine.
• Bi çar destan ve girtiye.
• Bi çavekî le nenere.
• Bi destan da, bi lingan pey ket. (im)
• Bi destekî nesustî li nav derket.
• Bi desten xwe mala xwe xera kir.
• Bi deve xwe kete belaye.
• Bi deve xwe ve napeyive (xebernade)
• Bi fita Hesene Hewerî.
• Bi gur re dixwe, bi xwedî re sîne dike.
• Bi gurmiste, dibeze sujine.
• Bi guye xwe ve buye yek.
• Bi heçeta (hinceta) kurke dixwe virike.
• Bi kapekekî Uris nake.
• Bi kere nikare dibeze kurtan.
• Bi kevçiyan ve da berhev bi hesikan ve bela kir.
• Bi kinco, were qunco, bi qerpalo here malo.
• Bi kîrekî kulavî le dige.
• Bi kulme, diçe direje.
• Bi min xurto, li min xurto.
• Bi penciruka li guye xwe ketiye.
• Bi piye xwe kete tele.
• Bi qîzanî mîr bu, bi jinanî pîr bu.
• Bi quna ziya filitî.
• Bi qune ketiye çala genim.
• Bi qune, ketiye kodika jajerune.
• Bi roj bilbil e, bi sev piskul e.
• Bi roj kefene miriyan je dike, bi sev bulqe bulqa kuza ditirse.
• Bi roj miriyan diselîne bi sev qurquroneka derî ditirse.
• Bi roj ronahî li ber min neke.
• Bi ruyekî spî je xilas bum.
• Bi sere poz xeberdide.
• Bi sev sememok e, bi roj pîrebok e.
• Bi tekbîr, dikolin bîr.
• Bi tepa li sere xwe ket.
• Bi ve qune, tu naçî sune.
• Bi ve qune, tu naxwî hekerune.
• Bi ve quse, tu naçî Muse.
• Bi vî hisî, tu nagihejî tu par u pisî.
• Bi viran sond bixwe serî naese.
• Bi xera kîre min (çike min) buye mîre min.
• Bi xwe bume dize sola xwe.
• Bi xwe pir gul bu, barane lekir sil bu.
• Bi xwîna xwe xeber dide.
• Bibe nebe mirov goste kewana jî dixwe.
• Biçe Bitlîs, we bilîz.
• Biçe ser kahniye, kahnî we ziya bibe.
• Bîhn le çikandin.
• Bîhna biso je te.
• Bîhna ceheneme ji dev te.
• Bîhna kiz te ji mala diz.
• Bîhna sîr ji dev te.
• Bihusta ku ez ne te de bim (ne le bim) bila ker te de vegevizin.
• Bila avis be, kenge dize bila bize.
• Bila bejin xençera Xaço heye.
• Bila ev jî daxek be li deste min be.
• Bila hindik, bila rindik.
• Bila jina mere çe bim, bila roje heft caran sere min be sikandin.
• Bila kuçike gunda bim, ne piçuke bira bim.
• Bila kuçike sa bim, ne piçuke bira bim.
• Bila kuleka te du negire.
• Bila li xwede xwes here, bila li evdan xwes neçe.
• Bila me be, sîr qismet e.
• Bila mere min mer be, bila sere min li ser tera er be.
• Bila ne di min da be, bila di diya min da be.
• Bila ne li ber agire min be, bila ber agire mala bave min be.
• Bila razana te hebe, rabuna te tune be.
• Bila reze min li nav rezan be, bila tirî li min heram be.
• Bila sure xweyî tuj baveje quzika min.
• Bila tu gurbiyayî bila te bere kera min bixwara.
• Bila tu xwes bî, gula siwara bî.
• Bila xwes bî, gula govenda bî.
• Bila ya dehan ji li ser ya nehan be.
• Bila zike mela bel be, bila gîha u pel be.
• Bilbil xistine qefesa zerin, gotiye: "Ax welate min."
• Bilbil xistine qefesa zerin. Got: "Ka gula mina bi bîhn?"
• Bilind firiya, nizim ket.
• Bin ga da golikan digere.
• Biratî, bi rastî.
• Biraye ji de ye, silava dide li pe ye; ew jî ji bo lome xelke ye.
• Birayek din, yek hisyar, dan muyeke neqetandin.
• Birçî bu ter nabe, ter bu birçî nabe.
• Birîna hevalan, tîra kendalan.
• Birîna min, min keder te.
• Birîna sura kurtir, birîna sura heye.
• Birîne diherisine.
• Bivirvan dar birî, ye li ser dare guman ji xwekde nebirî.
• Bixwî çavekî min, nexwî derdu çaven min.
• Biyanî bidî goste canî, we li ser te de bet posmanî.
• Biye kevçî xwîn, ketiye pesa min.
• Bizanibe giliya, welat xwestir e ji hemiya.
• Bizin bizin e, bere cîhe xwe pekol dike du re mexel te.
• Bizin firot bi hefta, beze we kirî bi heysta.
• Bizin ketiye derde sere xwe, sivan ketiye derde beze bizine.
• Bizin mir, gir damirî.
• Bizina kol elimiye danukan.
• Bizina kol, hîn bu (ye) daniyen sor.
• Bizina kulek u sivane bezek (sivik) tev digehen ber derî.
• Bizina nehletî, dev leketî.
• Bizina res e, her roj nexwes e.
• Boçik ketiye nav lingan.
• Boçika wî dixure.
• Boçika wî ketiye qune.
• Boçika xwe ba dike.
• Boçika xwe bilind digire.
• Bu (ye) destare kizina.
• Bu çala bi derziye. (vedayî)
• Bu gur, hef golik jî xwarin.
• Bu mesal xal u xwarzî.
• Buk bi dile zave ye.
• Buk di sorike de, dergus di lorike de.
• Buk li hespe ye, hefsar li miste ye, kes nizane qismete ke ye.
• Buk ma heviya baltuze (dise) dile we bu kela dîze.
• Buka ape kete kape, buka xale delaliya male.
• Buka male, qesmera male.
• Buka xale ezîza male.
• Buke (buka ku) xeniqandiye heft xesî, ji bulqiniya cer ditirsî.
• Buke pe pepar, sivan (o) dar gopal.
• Buke tune zar-ziman, xesuye tune dîn-îman.
• Bume gaye dîz-kiloza.
• Bune dîk u mirîsk li ber hev sekinîne.
• Buxza wî buxza deva ye.
• Buye ava bin kaye.
• Buye bereta li ser berata.
• Buye buka barane.
• Buye cirm ketiye hustiye min.
• Buye çeleka sor, sîre xwe dide dawiye de linge xwe ledixe direje.
• Buye çira ber kora.
• Buye çiyaye Sîpane, sere xwe danaxwe. (natewîne)
• Buye dasiye masiye.
• Buye defa ber kera.
• Buye diware ser buze.
• Buye dîzika Behlul.
• Buye Eliye xem xwar.
• Buye findiqa ser nergize.
• Buye gaye cot, ne kisî mese ser xwe dike ne ji ye ciranan.
• Buye gola reqe (u) beqan.
• Buye hîva bin ewr.
• Buye keleme ber çavan.
• Buye kere Bute, yek salî bu du kel hilgirt, du salî bu kelek hilgirt.
• Buye kevir, xwîn je naye
• Buye kewa dafike.
• Buye male mirî.
• Buye mesela jinik u meqese.
• Buye mesela masiyen sove.
• Buye mîza seytîn. (dipeke her dere)
• Buye nivista mele.
• Buye qîza qurqur bege.
• Buye riya kadize.
• Buye roviye ji mirîskan xwe re mezin buyî.
• Buye serikî kera.
• Buye tajiya kuça.
• Buye xesuya seyan.
• Buye xweya hemi giraran.
• Bêje min hevalê xwe, ez bêjim tu kî yî.
• Ba li dîwarê der ve dixe.
• Ba çawa tê, bêderê weha bide bayê.
• Ba pê ket, kûçik li pey ket.
• Bajarî li erdê nêrî.
• Banek û bagurdanek.
• Banê xanî tenê bi keviran bilind nabe.
• Bar mirov nayêşîne, serbar mirov dêşîne.
• Baran dibare ji xwediyê zeviyê re kar e.
• Baran li cîhê avî dibare.
• Barekê dirav an barekî derew.
• Barê giran tim li ker dikin.
• Barê hêştir,li ker nayê kirin.
• Barê serê bê eqil, ling dikşînin.
• Baş be lê ne belaş be.
• Bav ber bi zarok diçe, zarok ber bi çiya diçe.
• Bavê mirov pişta mirov e.
• Baweriya kurdan her bi çiyê tê.
• Beq bi avê serxweş dibe.
• Ber(kevir) li cîhê xwe bi rûmet e.
• Berê bişêwire, piştre bikire.
• Berê text ya jinan bûye.
• Bertîl kevir nerm dike.
• Bextê reş tim yê xwedî ye.
• Ba li dîwarê der ve dixe.
• Ba çawa tê, bêderê weha bide bayê.
• Ba pê ket, kûçik li pey ket.
• Bajarî li erdê nêrî.
• Banek û bagurdanek.
• Banê xanî tenê bi keviran bilind nabe.
• Bar mirov nayêşîne, serbar mirov dêşîne.
• Baran dibare ji xwediyê zeviyê re kar e.
• Baran li cîhê avî dibare.
• Barekê dirav an barekî derew.
• Barê giran tim li ker dikin.
• Barê hêştir,li ker nayê kirin.
• Barê serê bê eqil, ling dikşînin.
• Baş be lê ne belaş be.
• Bav ber bi zarok diçe, zarok ber bi çiya diçe.
• Bavê mirov pişta mirov e.
• Baweriya kurdan her bi çiyê tê.
• Beq bi avê serxweş dibe.
• Ber(kevir) li cîhê xwe bi rûmet e.
• Berê bişêwire, piştre bikire.
• Berê text ya jinan bûye.
• Bertîl kevir nerm dike.
• Bextê reş tim yê xwedî ye.

C

• Ca (ce) nalekî (hesinekî) bavejin ber linge wî/ we.
• Ca bihelin ez jî anaxazeke biherim.
• Cano min tu danî, kesî tu hilneanî.
• Car caran tîne, gaye res baran tîne.
• Careke te bixapîne ar di mala wî keve; bu di cara, du caran ar di mala wî
• keve; ku bu se caran ar di mala te keve.
• Carina dibe kura kirece, carina dimbe dîware buze.
• Carina dimis-run e, carina qetil-xwîn e.
• Carina mirov ji mecburî goste kewan jî dixwe.
• Carina mirov ji yare diya xwe re debeje "bavo".
• Caw bu kitan, dew bu derman.
• Cawa (bersiva) wî kire dest.
• Cawe sil firotine.
• Ceger le sewitî ye. (sotiye)
• Cegere be mefere bira kustin (mire) neçu sere.
• Cem mîhe çave berxe derdixe.
• Cer nu ye, av cemidî ye.
• Cêr di riya avê de dişkê
• Cîhe be def direqise, ma dora cîhe bi def.
• Cila sil e, ketiye mil e.
• Cila xwe ji ave derdixe.
• Cile u kulev ji hev dipiskeve.
• Cilen xwe sil kir beriya barane.
• Ciwan mîse ne , bele xwîn serîn u kit-kite ne.
• Ciwanekî bavejin resiya pîreke bavejin xwesiya.
• Ciye jina xera kiriye, hînava ye.
• Ciye ku pakî le heye, xirabî çi ye?
• Ciye seran rovî dikin geran.
• Cote xwe daye kevir.
• Cottar li bervî mal e, kebanî nu bervî kar e.
• Cotyaro ew çiye tu diçînî? Got: "Dema hesîn bu te bibînî."
• Cucan: Gundekî Gîhadîna giredayî Agiriye ye.
• Cuhî da (ka) te bibim buhiste. Got: "Ne îro semî ye, ker naye."
• Cun le taste kirine. (kirin)

Ç

• Çar çav (buye.)
• Çar gurçikî (ye.)
• Çav birçî (ye.)
• Çav çavan nabîne.
• Çav çune ser serî.
• Çav giredan.
• Çav girtî ye.
• Çav girtîbun.
• Çav le derxistin.
• Çav le tirsandin.
• Çav leketin.
• Çav sor.
• Çav ter.
• Çav vekirî. (Çav bel.)
• Çav wek sekir spî buye.
• Çava ji xwe diborîne. (dibuhurîne)
• Çavan giredide.
• Çavan je girtiye.
• Çave de u bava li ewladan, çave ewlada li çiyaye Qaf.
• Çave hev derdixin.
• Çave li deriya, xwelî li seriya.
• Çave min î kor nenere, bexte min binere.
• Çave we/ wî le bar nabe.
• Çave xwe kutaye destan.
• Çavek kor be, mirov deste xwe dide ber ye din.
• Çaven we/ wî je dibire.
• Çaven we/ wî je girtiye.
• Çaven we/ wî ter nabin.
• Çaven wî/ we res bune. (kor bune)
• Çaven wî/ we tistekî nabînin.
• Çaven xwe belle vedike.
• Çaven xwe je re diçirîne. (diqelisîne)
• Çaven xwe zoq kirine.
• Çavresiyan dike.
• Çawa direse, wulo badide.
• Çawa suk e, gaz piçuk e?
• Çawa suk e, wisa jî buk e.
• Çaxe neçîra min te, guye tejiya min te.
• Çaxe piçuk bum ji mezinan ditirsiyam mezin bum ji piçukan ditirsim
• Çel u dotin, kezwan u kelotin ne vek ketiye.
• Çeleka me avis be we rojeke bize.
• Çeleke didose Xate, to dixwe Fate.
• Çeleke rex kiriye di ser destiye bivir de.
• Çem tim naye qirs u qal li ber naye.
• Çeme Mirade çiqasî rabe, nikare tistekî ji quling bike.
• Çend nîsk ji serî kem in.
• Çend texte ji serî kem in.
• Çerme golike li ber me we xwedî be li ser me.
• Çi buyî kundir, çi jî hustiye te direj-bu.
• Çi di hur de, çi di tur de.
• Çi giriya ku çi jî beecî?
• Çi xwar ku çi jî pe veresî?
• Çi zu buyî kundir, te çi zu sax veda?
• Çilkek, milkek.
• Çima buye kerta kevir?
• Çima guye xwe xwariye?
• Çima ji min mîh u meîn mane?
• Çima razem newala kur, çima bibînim xewna dur.
• Çima rihe xwe kur nakî? Got: "Dile min bi qune ne xwes e."
• Çima seyek nikare, cendedekî bi deve xwe bigire?
• Çira nîne ko heta sibehê pêkeve
• Çiqas dinya li hev dikeve, tistek ji me re ser dikeve.
• Çiqasî li ser erde ye, ew qasî jî li bin erde ye.
• Çira ber kora, defa ber kera.
• Çira xizanî ji nezanî.
• Çivîk çivîk e ave vedixwe, li ser xwe re xwede dinere.
• Çivîka wîlwîlanî ez kor bum min nizanî, te mala xwe xera kir kone min jî pe re danî.
• Çiya naçe, dewres diçe.
• Çiyî feqîran, derge mîran?
• Çoken xwe nerm kirin.
• Çu bajer u got: "Baba kenger nerede biter?"
• Çu dermane mîze, gu le esirî.
• Çu gergere, hat dîsa ew kere bere.
• Çu gunde nenas pesne xwe da be qiyas
• Çu heyfa bave, quna de jî da ser.
• Çu kare kar jî nebu, taye jî ket.
• Çu Rewane birinc ji saware male jî bu.
• Çu ser dare, dara bin xwe birî.
• Çuk e diçe li ser heke betan rudine.
• Çukan xem e, Xabur çem e?
• Çuke bira, çelike gura.
• Çum li sere çiya, zuriyam weke gura, birazî nabin bira.
• Çume derva Fatekor, hatim hundir xatekor.
• Çume mala ape xwe ketme kape xwe.
• Çume mala dewresa, danî ber min maste gamesa.
• Çun dewsa miriya, hemi kes li miriye xwe giriya.
• Çun welate kera, anîn bare pera.
• Çuye tolana (tole bigire) seyda (neçîra) hestiyan digere.
• Çuyîn ji me, hatin ji xwede.

D

• Da kes weke wî bi sev kere xwe nagere.
• Da tu bizanî (bî) dew biraye mast e.
• Dane ber bere res.
• Dar bir verotine, mirov bi gotine.
• Dar dikeve, berî bi ku ve?
• Dar ez dikutim, intîn ji te te.
• Dar li kewe neket, kew li dare ket.
• Dara biye be ker e, ne bistan e, ne ber e.
• Dara dixe qula mesa (moza)
• Daran di ser xwe re mebire
• Dera jina xera ne kiriye hîna ava ye
• Derew dujminê Xwedê ye
• Derew sêwî ye
• Destê bi tenê, deng jê nayê
• Dilê tirsok sînga gewr nabîne
• Dinê li dinê, çavê gur li bizinê
• Dinya bi dor e, ne bi zor e
• Dinya gulek e, bihn bike û wê bide hevalê xwe
• Diyarî qesp in, şûndiyarî hesp in
• Du parên xizaniyê nezanî ye
• Darbiro daran bibir, gumana xwe ji xwede nebir.
• Dareke digire hezar darî (devî) dihejîne.
• Dareke texed quna wî, kulîlkeke dide ber behna wî.
• Darî xware, hosteyî rast e.
• Daro skesto, xwaro besto.
• Dasek u dehlek?
• Dawet daweta mîran, agir ketiye feqîran.
• Dawet fetikî (fetilî) berbu hetikî.
• Daweta duduyan e, gire (agire) hemuyane.
• Daweta mirtiban be u mirtib lenedin? (le bidin)
• Dawiye de ji bo paniya linge xwe erdek hisk dît.
• Daye buhike, jine ruhike.
• Daye, ewa ku tu dibejî min derda ye.
• Dayika du dotan, li xwe dide du lotan, ne li vir, ne li Cizîra Botan.
• Dayiken dergusan re herin zu vegerin.
• De îja (îcar) te girte xwe.
• De ka kuma daynin pirsa je bikin.
• De li qîze sîret kir, qîze got daye hela tu çîke kere binere çend e.
• De u dote ser kirin, kemaqilan je bawer kirin.
• Def di desTe min da ye, çomax tu ledixî.
• Def u zirne berdaye, bi kendale abes girtiye.
• Def ya xelke ye tu çomax ledixî.
• Defa heware lexistin.
• Deh bi duduyan e, Hirmiz xwedane Gololan e.
• Deh mal in danzdeh rispiyen wan hene.
• Deh siyar çun pesiya rutekî, rut silamet li nav derket.
• Del ba ye, kuçik li pey Bexda ye.
• Dela xwe daye ser mile xwe.
• Delale min ji sîr jî, sekir jî sirîntir e.
• Dem bi deme re herdem xwede re.
• Dema siud hat serî, bila bizire wek kerî, dîsa jî xelke beje aferî.
• Demek a gule ye, yek ya sîlane.
• Deng nekirim, zere zer im.
• Denge defe nas dike, mala dawete nas nake.
• Denge ezmana, nîsana barana.
• Denge te xwes te le heke xwendina te quran be.
• Dera sor e, çavî kor e.
• Derb ku hat serî, xwede we çawa xilas bike?
• Derbeke li nal dixe, yeke mix (bizmar) dixe.
• Derd hatin derda, kul hatin li ser da.
• Derdan derevedike. (dereveneke)
• Derde hewiya, jana tiliya.
• Derde wî (ji) girara sibe ye.
• Dere sore xwe ba kir, dile xortan tev kul kir.
• Derek ava kir, mizgeftek xira kir.
• Dereweke wan ji deh raste me çetir e.
• Derî daye ser piste.
• Derî ne berdideyî, kuleke re dikeve hundir.
• Dermane her tistî xwe ye, le xwe xirabibe derman çi ye? (derman nîne)
• Derpiye jine sor e, merî kor e.
• Derpiye min xwe ke, le te de tir u fisa neke.
• Derse degire ji jine, de re dibe dijmine.
• Derzî di ber guh re kirin (e).
• Dest je sustine.
• Dest ji cote res berdaye bi zirna zer girtiye.
• Dest ji emele wî sar bu.
• Dest ji erd u esmana qetiya ye.
• Dest li ser destan, heya esmane heftan.
• Dest nakeve.
• Desta dawo, bi piyan li pey geriyawo.
• Deste ber derî ye, bikesî we bimerite, nekesî we biherise.
• Deste de peske qîze.
• Deste de reng u ruye qîze.
• Deste me naye ber deve me.
• Deste min di hingir da be cî dihelim tem.
• Deste raste dide, bi deste çepe distîne.
• Deste sex maç kin, ew sere Qutbe Razî ye; tac u teylesena wî gist xebata deste jar (sar) u tazî ye.
• Deste vala, ruye res.
• Deste wî tije garis be, livek je narije.
• Deste wî, ma li ber ruye wî.
• Deste wî/ we giran e.
• Deste xwe de hekerune çekî u bidî (ye) ewe beje deve min sewitî, deste (wî/ we) te nesewitî.
• Deste xwe dixe qula moza.
• Deste xwe je biso (sustine).
• Deste zore pîre davejin bîre.
• Destkuja wî ne helal e.
• Desto bi xwe gesto, ha diwesto, ha diwesto.
• Dev je berdan (bernedan).
• Dev jev mayîn.
• Dev ji sîr sewitiye, pifî dew dike.
• Dev ji zirna zer berdaye, bi qula ebcete girtiye.
• Dev nerm e pist hisk.
• Deva del bi xwar e, piskuleka we jer e, yek li jor e.
• Deve bi çerm va dixwe, dile xwe bi mese desîne....
• Deve dikeve, nav pembu, çaven xwe digire u dibeje: "Kes min nabîne."
• Deve hat bi puleke, pul nabî.
• Deve hirçe negihîst seve got: "Çawa tirs e!"
• Deve hîz berdaye, quna hîz girtiye.
• Deve nal kirin, rovî (jojî) got: "Piye min jî."
• Deve nedît li reze, piskul dît li pireze. (feze)
• Deve rovî negihîste tiriyan got: "Tirs e."
• Deve te ne deve zirna zer e.
• Deve te tijî xwîn be, bidî wî/ we nereje.
• Deve u gere?
• Deve wî ne li cem wî ye. (ne li wî ra ye.)
• Deve wî/ we sist e. (nerm e)
• Deve xwe daye ber baye geliyan.
• Deve xwe dide ber deve wî/ we.
• Deve xwe guhirand(iye).
• Devî paç e, zikî xaç e.
• Devî zu dibe dar, xwelî li sere ye be war.
• Deviye tu dar bî, li ser sere min star bî.
• Dew dixwaze, kodike jî vedisere.
• Dew tirs nîn e, vexwarina hemî benda nîn e.
• Dew tune, run difirose.
• Dew xwestin u kodik vesartin?
• Dewe silave, li ber ave.
• Dewlet e, bel e, gewr e, bi sev sayî ye, bi roj ewr e.
• Dewlet sere axe, tevka hîve.
• Dewleta lez, rez u pez.
• Dewres tîr u direj.
• Dewsa sera, kund dikin sera.
• Dewsa seran, maye kunde dera.
• Deyn li te (min) caw li xwe kir.
• Di aliye xweyî çepe ve rabuye.
• Di ava wî/ we de diçe (naçe).
• Di bin bar de namîne.
• Di bin kaye de ave dimesîne.
• Di dile xwe de disewirîne.
• Di firnikan ra anî
• Di guhe ge de radize. (razaye)
• Di nav de xeriqiye.
• Di nava diranan de buye benîst.
• Di nava rune xwe de dihele.
• Di navbera min u Xwede de bohistek ma.
• Di navbera wan de av derbas nabe.
• Di navbera wan de çiya hene.
• Di orte de dirî li keleke rudine.
• Di pasila xwe de dikene.
• Di pasila xwe de mar xwedî kiriye.
• Di sîtila dew de muye spî dîtiye. (digere)
• Di sola wî de av te vexwarin.
• Di wara da mayî ye.
• Di zike xwe de suxule xwe dimesîne.
• Di zike xwe de xeber dide.
• Dibe tu pe re, qeda u bela jî pe re.
• Dibe xenequtk dikeve gewriya mirov.
• Dibe, mer be jî, jin be jî bila bize.
• Dibe: "Dare das hate te." Dibe: "Wekî destî ji min be, min nikare."
• Dibeje le napeje.
• Diçe cîhe nenas, pesne xwe dide xas u xas
• Diçim as as xiradibe, tem kahniye kanî zuha dibe; ga dikirim dibe golik genim davejim dibe solik.
• Dikale le sîr nade.
• Dikana Bekiro du qalib sabun u çar kîs xwe.
• Dîke min e, li ser kulîlke xelke bang dide.
• Dîke yekî winda bu, got li dîken xwe bigerin.
• Dîko tu sibehan, evaran dizanî, ma riya bajer nizanî?
• Dil bune aye sevî, xof, rem ji dine revî.
• Dil dixwaze, (le) ji dest naye.
• Dil germ
• Dil hildan
• Dil kevir
• Dil kirin
• Dil kirîn
• Dil li ser dil e, je re tune tu derd u kul e.
• Dil mayîn
• Dil ne sivre ye ku mirov li ber hemî kesî veke.
• Dil qewim
• Dil res
• Dil sar
• Dil se
• Dil stendin
• Dil sikestin
• Dil tenik
• Dil xwes kirin (Dile wî/ we xwes kiriye)
• Dila pirsî, quna hesilî.
• Dile de li ser dote, ye dote li ser çiyaye Qaf.
• Dile merik ji jine ne xwes bu, digot: "Tu ard eleg dikî quna xwe ba dikî."
• Dile min ji we (ne) xwes e, erd di bin berfe de res e.
• Dile sivan kete piskule (kermekî), hur kir sîr u xwar.
• Dile yekî diçu goste kere, digot: "Guhen we wek yen kewroskan e."
• Dile yekî kete kevirekî heft salan bi xwe re gerand.
• Dilekî na bi heft dilan.
• Dilo bixwaze te boq te pîvaz.
• Dimirim dibeecim, ceh dibe ez birinc im.
• Dimise yekî rijiya, got: "Bila xera bav u diya min be."
• Dîn u îman nan e, nan ku tunebe, bende îro ezdiye, sibe misliman e.
• Dine ava, em tev nava.
• Dine bi dine re, Mendo bi quna dine ve.
• Dine ke xwar? Jin u mere ku ji hevdu ra bun yar.
• Dine li dine, çave gur li bizine.
• Dinya buye kes, tu kesî negotiye bes.
• Dinya kiriye dara doje.
• Dinya li ser guhekî wî/ we ye (ser pelikeka guhe wî/ we ye.)
• Dinya tev de bisewite, gurzek gîhaye wî nasewite.
• Dinya tijî kir be, bostek ji mirov dur be, ma çi kera mirov je heye?
• Dinya tijî, mirov te de dijî.
• Dinya wa hatiye, we wa jî here.
• Diran es, derman kes.
• Dirane xwe disîqîne.
• Dirane xwe vesere, se hestiyan digere.
• Diranî wî/ we te da çikya ye. (diçike)
• Direjaya male deh gav, çi bikim mala be nan u be av.
• Direse le nikare bide hemberî hev. (hem ber yek bike)
• Dirika xwe bi deste min dernexe.
• Dîsa ew tas e, ew hemam e.
• Dîsa girara me ji "qet" a wan çetir e.
• Dît ez im, nedît diz im.
• Dîtina çavan, qinyata dilan.
• Dîtiya dît, nedîtiya xwe de rît.
• Dive ez bejim, kew e, nikil jî sor e?
• Dîwar tep bu, xubar (toz) rabu.
• Dîwaro ji te re dibejim, buke li te eyan be.
• Dîwaro min ji te re got, pist diwaro tu guhe xew bide.
• Dîwaro, eyb u qusur staro.
• Dixwim nan u ave, min mineta kesî nave.
• Diya qîza pruda dîza, dîz çekirin, xelke birin.
• Diya te ji bo xwede nanekî germ dabu.
• Diya te li ser nimeje bu.
• Diz (î) xwe mal e, derî girtin betal e.
• Diz ji beroso ra dibeje: "We da here ru teniye!"
• Diz u malxe bune yek, ga di bin xeliye de derxistin.
• Diz xwediye male girt, du tir ji je berdan.
• Diza ji dizan dizî, erd u esman le pirsî.
• Diza ji dizan dizî, erd u esman tev lerizî.
• Dize da qawe da , çilmezine (çileke, nefseke) ji çila xwe kem nekir. (neda)
• Dîze got: "Bine min zer e." Hesike got: "Le ez ji ku tem?"
• Dîzik ji kebaniye ra dibeje: "Ru teniye!"
• Dîzike got: "Ez tijî zer im." Hesike got: "Min tu hemi seh kirî."
• Dizo, dizo, dizekî be însafo.
• Dohn e, li eyare sa de ye.
• Dohn li çire ke u le ser ke.
• Done min li sere min dide.
• Dono don dixwe, Sondo ber da (ve) sond dixwe.
• Dor bi dor e, ne bi zor e.
• Dost nade, djmin jî naye.
• Doste qune dijmine serî.
• Dotmame ji pismaman fedî kir, dunda li pey xwe nedît.
• Doxîn qewîm (sist).
• Du beru bare kerî.
• Du misk ji quleke derketin, yekî ji ye din ra got: "Tu ji kudere teyî?"
• Duh ji heke derketiye, îro li mirîske qayîl nabe.
• Dupisk tu zivistane ne diyarî. Got: "Pane havîne min gelek ru li ba hewe heye."
• Dur e, kur e u naye gotin.
• Dur ve, sirîn ve.
• Durî çavan, durî dilan.
• Duro bi nuro.
• Duve xwe di pir tepikan de qurçandiye.

E

• Eceba li ser eceban. (Ew jî eceba li ser eceban e.)
• Ecela bizine ku te, nane sivîn dixwe.
• Eger (ku) ez bum keç, ez dizanim ka eze çend gileya bavejim doxîna xwe.
• Eger bi te xwes e, ji min ra bîst u ses e.
• Eger hewes e, ew jî bes e.
• Ekla wî je derbas dibe.
• Elhodan elhodan, van sex u mela mala me dan.
• Em (ez) keruska bes in.
• Em çun Avamesya, delika belek li me hesiya, kula me yek bu, bu sisiya.
• Em ne ji malekene, le li halekîne.
• Em negihîstin we, ma ku hun bigehejin me.
• Eme bikin, heya....
• Eme bikin, wekî (heya) ro bisekine.
• Emele pîre nayen bîre.
• Emenî birî, ta firî.
• Emire xwe puç kir.
• Enî res e, parî xwes e.
• Enîska xwe pe nîsan dide.
• Erd hisk e, ezman dur e, xwîn je naye.
• Erd hisk e, ezman dur e.
• Erd u ezman hejandin.
• Erd u ezman li hev hatin (hatin hev).
• Erdo veqelise ez tekevime!
• Ere ere ne, gist (jî) kure kere ne.
• Ereb u pez, fleh u rez.
• Ereba xwe daxist gere.
• Erebe çuye dara, hatiye kar e, nehatiye erebe bi xwe dar e.
• Erebe ku hatiye ber parte, bila barke.
• Ers u kurs dizanî, çima goste bin birinc nizanî?
• Erul, bu (bi) kefîle Zerzul.
• Erzan kirî heban dirî.
• Eslî hu, neslî hu.
• Ev as e, ev jî çirika as.
• Ev bar e, ev jî serbar e.
• Ev dil e, ne bilwxur e.
• Ev lele ye, he lolo jî maye.
• Ev naçe mizgîniya we.
• Ev ne suna (cîhe) dewara yeksim e.
• Ev pîvaza mezin, ev nane genimî ev jî ava cemidî; dîsa jî dibejin Eliye Sino male xwe naxwe.
• Ev pîvaza wî ya hesin, ev jî sekire wî ye sipî di nav desmale de; dîsa jî dibejin: "Bave te ji

nez de mir."

• Ev riya kin, ev bertila giran, gelo pistî min ke ye bixwe?
• Ev ruye min, ev ruye te.
• Ev ruye te yî sipî, ev ruye min î res.
• Ev zimane te nubuya, we qijikan çave te derxistana.
• Eva elifbe ye, he pir li pey e.
• Evdilxebur e ji rehma Xwede dur e, koda wî piçuk e, çirnika wî kur e.
• Ew çi sîre te da, ew çi pehna te le da (lexist).
• Ew devera ku miske heram bi namus be zanîn Xwede evden xwe ji wir dur bixe.
• Ew ezmane ku min dîtiye, baran je naye.
• Ew hews e le (bele) ne ew rews e.
• Ew jî belengaze aqile xwe ye.
• Ew jî çilka ji behre zedebuyî ye.
• Ew ji ew hinde xurt e.
• Ew jî eyba li tev eyba vesartiye.
• Ew ji qilera dare ye. (Bu qilera dare)
• Ew jî sewasa li ser sere wî/ we ye.
• Ew jî sewasa severesa ye. (Bu sewasa severesa.)
• Ew jî tutika ru erebe ye.
• Ew mirî nakeve ber wî girî. (Ew girî nakeve ber wî mirî)
• Ew riya ku te bere xwe daye ez le hatime.
• Ew ruhe di wî qalikî re bikise.
• Ew sal e, le ne ew bihar e.
• Ew serî ye, ew oxir e.
• Ew tehte ku te ser da rî barane hat sust.
• Ew xem bila ji bo we deme be.
• Ewan girtin heqe xwe, ez mam li reqe xwe.
• Ewî ku got res e, tu bibeje spî ye.
• Ewî ku got sibeh e, tu beje evar e.
• Eyba xelke tepisî ye, ya min reqisî ye.
• Eyba xwe bilcil dike.
• Eyd e, be qeyd e.
• Eynî jin, weynî jin, dîsa jin.
• Eysike ji xwe sike.
• Ez axa tu axa, ke golika bibe nav baxa.
• Ez ber te, Xwede li ser te.
• Ez bi dua çenebum ku, bi nifiran jî bimirim.
• Ez bi te, tu bi min, em tev de bi Xwede.
• Ez bum gur, min male, dine xwar, min çiyî te xwar?
• Ez çi bikim, kurke min ne sor e.
• Ez çiqasî ji belaye direvim, bela te linge min diale. (li min digere)
• Ez dibejim "bira", ew ji min re dibeje "kirîv."
• Ez dibejim as ye min e, tu (ew) dibeje dora min e.
• Ez dibejim bibim qeymeqame Gîhadîne, ku ew nebe, gavaniye Cucane deste min maç dike.
• Ez dibejim ewr tune, tu dibejî we baran be.
• Ez dibejim ezman sayî ye, tu dibeji (we) siliye bibare.
• Ez dibejim hirç va ye, ew dibeje reç wa ye.
• Ez dibejim stewr e, tu dibejî bidose.
• Ez dibejim xudim im ew dibeje çend zaroyen te hene.
• Ez dibem bila ez dewlemend bim, ku ew nebe feqîrî (xizanî) deste min maç dike.
• Ez didime gula ges, ew dibe: "Bide min keleme res."
• Ez dikim li te dibare.
• Ez dixwim li te digivire.
• Ez diz berdidim, diz min bernade.
• Ez dizanim av li ser çi re diçi le bele nabejim.
• Ez dizanim çend revî (ruvî) di hure te de hene.
• Ez ez im, tu tu yi.
• Ez ezmana le digeriyam, li erde ket deste min.
• Ez hatim daweta te tu hatî diziya min.
• Ez hevrîska bi don im, zu ji min ter dibin.
• Ez ji te re, tu ji ke re?
• Ez ji te xilas bum, tu ji emelen xwe xilasnebî.
• Ez ker, te pener.
• Ez kevir, tu tevir.
• Ez kor, tu kor, ke mehîr bibe jor.
• Ez ku bizanibim eze kinge bimirim eze ava xwe germ bikim u kefene xwe bibirim.
• Ez li daweta diz im, diz li diziya peze min e.
• Ez li zik dixim, ew dibeje: "Wey pista min!"
• Ez mer, tu mer, kî ye ji me ser?
• Ez mîr tu mîr, ke soqil hemîr.
• Ez nakim mera, kunda nakim dewsa sera.
• Ez namirim bi ve derbe, eze bimirim bi ve kerbe.
• Ez ne kewe dafika (dafen) te me.
• Ez neyî pirî text im.
• Ez pener tu ker.
• Ez pîvaz naxwim, ew dibeje ware sekir bixwe.
• Ez rim im, naçim tere.
• Ez singekî dikutim, tu hebinekî devejiye.
• Ez sirkeke dikutim, tu hespekî le giredidî.
• Ez tirmînî ji te re dibejim, tu yarhezokî li min vedigerînî.
• Ez xwe bi tehta digirim, ew jî hatiye xwe bi min digire.
• Ez yekî dibejim, tembura min yekî dibeje.
• Eze bixwim wî xwerdî, tu ye bimirî bi wî derdî.
• Ezî be bistan (bostan) im, le bi seqlor (seqelor)_ im.
• Ezîz miriye, gewrî nemiriye.
• Ezmane sîn ser da girt (girtiye).
• Ezo ne ezo, dezmala gul gevezo.
• Ew reya te berê xwe dayê, ez hatime
• Ez hêdî diçim, bela digehe min; ko zû diçim, ez digehim belayê
• Ez kelê rojekê bim û ne mangê hezar salî bim

Ê

• Êdî çuye ber golikan.
• Êdî deste wî sive digire.
• Êdî li serî ketiye.
• Êdî merzel gazî dikine (ba dikine).
• Êdî seye wî/ we naxebite.
• Êl yeman, beg yeman, el rabu beg winda bu.
• Êle xwe bi pîre girt, pîre xwe bi ele girt.
• Êseg, doseg? (qet dibe)

F

• Feqîr bi feqîran re bizewicin we parsek je çebin.
• Feqîr çun diziye heyv di evar da derket.
• Feqîr çun xwe darda bikin, le nerin ku dewlemend li hewa badibin.
• Feqîr u jar, wek par u perar.
• Ferxekî şêra, şêr e
• Fermana dewe derket rovî xwe vesart.
• Fileh gotiye: "Aqile Kurda ye pesîn li sere tajiya min ye pasîn li sere minba."

G

• Ga bike ga bixwe, le tane u tolik We çi bixwin?
• Ga dibe cem kere.
• Ga dikirim dibe golik, genim diçînim dibe solik.
• Ga guhirande bizine, bizin jî guhurande mirîske.
• Ga ket, boçik li xwedî.
• Ga radikin, golikan li pey dixin.
• Ga u golik tev derdane (derdaye).
• Garise hur ji kefa deste wî narije.
• Garise xwe nede li ser warise wî.
• Gava kuçik beziya gur, gur mir.
• Gava Xwede ji yekî re lev tîne nabeje tu kure keyî?
• Gavan hat zeviye, jina gavan nu bezî tesiye.
• Gavan xeyidî nane xwe berhev nekir, hew dizanibu gundiye hevudu qir bikin.
• Gavan xeyidî neçu ber garane, hew dazinibu deware beste bimîne.
• Gaye cot e, le bele cot nake.
• Gaye min e, ez xuysete wî dizanim.
• Gaye qermo bi heft çermo.
• Gaye reso te çi xwariye? Tirso! (Gaye reso kîdera te dese?)
• Gayek u nanek li ba wî/ we yek e.
• Gayek u sevek li ba wî/ we yek e.
• Gayîn li Muso (Gewro), cirm li Îso.
• Gaz jî di dest te de ye, top jî, çawa dipîvî bipîve.
• Geh tîr dike, geh rehn dike.
• Ger bi min e, ji bo min e.
• Ger ne fend e, ev çi dar u bend e.
• Hevalê te ker'be bere gotina te nerm be.
• Geriyam li dine, xilas nebum ji mirine.
• Germ e, cilik serm e, sar e, cilik star e.
• Germ e, kel u cil serm e, sar e, kel u cil yar e.
• Germ germa tuyan e, kef kefa rutan e.
• Gesine çave xwe de nabînit, derziya çave hevale xwe de dibînit.
• Gewriye ru sare, te da çi çu xware, çi neçu xware.
• Gîha li ber gur e, gost li ber berxe ye. (mîhe ye)
• Gîhistime ke "merheba", ji xwe re tîne heft heba.
• Gileya bi gu ye, ne bi destan ne bi devam te vekirin.
• Gilî heye, gilîçî (gilîkir) tuneye.
• Giliya je derdixe.
• Giliyen (gotinen) wisa dibeje ku pe pore mirov sipî dibe.
• Giliyen wî li ruya xistin.
• Giraniya xwe danî ser.
• Girara ser bi dew e, dixwî nexwî ew e.
• Girarar ku para min tev tunebe, bila serîkî sa di navda be.
• Gire xwe pe desten min derman neke.
• Gireka wî pist heçike ket.
• Gist bire bire ne, kure Mistefe ne.
• Golik e, diçe li cem gaye mezin rex dike.
• Golik tune bimije, xesu tune bikuje.
• Gorî make, golik pake.
• Gost hîstiye, li pey serpiyan ketiye.
• Gost li ser post te hur kirin.
• Goste berxan e, li ber çavan e.
• Goste berxan naxwe le pariye xwe di nav avsore datîne.
• Goste ciwanan dixwî tu zanî, goste pîra dixwî tu zanî dile te (ku) disewite tirsikan jî dixwî tu zanî.
• Goste diziye naxwe le pariye xwe di avsore dike.
• Goste min sor e, li xelke xwes nayem.
• Got ha got; got: "Çi got?" Got: "Kere kundir kot."
• Got: "Apo jina te kevn e." Got: "Ji minetan çetir e."
• Got: "Apo sa tu girtî!" Go: "Lawo apo çi se ye?"
• Got: "Bavo dema zereke bu te çima nestand?" Go: "We çaxe yeka me tune bu le niha pence me hene."
• Got: "Bavo eze te bifrosim." Got: "Lawo mirov qet bave xwe difrose?"
• Got: "Bavo eze buhakî wisa bejim ku tu kes nikaribe te bistîne."
• Got: "Bavo hirçe hek kir." Got: "Lawo hirç heywanek no ye, hek kir hek kir."
• Got: "Bavo min dizek girtiye!" Got: "Lawo berde." Got: "Bavo ez wî berdidim, ew min bernade."
• Got: "Bira welleh min nave tu bimirî, bele min dive her daîm kodik li dest te be."
• Got: "Çave te kedirxist?" Got: "Merive min derxist." Got: "Lewma wisa kur derxist."
• Got: "Daye tu çima min dihejînî?" Got: "Lawo yeke jî daye dihejand."
• Got: "Erebo quna te res e." Got: "Male min ew e." (ev e)
• Got: "Ev çi ye tu diçînî?" Got: "Kenge hesîn bu te bibînî."
• Got: "Ez ji kuçike xwe himî meraniye bum."
• Got: "Ez ku bibim dengbej, gere bi çave axa li xwe binerim."
• Got: "Ez zike te dixim, tu dibejî: Wey pista min!"
• Got: "Eze sirke çebikim." Bu ereq (araq).
• Got: "Ke dinya dot?" Got: "Ye kirî u firot."
• Got: "Ke mirî vegerandin?" Got: "Yen ku çun serxwesiye."
• Got: "Ke mirî zivirandin?" Got: "Yen ku dil azirandin."
• Got: "Ke rakirin mirî?" Got: "dila pirsî."
• Got: "Keçelo te sere xwe sust?" Got: "Min huna jî."
• Got: "Kîjan millet bas e?" Got: "Mirove bas bas e."
• Got: "Kuçik çetir e, an beraz?" Got: "Nelet li herduyan jî be."
• Got: "Lawo min ji te ra negot heviya Xwede bihele." Got: "Bavo heke heviya Xwede bima, mela we he gelekî diya min biga."
• Got: "Mal bi guyo!" Got: "Çi bikim kebanî ji mala te ye."
• Got: "Malo xwede bi te ra." Got: "Xwediye min jî."
• Got: "Mirtivo bistire!" Got: "Tiliya min kul e."
• Got: "Pîre tu ji careke re çawayî?" Got: "Çi zanim pes malan e."
• Got: "Te dinya çawa dît?" Got: "Wek dile xwe."
• Got: "Tu ji çi ewqas camerî?" Got: "Ji necameran."
• Got: "Wekî kes li pista min hebuya, te nikarîbu li min xista."
• Got: "Wekî pista min kes hebuya te nikaribu pista min bixista."
• Got: "Xwes xeber e, le min je ne bawere."
• Got: "Ziyarete min gelek caran bi te derew sond xwar, te tistek li min nekir." Got: "Min jî gelek caran mala te xera kir haya te pe tune?"
• Gotin bas e bas, çu di curne gund de rî. (rît)
• Gotin beje negot, du re bi xwe got u denge xwe nebirî.
• Gotin beje negot, pey da çu li ser kulîk_ got.
• Gotin mirîske: "Tu keliyî an kovî?" Got: "Ez hevale xwe di sere biste de dibînim."
• Gotin pisîke guye te derman e, rî u vesart.
• Gotin, delalî delalî, çu di sere kaniye de rî.
• Gotin, here as, çu asvan kust.
• Gotin: "Ave çima deng ji te te?" Got: "Hevale min kevir e."
• Gotin: "Bave te ji birçîna mir." Got: "We je re sorba birinc çebikira."
• Gotin: "Bave te ji nezda mir." Got: "Ka hebu (ku) min nedaye?"
• Gotin: "Bave te syaran kust an peya?" Got: "Ew ku kistin, ha siwaran ha peyan."
• Gotin: "Biraye te bu axa." Got: "Ji min re çi jina wî bu xatun."
• Gotin: "Biraye te mirovekî çawa ye?" Got: "Min pe re hevaltî nekiriye."
• Gotin: "Dijmin hat." Kor got: "Min qeratiyek dît." Topal got: "Em birevin." Ker got: "Min dengek bihîst."
• Gotin: "Gaye te dizîn!" Got: "Wey dîke min." Gotin: "Çima wisa dibejî?"
• Got: "Wekî min li dîke xwe bipirsiya, gaye min nediçu."
• Gotin: "Gogelisk (kelkele) cîhe te kîdere?" Got: "Ba dizane."
• Gotin: "Gurî çima pore te tune?" Got: "Pore xaltîka min gur e (pir e)."
• Gotin: "Guro eme te bikin sivane berxan." Got: "Ez ji siuda xwe ne, bawer im."
• Gotin: "Kero cehsek (dehsek) çe bu." Got: "Bare min li min e."
• Gotin: "Kero ji te re dehsek bu." Got: "Eme min kem bu, bare min zede bu."
• Gotin: "Kero kero ware em te bibin bihiste." Got: "Ma givzonek li wir heye?"
• Gotin: "Koro te çi dive?" Got: "Çavek jîr, parîkî don."
• Gotin: "Kul hatiye gund we ji her male du kesan bibe." Hemî kesî çave xulam niherî. Xulam got: "Bele yek ez le ka ye din?"
• Gotin: "Kusî tu çima wisa pîsî?" Got: "Xwede qedera min wisa nivîsî."
• Gotin: "Pisîka xalo hat te, ha pisîka xalo hat te!" Got: "Ca berdin bila pisîka xalo be min lo!"
• Gotin: "Pisîke guye te derman e." Pisîke rî xist xerman e.
• Gotin: "Piso guye te derman e." Firiya çu ezman e.
• Gotin: "Qehpe tu çima ber nagirî?" Got: "Yek çedike yekî din xera dike."
• Gotin: "Ruto mala bar kir." Got: "Teysta min li piçenga min e."
• Gotin: "Terziyo (cilfe) malan bar kir." Got: "Derziya min li sere min ra ye."
• Gotin: "Tu ji ku yî?" Got: "(Hela) he nezewicîme."
• Gotin; "Betalî merkuj e ha merkuj e, ha ku merek kust."
• Gotinen wî bi heft bar hingiv ve naye xwarin.
• Gu ji rexe re dibeje: "Delale ber dile min."
• Gu kirin nav kaxa.
• Gu li ruye mirov didin, neynike jî didin ber.
• Guh ker buye, ziman lal buye.
• Guh pe nake.
• Guhdirej ji bo ziyandayîn xwediye xwe gewerbuna xwe dixwaze.
• Guhe gura nîsanî hev didin.
• Guhe gura pe (me) nîsan dide.
• Guhe wî dilivin.
• Guhe wî hej li ser çingîniya sujine ye.
• Guhe wî/ we kisandin.
• Gula ges bî, neçilmisî.
• Gulan e, dew li cem hemiyan e.
• Gulan e, singîniya dasan e.
• Gulî direj e, aqil(î) qirej e.
• Gundek e, qilorekek e.
• Gundek e, rindek e.
• Gunehe xwe jî bi deyn nade.
• Gur bun seye qiyamete.
• Gur çi dizane deve buha dike.
• Gur got: "Hevalo, germ ne ev germ e, dema ku xwediye golikan da ser me, hevraz u berjer da ber me a we çaxe germ e.
• Gur hata diyara, hewar kete hezara.
• Gur hate diyara, delil hale jara.
• Gur hate nav malan, wey li hale feqîr u jaran.
• Gur hay ji zexma xwe hebuya we dine xera bikira.
• Gur ji birçîbuna nikaribu reva here, digotin: "Mîratî wisa xwariye ku, nikare bin zike xwe de reva here."
• Guro nemre buhar hat,kero nemre qîvar hat
• Gur u hirç bun destbira, dinya bu mehdî zeman.
• Gura kere Hesen xwariye, ne gazî ye (gazine) ne hewar e.
• Gura xwaran purt ji bimîne bas e.
• Guro bila tu gur biyayî, bila te golika min bixwara.
• Guro hijaro!
• Guro vexe, qijike bixwe.
• Guye hisk dicun dicun, li eniya mirov didin. (li pesa mirov didin)
• Guze xwe hesab dike, seve xelke hesab nake.
• Guzen puç li ser sere wî (min) diskenin.
• Gavan ber bi mal e, jina gavan şixulkar e
• Go ziyaretê: Go "gelek caran mala te xerab kiriye, lê tu bixwe nizanî".
• Gotina xweş buhara dilan e
• Gotine rovî: Rovî girî û got: "ne bawer im"
• Gundê bê rez, konê bê pez, mirovê dibêje ez û ez, hemî ne tutişt e

H

• Ha (wa) dikim de dimire, ha dikim bav dimire.
• Ha Keçel Hesen, ha Hesen Keçel.
• Ha kevir li cer ket, ha cer li kevir ket.
• Ha kulî xwar, ha Qulî xwar.
• Hale me ne (tu) hal e, kirina tejî serbar e.
• Halî wî buye hale qolo.
• Hasil gîha ye Mûsil.
• Hat ji karê, nehat ji malê.
• Hat ji palê, bû xwediyê malê.
• Hat kurê malê, nehat ziyana salê.
• Hat nav mala tirî, Zeyno da bêjingê li dor bênderê zivirî (fetilî)
• Havîna to xwar, zivistana gû xwar.
• Hay lê hat bazirgan e, hay lê nehat xwediyê gayê wêran e.
• Haya wî/ wê ji dinê tune.
• Hayê li min hayê, hevirmis hatiye bi livaye, xwediye livaye (kor e) dil bernaye.
• He di kaniya xortan da av venexwariye.
• Hebe Erebî ye, tune be mirtiviye.
• Hebe, kure kere be.
• Hebek kuncî ji dest narije.
• Heca (îca) tu ne nimejkerî, pexwas bîne.
• Hechecke li silav hecek.
• Heciye bere, gula zere, heçiye pasiye hela dehse.
• Heciyen me çun Letere, me got mereke je dere hat dîsa ew kere bere.
• Heçiye dizane, ji xwe dizane, heçiye nizane dibe qey baqe nîsikan e.
• Hedad_ e, nikare ji xwe re mefteke çeke pe dere xwe dade.
• Hedî diçim bela digeheje min, zu diçim ez digehejim belaye.
• Hedî diçim dibejin gej e, zu diçim dibejin bij e.
• Heft bave çe, illeh sîre de.
• Heft caran gîsine xwe le dide.
• Heft çîroken hirçe hene, her heft jî li ser hirmiyene.
• Heft hevling ro da çun, yekî dest nevete yekî.
• Heft hevling xistine bin nekebe gotin: "He cîh heye."
• Heft jinen esîre civiyane (rajane) barekî hiriye, gotin: "Wey li me bekesan!"
• Heftyaro, li ber çavan diyaro.
• Heka wî li dirane xwe xistiye.
• Heke berane bisko ba, we li nav peze bavo ba.
• Heke çemil dike.
• Heke ga bike ga bixwe meriye jî goste xwe bixwe.
• Heke ji ber sa hestiye kewan bimîne.
• Heke ji te re direj be, ji min re erde re dikise.
• Heke ne fend e, ev çi dar u bend e?
• Heke qun bi qune be, bila qun li cîhe xwe be.
• Heke Xwede got qule min yerî, ez dizanim pez ji ke re didim berî.
• Heke ya min/ wî bikira niha hustuna wî zer bu.
• Hela he kape goliktiye di stude ye.
• Hela he kîr li diriye neketiye.
• Hela he maste ser bi sîr nexwariye.
• Hela he rastî helikresan nehatiye.
• Hela he sere wî di kevire Selîme neketiye.
• Hema bila di eyare xwe de bixisxise.
• Hemi çukan hejir bixwarana, lib ji sax u hebleriyan ra nedima.
• Hemî fileh, ne Îso ne.
• Hemi riyan dizanî riya bajer nizanî.
• Heq hebuya , Emer Bende mehr nedikir.
• Heqe Elî dixwaze ji Welî.
• Heqe xwe jî dide, sere xwe jî diskene.
• Heqiye di deste neheqiye de bare-bar e.
• Her pexemberî bere dua li xwe kiriye.
• Herana ritlek genim re çi sîs, çi tevere?
• Herdu jî ruye hevdu dison.
• Herdu jî tuyî deve hev nakin.
• Here ser kaniye, kaniye (le) zuha bibe.
• Hereket kor e, ziman zor e. (sor e)
• Herke yekî got: "Mala min ya te ye." Ma te agir berdeyî?
• Herne kure, li min mikure.
• Hesike ji negre re got: "Nava te teniye, negre got: "Tu di nava min de diçî u teyî?"
• Hesin bi sarî dicu.
• Hesinekî bavejin ber linge wî/ we.
• Hesp bi hevsaran, mer bi qiraran.
• Hesp ji dest çuye, li pey hefsar ketiye.
• Hesp li ser çar lingan re diçe, le dîsa jî lingen we disimite dikeve.
• Hesp tune afir çedike.
• Hesp tune hefsar digere.
• Hesp tune zîn dikire.
• Hesp u kesp li nik (ba) wî yek in.
• Hesp ya min e, ez xuysete we dizanim.
• Hespa min sîwar be le, piste neesîne.
• Hespa min siwar be quna xwe te de danegire.
• Hespe çi pelikda te xane.
• Hestî kere hilnagire.
• Hestiye ziman tune, digere.
• Heta (ku) ew be hestire (jî) bize.
• Heta (ku) male me hebu alem doste me bu, male me xelaz bu,
• Heta ani serî, heft kiras qetand.
• Heta boçikeke peve girenede nasekine.
• Heta buk fetilî, dewet betilî.
• Heta buk xemilî (dawet) govend betilî.
• Heta çavek derman kir, yek jî kor kir.
• Heta genim firîk e, mele sirîk e.
• Heta hebu dimis, ez mam u tu pis; dema ku nema dimis, ez Motî u tu Bohtî.
• Heta hebu sillik-millik, dema nema keder kulik.
• Heta kirase wî/ we bisewite, cane min we bisewite.
• Heta ku dîk mîr u tajî kizîr be, tu mevanan li dere male nabînî.
• Heta malek ava kir, sahrek weran kir.
• Heta min xwe nas kir, mal jî li xwe xilas kir.
• Heta mirine çav li kirine.
• Heta mirine li ser kirine.
• Heta nebeje tireq nabeje heq (sedeq).
• Heta neçe diyare gore, mirin nakeve bîre.
• Heta qeliya me hebu, Mamik buka me bu; roja qeliya me xilas bu, Mamik çirtek da xwe ji me derbas bu.
• Heta xanim xemilî, govend fetilî.
• Hetanî min xwe nas kir, emire xwe jî xilas kir.
• Hevaltî, bi rastî.
• Hevraz tu dikim simbel e, berjer tu dikim rih e.
• Hey dest e, hey zozan e, esil xwedan e.
• Hey desta Muse u hey dare derguse.
• Heye terk, nîne berk.
• Heyf li cane çuyî.
• Heyfa ciwaniye pîrî li pey e.
• Heyrana kuçike gurex, li beriye diewte, li zozane gur miye berdide.
• Hijdehe bihare nagire ji bihare heya bîst u çare.
• Hijdeye adare nagire ji bihare dur nîne du bohisted befire bene xware.
• Hijdeye adare, melkejat hate xware peva kir gîhaye bihare.
• Hilkisiya pere esmana.
• Him çilike, him silike.
• Him digirî, him dikene.
• Him dinale, him vedimale.
• Him ji dere, him ji mizgefte bu.
• Him ji kare bu, him ji yare bu.
• Him ji kere bu, him ji Pere bu.
• Him ji kirike bu, him ji belike bu.
• Him ker e, him se ye.
• Him riya Xwede, him ya însanetiye je stendiye.
• Him sere xwe diskene, him jî besa xwe dide.
• Him sil e, him kul e.
• Him tîr dike him rehn dike.
• Hîn deve te germ e, deng bike.
• Hin dikin hin jî dixwin.
• Hin hingiv dixwin u mes bi hinekan vedidin.
• Hin mirine, hin jî tevakirine.
• Hinceta kulîlka, çune sulika.
• Hindik re jî, gelekî re jî nabeje sukur.
• Hindik rindik (bila hindik, bila rindik).
• Hingî min kir u got, çerme sa ma firot, Usman u Qemrî min nekir cot.
• Hingive debeyî, di eyare kuçik da ye.
• Hirç hat va rez, diz hat va pez.
• Hirç u govend, rovî u suk kevrojk u dewlok.
• Hirçe heta xwe de nedît bawer nekir.
• Hirçek ji rezekî xeyîdiye, ritlek dimis zede buye.
• Hîv hîv e, eyb li we jî heye.
• Hok e, rok e.
• Holî got Golî: "Heke em milen xwe nedin ber Solî, kulke me nabe ulî.
• Hoste neçar rabe rune weke hercar. Xwede yeke dergeh hezar.
• Huke dike muke.
• Hur bajo, zu bajo, dur (kur) bajo le ga neesîne.
• Hure tendur (tenur) dada, qehpe pe veda.
• Hurik hurik dagirt turik.
• Hustiye xwe li ber direj kir.
• Heçî li hespê hevalan siwar e, herî peyar e
• Helaw ji şîrêzê çênabe
• Her êrek bi lepê xwe ye
• Her tişt bi ziravî dişkê, mirov bi stûrî
• Herçi jar e, li havînê jî sar e
• Hêştir radibin hev, hêstir û ker bin lingên wan diçin
• Heta li mirinê, çav li kirinê
• Heta tu cehenemê nabînî cenet bi te xweş nabî
• Heya serî sax dimîne, çav ecêban dibîne
• Heyar dost kêm in, dijminek pir e
• Heyfa ciwaniyê, pîrî li pey e; heyfa heyveronê, şevereş li pey e.

Î

• Îro doro te ye sibe dora min e.
• Îro jî mast sibe jî mast
• Îro roja te ye, sibe roja min e.
• Îsal dîsa bal kesiv e.

J

• Je direvim pe digerim. (Je revim, pe gerim)
• Je erzan xilas bu.
• Je ket, pe ket.
• Je re kap naye avetin.
• Je re sîr qelandiye.
• Je xwîn vedirese.
• Jev direvin, roja reve tev direvin.
• Jî ave re gotin: "Çima guse gus dikî?" Got: "Hevale min kevir e."
• Ji axe pirttir tune ye, mar bi qinyat dixwe.
• Ji barane revîm, kete ber zîpike.
• Ji barane revîm, li teyroke qelibîm.
• Ji behre xilas bu, di çem de xeniqî.
• Ji ber barane çu ber zîpike (teyroke).
• Ji ber dilope çu ber merzibe._
• Ji ber serî neçu heya sibe.
• Ji beriya emre xwe xeber dide.
• Ji beriye te ji min sîr dixwaze.
• Ji betalî bi sere kîre xwe re dilîze.
• Ji betalî kera bave xwe da ber dasan (ber keran).
• Ji bine sola xwe re beje.
• Ji bitrî hatiye beran.
• Ji bo çile dixwe kule.
• Ji bo çile xwe dike (kiriye) gile.
• Ji bo gurzek gîha, lodeke disewitîne.
• Ji bo keçeke lihefeke disewitîne.
• Ji bo miriyen xelke me pore xwe veru, miriyen me mirin me dest avete (ku) pore me nemaye.
• Ji bo nanekî avranekî (arvanekî) xera dike.
• Ji bo nefse, xwe daveje hepse.
• Ji bo xatire xatiran çu ser dine gawiran.
• Ji bo xatire xatiran, da bare qantiran.
• Ji bo xatire xweyî, mirov kevir naveje seyî.
• Ji çav ketiye.
• Ji çav reviye.
• Ji çaven xwe bawer nekir.
• Ji çîze derxist (derbas kir).
• Ji delava ketin çirava.
• Ji derdan rih berdan.
• Ji dest derketiye (reviye).
• Ji dest derketiye naye.
• Ji dest ketiye.
• Ji dest pesîra xwe dadisîne.
• Ji dest tistek naye.
• Ji dev gerandin ket.
• Ji deve ketiye hop hop je te.
• Ji deve re gotin: "xet"; got: "Ez nikarim qet."
• Ji deve re gotin: "Ye (we) te bisînin dawete." Deve got: "Ev sutiye minî xwar ne layiqî daweta ye; yan we min bibin mese daran an ji bisînin Rewane birinc."
• Ji deve re sol dikirin, jojî got pepe min jî.
• Ji deve wî/ we girt.
• Ji deve xwe revand.
• Ji dijminan re zare serîn, pista hisk.
• Ji dil re derbas dibe...
• Ji dil xwîn dilop dike.
• Ji dur ve, di keça mîr ve.
• Ji erde heta esmîn neheq e.
• Ji ers u kurs xeberdide.
• Ji es be serî ar be je bawer neke.
• Ji esîran esîra me, ji gundan gunde me, ji malan mala me, ji mala me jî ez u birayen xwe, le zede zede jî ez.
• Ji evda re dost u yar e, ji min ra gure har e.
• Ji feleke re dikeve dewe.
• Ji feleke re xeberdide.
• Ji golike re gotin: "Eme boçika te je bikin ji kesîre nebeje." Golike got: "Ma ez nebejim we nebejin ka boçika te."
• Ji gur birçîtir, ji mar tazîtir e.
• Ji gur re gotin: "Çima stuye te stur e?" Got: "Ez bi deste xwe dikim,
• bi deve xwe dixwim."
• Ji gur u delegure re tu re nema.
• Ji hal ket.
• Ji hebek tirî meserekî çedike.
• Ji hekeke çedike qeyxaneke. (qeyxaneke çedike)
• Ji hekîman re dive (dibe) du fincan yek kase xiraban, yek kase qencan.
• Ji helîne çu kulîne.
• Ji hersan ezmana ket.
• Ji hespe peya bu, li kere swar bu.
• Ji hestire re dibejin çoke te xwarin, dibeje qedera min rast e.
• Ji hevdu re hevrîske ave çedikin.
• Ji hevdu re mer in, ji xelke re ber in.
• ji hinekan re besbirlik e, ji hinekan re seferberlig e.
• Ji îne heya îne, çekir cila meîne, ew jî kin e, nagiheje ser qune.
• Ji jinan ji dotmam, ji suran sure Sam.
• Ji kaliye jî pîriye, mirin çetir e ji feqîriye.
• Ji kare jî, ji yare jî bu.
• Ji ke re dibejim "brawo", ji min re dibeje "bira xwaro."
• Ji kefa mehuja (mewuja) dil çu guhuja._
• Ji kerbana xwîn le miçiqî.
• Ji kere waye ku manker horî ye.
• Ji kevire as girantir tune, bi mixekî radibe.
• Ji kewjale re gotin: "Tu çima xwar re ve diçî?" Got: "Keysa min hew je te."
• Ji kirase cane xwe re ser e.
• Ji kirinen sex u melan, dîsa rehmet li cahilan.
• Ji kîse kirim, xwes dibirim.
• Ji kul u derda, ru u simbel berda.
• Ji mejburî mirov goste kewan jî dixwe.
• Ji mela bangdan.
• Ji meran mere pesîn, ji hacetan simtiras.
• Ji mewujekî kergekî dikelîne.
• Ji milka as, ji sineta simtiras.
• Ji milkan as, ji jinan jinen sas, ji meran meren ne bide pes, ne bide pas.
• Ji min ketiye, pesiya min dihere (diçe).
• Ji min re bike, ji xwe re bibe.
• Ji mîrate re gotin: "Tu diçî kîdere?" Got: "Cîhe ku bikaribim bixim mîrate."
• Ji nan u ave qut bu.
• Ji paniye xwîn nehatiye ku dil bisewite.
• Ji perxanen wî/ we girtiye.
• Ji peze pir, ma kavira kur.
• Ji piran pir, ji hindikan hindik.
• Ji qatutya (xeleya, tune buna) meran, nave dîkan danîn Evdirehman.
• Ji qehra xwe daveje behra.
• Ji qireja wî/ we mar vedirese.
• Ji qurane kirasek xwe kir dîsa ji kesî je bawer nekir.
• Ji re derketiye.
• Ji rovî fenaktir tune, ji eyare wî pîstir tune.
• Ji ruye wî jehr dibare.
• Ji sed cîhî birîndar im, edî nikarim bejim sax im.
• Ji sere hefte heft bave te mezintir e.
• Ji sere xwe zedetir xeberdide.
• Ji serma (na) heken hesinî dike.
• Ji sîr tirsiya, pifî dew kir.
• Ji te hereket, ji xwede bereket.
• Ji tirsa kuçikan newere here gund dibe: "Sev res e."
• Ji tirsa zirav le qetiya.
• Ji tivinge re nîsan, ji hespe re meydan.
• Ji tunebuna seran, rovî xwe nîsan dikin wek meran.
• Ji weliya perî, ji periya xwelî.
• Ji weyne jinan çiyaye Cudî xwar buye.
• Ji xelke re cîh u war e, ji min re erde sar e.
• Ji xelke re edet e, ji min re qebhet e.
• Ji xelke re jîr e, ji xwe re kor e.
• Ji xezale bezatir tune, ew jî rizqe xwe dixwe.
• Jin biriye, he qelen nebiriye.
• Jin çav li der e, mer xwelî li ser e.
• Jin çun hewara, mer ketin kewara.
• Jin derkete ser serî, de avete ber derî.
• Jin hene wek mirîska kor in.
• Jin heye zeviya li ber gund e.
• Jin jî hene, jan jî hene, melhema dilan jî hene.
• Jin jî henin, jinkok jî henin.
• Jin jin gotî mer mer gotî.
• Jin u mer ser kirin, kemaqilan je bawer kirin.
• Jin u mer, tevir u ber.
• Jina an mal u mer, an tevir u ber.
• Jina bira weke gura.
• Jina diya du dotan, dide xwe du lotan ne li vir ne li Cizîra Botan.
• Jina kofî u kitan.
• Jina mere çe ye, dine je re de ye.
• Jina mere xerabe, him diz e, him qaw e.
• Jina xelke ramusanek, hespa xelke meydanek.
• Jinbave jina bave, birçîme ber dolabe.
• Jine dil kir dîwar qul kir.
• Jine dil kir mere xwe sil kir.
• Jine ruhike, daye huhuke (buxuke).
• Jinike got mela: "Mehra min mehkem nebire, ez (yeka) destpe nesekinîme."
• Jiyanek nemir nejî dijî.
• Jojî deste xwe çeliken xwe dide u dibeje: "pore wan çi nerm e."
• Jujî tejiken xwe tîmar dikir u digot: "Ez qurbana purta we ya hevrisim bim."
• Ji hirçekî du eyar dernayê
• Ji mêra nav dimîne, ji ga çerm
• Ji xezalê bezatir nîne, ji rizqê xwe zêde naxwe
• Jin qeleh e, mêr girtî ye

K

• Ka (kaya) kevn u teze dide ba. (Be)
• Ka bare wî ceh e an genim e?
• Ka çu, ma dan.
• Ka ne ya te ye, ma kadîn jî ne ya te ye?
• Kal e, le gale-gal e.
• Kala dide piçenge.
• Kalbune li min kar kir, xortaniye mala xwe li cem min bar kir, qîza ruye xwe ji min guherî, buka dile xwe ji min sar kir.
• Kale benefsî, pîre bekesî herduyan li hev pirsî.
• Kalo ji min dur here, fiskîniya poze te te.
• Kana aqil e.
• Kaniya dilan, ciwata cahilan.
• Kape wî mîr hatiye.
• Kar ket bertila, gu ket (agir ket) rewsa feqîra.
• Kara te ji min ra, kerema Xwede ji te ra.
• Kare min bi xelkano, cane min bi heseno,_ male min bi talano.
• Kare ne ji min ra, baye wî di sere min ra.
• Kare xwe bi xelke kir, bi nave xwe kir.
• Karoz-karoz, dîsa kere boz.
• Kasa xwe kasa dikisînim, ji mamanan (hevalan) namînim.
• Kaxeza gur e, ne kes dixwîne, ne kes guhe xwe dide.
• Kaye u dan tev li hev dike.
• Ke buk e ew pe ra berbu ye.
• Ke çav sere min dikeve (sere min dibîne) sere xwe bi heft rengan giredide.
• Ke dinya xwar? Ye di ber ehmaqan de xwar.
• Ke dîtiye kale bi guhar, pîra ling xirzal, zivistana du bihar?
• Ke gotiye dewe min tirs e?
• Ke gotiye dizo malî ava?
• Ke kare pir kir, keziya xwe kur kir.
• Ke kir xatun? Mer kir xatun, ke kir darqun? Mer kir darqun.
• Ke nane min xwar, (ewî) tirba min kola.
• Ke nîre hevaltiye xwar kir, stuye hevale xwe kul kur.
• Ke seh kiriye, ke xwendiye?
• Ke tir kir? Xerîbe gund kir.
• Ke tir kir? Yen be de u be bav.
• Ke vegerandin mirî? Yen ku dil kirî.
• Kebanî bun sise, kodik li ber se.
• Kebaniya jehatî bila nîve qeliye jî bixwe.
• Keç u kuren male, gula de u bave.
• Keça gan nîsan-daye didan.
• Keçe ha keçe çi di keçe de ma.
• Keçe ha keçe çike min di keçe de ma.
• Keçelo mu bi sere te nîne, got: "Keziyen xaltiya min li qune dikevin."
• Keçelo nave min nave te, kume min sere te.
• Keçik çune halhala_ zik tijî, turik vala.
• Keçika be bav, çiyaye be av.
• Keçika be de wek çiyaye be re.
• Keçika li ser kere berî xwe tuyî min kir.
• Ked kiro, keda xwe nexwaro.
• Kefa me bi xunave xwes bu, xunave jî kurek mirî anî.
• Kefene xwe çirand (dirand).
• Keftaro, li ber çavan diyaro.
• Kelhî ne, bes tistek li mala wan nîne.
• Kelk li ser kurke xistiye.
• Kelka xwe, selka tu je xilas nakî, ne sax im, çar liv tu jî texe te de.
• Kelkelo cîhe te li ku ye? Got: "Ba dizane."
• Ken dike, fen dike.
• Kene be ariye pe girtiye.
• Kene miriyan pe te.
• Ker bi hestî nakeve.
• Ker çi dizane zeferan çi ye.
• Ker deve wî venake.
• Ker dikeve, dibeje: "Hella Xwede!"
• Ker heft avjenî dizane, tere ber ave hemiyan ji bîhr dike.
• Ker ker e di cîhkî de dikeve heriye heft salan li wir ra naçe.
• Ker ker e, di pira qul re derbas nabe.
• Ker ket heriyê,xwedî girt teriyê
• Ker u gej guhe wî tijî qirej.
• Ker u kurî li hev zirî.
• Ker u mekteb?
• Ker ve best, xem verest.
• Kera ku bare min ne lebe ez nabejim "ços."
• Kera min dimire boçika wî dixwure.
• Kera xwe di berika wî de dîtiye.
• Kerambere ber baye mikur te.
• Kere di kurtan de rî.
• Kere got: "Bar min nakuje, serbar min dikuje."
• Kere guhe berxe girt, (dîsa) kere kir zirîn (qarîn).
• Kere lawe kere, av li bere, bikeve sere, heb ji hebe bike dere.
• Kere nabe ber ge, ge tîne ber kere.
• Kere pir bez, bu xware guran.
• Kere res, li ber danîn qasle zebes, got: "Min dive welate xwes."
• Kergu dibeze u tajî dibeze, her du jî dibejin: "Ya Xwede!"
• Kergu ji çiye xeyidiye, çiya haj pe tune.
• Kerguska xaman e, dev diçere, çav li banzdan e.
• Kerguske got: "Min da hevraza, tira min bidin cambaza; min da berjera,
• goste min bidin ber kera.
• Kerî berdaye li pey qerus ketiye.
• Kerî bi kerîtî daye, pey da qerus qeruse.
• Kero ji te ra dibejim, mevano tu guhdar be.
• Kero nemire bihar hat, pîre nemire pincar hat.
• Kero, mevane hero.
• Kero, weke hero.
• Kes je re (nikare) kirasa biqetîne.
• Kes li bave min napirse, herkes li diya min dipirse.
• Kes nikare je re solan biqetîne.
• Kese mino, deste mino.
• Kesî negotiye ev mala dizan u xumarbazan e.
• Kesib dibeje: "Heya sibe bi Xwede ra me."
• Kesibe (xizane) be nesîbe.
• Kesibe asan e rojen siliya dest u piye wan zuhan e.
• Keso keso carek beso.
• Kesîs hero kata naxwe.
• Kesîs hîmî kata buye.
• Kesk e, ruye kebaniye res ke. (Xwes ke)
• Ket nav dev u diranan.
• Ket xeberdan, ker da guran.
• Ketiye ber destan.
• Ketiye binî.
• Ketiye daweta cuna.
• Ketiye rex. (Dikeve rex)
• Ketiye zike diya xwe.
• Kevçiyan nexe (naxe) gurz.
• Kevçiye çila, nu got: "Bismillah!"
• Kevir ber piye te bibe pener.
• Kevir cer ket wey hale cer, cer li kevir ket wey hale cer; wisa an wisa wey li hale cer.
• Kevir daye ber dile xwe.
• Kevir li kewe neket, kew li kevir ket.
• Kevir u kuçik li min barî, xer u xwesî li te barî.
• Keviran giredidin u kuçikan ji berdidin.
• Kevire pesa xwe hursand.
• Kevire seriyan e.
• Kevire takese ye, kîjan ceme bar xwar bibe xwe dide wî alî.
• Kevire xorza ye.
• Kevirekî hilke, (we) pirsa xwe binke.
• Kew firî, qismet birî.
• Kew li kundir ket, ne kundir li kewe ket.
• Kewaniye çelek dot. Çeleke sîre xwe ret. Got: "Dile patise ji me xera buye."
• Kewen lisandinî, wek kelandinî.
• Kewkiye pasîn li tesikan e (gehan e).
• Keysa te ku hat, fersend u xebat.
• Kî dike kî dixwe?
• Kî dixwe kî li xwe dixe?
• Kî diya min mehr bike, ew bave min e.
• Kîder tav be kurke xwe li wir radixe.
• Kîder xwar e, ew der ji min re war e.
• Kîdere komek, we dere kedek.
• Kilek run li ser dile xwe da.
• Kinca hevalan ro danek, hespa hevalan meydanek.
• Kir nekir tu re te re nedît (dernexist).
• Kirase be pasuk (pastî) dixe hurtiye mirov (di hustiye miroav de datîne).
• Kirase kires e, qusase quses e.
• Kitik ne li mal e, nave misk Evdirehman e.
• Kone resî dev jev e, ne nan e, ne av e.
• Kona mirov ji Qesra Xelkê çêtire
• Kor gote kor: "Min çave teyî kor çikiro."
• Korbe jî, kulbe jî cixarekesekî tejmeul e.
• Koro tu li min binere çavekî, ez li te binerim herdu (du) çavan.
• Ku be çenge min te bibînî renge min.
• Ku bexte etîman hebuya, bave wan zu nedimir.
• Ku çingiya tas, ha vir, ha rast.
• Kuçik çi dizane çarix çiye.
• Kuçik hestiyan dixwe haj quna xwe dike.
• Kuçîk, kuçik e.
• Kuçike me ye, li ber dere xelke direye.
• Kul u kor li hev civiyan (vehewiyan) li dikana Evdilor.
• Kula dilan e, xeftane milan e.
• Kula Mendo, kulor in.
• Kulav guyo malî ava.
• Kulinge wî serî care li cîhkî dikeve.
• Kum avetin, ser xwestin.
• Kuma daynîn pirsa je bikin.
• Kume Belo li sere Celo (ye) ye Celo li sere Belo.
• Kume min ji rastiye qetiya ye.
• Kume Xiço li sere Piço, ne hat ne diço.
• Kume xwe bi xweliye ve daye sere xwe.
• Kume xwe daye tel.
• Kume xwe xwar kiriye.
• Kund dibeje ez ew qas im le aqile min jî ew qas e.
• Kura zer bu, kura der bu?
• Kure mino ne ji mino, roja koçe bare mino.
• Kurek heye gula bave, kurek heye kula bave.
• Kurk ketiye mejiye wî.
• Kurm di sere wî de dilive (dilivin).
• Kurm ketiye dile wî.
• Kurmance nezan got: "Bila bibe erzan,heta ku dev u deling le bune pizdan."
• Kurmancî ter e, xew je re xer e (xew je re çi ye?).
• Kurme sîrî heya pîrî.
• Kurtikî çuxe dew tune bixwe.
• Kusî heken xwe dixe bin axe u dibeje: "Heke ji Xwede re dive we çelika derxe."
• Kusiyan ji delava xezale av venexwarin.
• Kustiye di ber xelke de ye.
• Kutilka min jî ji Berfo ye.
• Kar şêr e, wextê dest lê dikî, dibe rovî
• Keça mîran bi qelenê gavana nayê
• Ko agir li çiya ket, ter û hişk tev de dişewitin
• Ko ker ket heriyê, xwedî wê rahêje teriyê
• Kor çilo li Xwedê dinêre, Xwedê jî werge lê dinêre
• Ko kela şorbê çû, behayê hesko perêk e

L

• Lawe Mence çu qezence.
• Lawike Engorî, nabe memure Stembolî.
• Lawike Qureysî, kes nîne pis neesî, bele xîret namuse dikesî.
• Lawo li her dere ji xwe re maleke çeke.
• Le dev xwar kirin (dike)
• Lehat bas hat, lenehat je nehat.
• Lehat bazirgan e, le nehat xwediye gaye weran e.
• Lelîxan e, xwediye kired giran e.
• Leskere Rome ye, nan li ser çoke ye.
• Lev li erde re dikise.
• Leva xwe le xwar dike.
• Levek erde ye, yek li esmîn e.
• Lexistina koremarî, ne dîtana deyndarî.
• Li alîkî sahî ye, alîkî sîn e.
• Li bejne neherî bi zeran kirî, laçik vekir sere gurî.
• Li ber çava buye mare res.
• Li ber defa bedeng dilîze.
• Li ber defa cuna direqise.
• Li ber ruya buye perde.
• Li ber tira wî dilîzin.
• Li Bexdaye xurme zef in ji min ra çi ye?
• Li ceheneme sîran dikutin, tu kilaman dibejî.
• Li ceheneme sîran dikutin, tu kulora dipejî.
• Li deve wî/we dinere.
• Li dîna temasekin an sahiya an sîna.
• Li dur geriya, li nezik dît.
• Li ezmanan geriya, li erde dît.
• Li gorî make, golik pake.
• Li kere mirî digere (ku) nela je bike.
• Li kere siwar buye, li kere digere.
• Li koriye li kaliye, mirin çetir e ji feqîriye.
• Li mexel piskul tune, li pireze deve tune.
• Li mine li mine çi bikim dernakeve li ber hukme jine.
• Li mine li mine, rovî naçe kune.
• Li ser boçike hesin dibe.
• Li ser çavan re birî hene.
• Li ser çi de mîz bike we zuha bibe.
• Li ser dîware alebile sekiniye.
• Li ser riya Helebe nale kera dipirse.
• Li ser tiliya mirov de mîz nake.
• Li ser tiliya xwe ve dide lîstin.
• Li vir teq, li wir teq, heta çune dinya heq.
• Ling kiriye soleka teng.
• Ling le hilda ye.
• Linge qijike sikenand.
• Linge rovî girt avet nav holîtka mirîskan.
• Linge dîk di nav tase de tîtiye.
• Linge gur girtin avetin nav koza berxan.
• Linge wî di nav zike wî de ye.
• Linge wî erd girt.
• Lingek li ve dine ye, lingek li we dine ye.
• Lîstina pisîke ye, mirina miske ye.
• Lolo lolo ji min re ji lolo.
• Lomekaro, gunehkaro.

M

• Ma (çima) hespe tu revandiyî?
• Ma (tu) herfa qurane ye?
• Ma alîkî cendek helal yek heram e?
• Ma dar tehl e, bere dare sirîn e?
• Ma dermala sor me sandibu pey.
• Ma ev guye henakan e?
• Ma eze herim ser gulen sor?
• Ma ga dike, ga dixwe?
• Ma gotina te kerta kevire?
• Ma min ev ruye xwe di as de sipî kiriye?
• Ma paniya diya min pe xwîn buye?
• Ma peze meyî tev hev em nikarin veqetînin?
• Ma qasa kembera te sikest?
• Ma te deste xwe bîhn kiriye?
• Ma te deve nedît reze, te piskul jî nedît li feze?
• Ma te kapek xwariye.
• Ma te navika wî birî ye?
• Ma te riya xwe sas kiriye.
• Ma tu ji pere esmanan hatiyî?
• Mal (malxetî) ket deste kurî, risqe sale se car birî.
• Mal birçî ye, kebanî li ber çi ye?
• Mal çune zozana, xwelî li ser qun pena.
• Mal ji miskan ru res e.
• Mal mala te ye, le ber ve firaqan neçe.
• Mal sewitî le ji miskan ra jî nema.
• Mal ter e, kebanî ser e.
• Mal u mevdan, nebu qutik u fîstan.
• Mal xizan e, kebanî nezan e.
• Mala bava zeynet in, ava cere wan serbet in, dayik ku dimirin, zeyî ten li ba jinbira be rumet in.
• Mala bave buke gavan e, qelende buke giran e.
• Mala buke def u zirne, mala zave haj tu tistî tune.
• Mala gavan e, naze (dilika) zeriye giran e.
• Mala hebune mala kereme, mala tunebune mala kure kere.
• Mala kura, mala dura.
• Mala li ser mala, yek xirab, yek ava.
• Mala me çoye me ye, çoye me li ser mile me ye.
• Mala pîre, gora pîre.
• Mala pirmezin xerabu ji bin.
• Mala Seref bi xwe hindik bun, ew jî hin kuro, hin silo, hin seqet bun.
• Mala virekan xirabuye, kesî je bawer nekiriye.
• Mala wî bare dîk e. (dîkekî ye)
• Mala wî li ser pista wî ye.
• Mala xelke disewitî, ewî jî li ber firike xwe diqeland.
• Mala xwe daye ser pista pisîke.
• Mala xwe li pisîke bar kiriye
• Male axe diçe, cane xulam diçe.
• Male da hesti sikandiye.
• Male li malxe dipe.
• Male malyemeza, xware tarîx bilmeza.
• Male qun dive, girare run dive.
• Male tune evranok, nave jinike dîndarok.
• Male xwe di ave de berdaye.
• Malek e, danzdeh rispiyen wan hene.
• Malxe me Silo be, we xwarina me çilo be.
• Mam Hemdan, me çel u gul li der dan, mane em u xeberdan.
• Mange dosîn u qezwan_ frostin.
• Mar dibeje: "Min dikujî (bi) dijminatî, min çal bike (bi) dostî."
• Mar ji punge xolî dibu (direvî), pung li ber deve qula mar de hesîn bu.
• Mar mar e, dema ku mirov ave vedixwe li mirov venade (naxe).
• Mar pak buya, linge wî nediketin zike wî.
• Mast, sed carî mast.
• Me buk anî lez u bez, me leda (daye) rez u bez; sivika male dîsa ez.
• Me Cizir ava kir, Heso ser de zava kir.
• Me di xewna sevan de jî hevudu nedîtiye.
• Me got em herin mala ape xwe firo firkin; me negot eme herin guliya kurkin.
• Meha adare av firî sere dare, bizin kalî ser kare, nîsanen bihare.
• Mehna lorika dixwe klorika.
• Mehna sele, gerî nav ele.
• Mehna sergîna çu gunde Mexîna.
• Meîna pîr, hefsare rengîn?
• Mejî le buye av.
• Mela jî di qurane de sas dibe.
• Mela nivist çekir ji bo qîze, gu hat li tev mîze.
• Mela xwarin dît quran ji bîr kir.
• Mele mele ber kendal.
• Melevane ku xeniqî.
• Melezade mele-zade, me ter xwar zed u zewad e, îcar her yek me di alîkî de bade.
• Mer bi muye xwe, jin bi ruye xwe.
• Mer çav li der e, jinik xwelî li ser e.
• Mer henin wek dewara res in, dema ku zike wan ter dibe, an merekî dikujin an jineke tînin.
• Mer kustin nerme-nerm, qîz xwestin germe-germ.
• Mer mera nas dike, qus paldime kere nas dike.
• Mer mera nas kir, quse quze kere nas kir.
• Mer tu (ne) guhar u ben in ku tu guhe xwe de kî.
• Mera mer dikust, Fata Kore (ber derî) hurpizur disust.
• Mera xwe avetin kewara, jin çune (sandin) hewara.
• Merde ji kîsmale xelke ye.
• Merde ne bi male xwe ye.
• Merik ket bin siya axe, axe ket bin siya doxîna xwe.
• Merik na pîre, pey ra guneh hat bîre.
• Merim kure mera me, îro jî mast sibe jî mast.
• Meriv kevira daveje birca belek, naveje sepeta rexe.
• Merive be guman, be dîn u be îman.
• Merivekî nexeritandiye.
• Merivekî pist rast e.
• Mertale wî ruye wî ye.
• Mevan got: "Hewa çawa ye?" Xwediye male got: "Riya rewiyan vekirî ye."
• Mevane yekî, mevane gundekî.
• Mevano te xwarine bixwî?
• Mevano tu terî an birçî yî?
• Mewluda xer u beser, heçiye dewlemendin bikisin ber diya feqîra bigen bavejin (derxînin) der.
• Mezera de li ber qîze.
• Mezhebe wî fireh e.
• Mezin kir bi nane xwe, kir agir berda cane xwe.
• Mî bi piye xwe, bizin bi piye xwe.
• Mî birî, sîr firî.
• Mî bun kavir, kavir jî bun vir.
• Mî dikale, berx li mal e.
• Min bizanibiya (ku) bave min we bimire, mine guhe wî tijî genim bida.
• Min çi xer dît ji bendere, çi bibînim ji kozere.
• Min çikir ji peze pir, eze çi bikim ji kavira kur?
• Min daye bi tetika, pey digerim bi pepika.
• Min feraseta xwe ji be ferasetan girt.
• Min ji ke re got: "Bira" ji min re got in "birakuj".
• Min kir, te kir, Sezere nave xwe kir.
• Min nan ne bi guhe xwe ve, bi deve xwe ve xwariye.
• Min xelk hîn kir lîstike, du re kesî deste min negirt.
• Min xwedî kir bi bistane xwe, jine ji min stend bi navrana xwe.
• Mîna dupiska boçika xwe daye ser milî xwe.
• Mîna gura gost dixwe, mîna melekan xofe dikisîne.
• Mîna gure yekane.
• Mîna kersege di hale kevir de bigirî.
• Mîna kewe teqle.
• Mîna masiye ku av li ser be birîn.
• Mîr dimire evdal dijît (dimîne).
• Mir kere qazî, her kes çu tazî, qazî bi xwe mir, kesî le pirs nekir.
• Miraze be dil, wek kirase be mil.
• Mîre miska, buye axaye giska.
• Mirî ber bi qebre dibirin, teme mirî ber ve male bu.
• Mirî henin ku hewceyî sîne ne.
• Mirî hew dizanin, zindî her roj hewle dixwin.
• Mirin heq, gor ferz.
• Mirin je re buye zere zer.
• Mirin mirin e, le ev çi kirin e?
• Mirin mirin e, le xire-xir çi k... min e?
• Mirîsk mirîsk e, ave vedixwe li ser xwe re xwede dinere.
• Mirîsk nikule xwe ave de dike bere xwe bervi xwede dike.
• Mirîsk res e, hek spî ye.
• Mirîska me ye, diçe kadîna xelke de hek dike.
• Mirîska res e, her roj nexwas e.
• Mirîske çav da bete, buhistek ji qune kisiya.
• Mirîske çav da qaze ket heka xwe sikand.
• Mirîske hek kir, heval ji xwe re çekir.
• Mirîske min tunenin, dora mala min zîrç e.
• Miriye par havîne, nu hatiye sîne.
• Mîro borî.
• Mirov sivra ku ser nan dixwe, kere le naxe.
• Mirov zine dike, le ne bi de u xweha xwe re.
• Mirtibe zir e, ne li defe ye, ne li zirne ye.
• Misk li dikana wî bigere, boçika wî we be xuyan.
• Miskan gincî dike.
• Miske kor hingî axe dikole, li ser sere xwe de dike.
• Miskek dikeve sîtila sîr, ew sîr te rijandin.
• Mu ketiye sîtila dew.
• Mus xwes Mus e, piste Algus e.
• Ma ne xwîn e? Ha ji dest, ha ji zend
• Mala zarok tê de, şeytan naçe tê de
• Malê dinê qloçê mêran e
• Mêr çem e, jin gol e
• Mêvanê yekî, mêvanî gundêkî
• Min xelk hîn kir govendê, êdî kesî destê min ne girt
• Mirov here masiya, qûna wî şil dibe
• Mirov kuştiyê şêra bit, ne girtiyê roviya
• Mû bi mû, rihek cêdibe

N

• Nabeje kafirim an (jî) misliman im.
• Nabeje ke kir, debeje ke got?
• Naçim cineta bi minet.
• Nagejime te xwe ji te dibuhirînim.
• Namirim tîra pera, dimirim xebera we ra.
• Nan bi xwe, xwe bi tam.
• Nan da ber me, ço da ser me.
• Nan da ber me, tajiya xwe berda ser me (da ser me).
• Nan genimiyan neke.
• Nan padisah gost wezîr, ye din kizîr-mizîr.
• Nan pir, pîva pir, gelo eva çima mir?
• Nan u dew e, taqet eve.
• Nan u dew, xwarina derew.
• Nan u mast, xwarina rast.
• Nan u sîr, xwarina jîr.
• Nan u tajî, xwarina tazî.
• Nan u xwe ya wî/ we li ser çoke ye.
• Nan xwera caw dir.
• Nane be xweye dixwe, tiren sor dike.
• Nane cehîn dixwe, tire polayî dike.
• Nane garis ne tu nan e, bila kes nebeje ev mal be evaran e (arvan e).
• Nane gilgil (u) zîlika pîvaze.
• Nane Iso dixwe, selawetê li Muso dide.
• Nanê min, qesasê serê min.
• Nanê pehtî, siltanê ser textî.
• Nanê tîrê, xwes hevîre.
• Nano ziko dixebite.
• Nav giran, mezel weran.
• Nav nuçikan ledike.
• Navbera jin u meri, bîra niherî.
• Navbera min u kîjan cinaren min xira bibe jina min diçe li ber dere wî tesiya xwe direse.
• Navbera wan sar buye.
• Nave gur derketiye, rovî dine xera kiriye.
• Nave me giran e, ware me weran e.
• Nave min li te, qotik li sere te.
• Nave wî/ we hildide, hezar nav ji dev derdikeve.
• Nave wî/ we nayne ser zimane xwe.
• Navî giran e, bajarî weran e.
• Navî mer e, kunde kor e.
• Navika wî avetine nav malan.
• Nayne ser bare xwe.
• Ne berxtî ter sîr vexwar, ne kavirtî ter gîha xwar.
• Ne bi halekî, ne bi malekî, tu çi zanî ewhalekî.
• Ne bi kerî seve, ne bi kerî sive te.
• Ne bixwe ne bistîne sev u roj le temase bike.
• Ne dibe ere ne dibe na.
• Ne dibe him, ne dibe gim.
• Ne dide ne distîne.
• Ne digirî tu pe ra bigirî, ne dikene tu pe ra bikenî.
• Ne dixwe ne dide hevala, genî dike daveje newala.
• Ne dixwim gelaza, ne didim hevraza.
• Ne dixwim nane te, ne dajom horika_ te.
• Ne dixwim saware, ne diçim heware.
• Ne dixwim virika, ne dajom horika.
• Ne doste fileh, ne hespe qule.
• Ne feqîre bitir, ne dewlemende diz ne maqule derewîn.
• Ne feqîre poz bilind, ne mevane malbigund, ne jî mirove ku di civate de beje jina min rind.
• Ne gunde be rez, ne kone be pez ne mere beje ez u ez.
• Ne gure gura ewran e, ne hire hira hespan e.
• Ne hejayî kapekekî Uris e.
• Ne ji bilike, ne ji holike. (dibe)
• Ne ji dere dibe ne ji mizgefte.
• Ne ji dere dibe ne ji vange.
• Ne ji Hemzan e, ne ji Meman_ e zirape wan orta ne.
• Ne ji mehna buya, rovî we li sukan gerha buya.
• Ne ji xîrete, ne ji omete.
• Ne jina belas, ne xulame be meas ne jî erde kas.
• Ne jina bi kildan, ne mere bi dev giredan.
• Ne ker ket, ne hîz dirî.
• Ne ker li garane, ne pirsiyar li gavane.
• Ne ker te ber bar, ne bar diçe ber kere.
• Ne kere min e, ne gaye te ye.
• Ne kifkifa nefsî, ne çip çipa dolabe.
• Ne li mine, ne li teye.
• Ne li we heke u ne li we qedqide.
• Ne li xera te, ne li sere te.
• Ne male min, ne cane min.
• Ne male pir, ne gerdana stur, male pir zu ziyan dibe, gerdana stur zu zirav dibe.
• Ne male, ne li teye.
• Ne mere sermok, ne jina kenok.
• Ne newala kur radizem, ne xewnen xirab dibînim.
• Ne pîre bas kir li ser gunî runist, ne jî gunî bas kir pîre re çu.
• Ne sora ber agira, ne rinda be çira.
• Ne Tahir e, ne Zahir e, her yek gurekî har e.
• Ne xema min e, ne dema min e, qirçe qirçe benîste min e.
• Nediçu dawete, dema diçu digot: "Lot ha lot."
• Neditya dît, xwe de rît.
• Nefsa xwe kor kiriye.
• Netika xwe dide netika wî/ we.
• Netika xwe kiriye gile.
• Newroz, xilas bu dew u doz, me dibît herî, nedibît toz.
• Nexwas e, parî xwes e.
• Nexwasa sekseke (çileke) danzdeh nan avet keleke.
• Neynuk (nenuk) nemaye ku pe xwe bixwerîne.
• Nezanî, rehet canî.
• Nikare beje ez kafirim, an misliman.
• Nikare bi kere, dibeze kurtan.
• Nikaribun bi yen beredayî, çun yen giredayî.
• Nimej e xewlekî dur direj e her kes nikare bibeje.
• Nîne bixwe nan u jajî xwedî dike tole u tajî.
• Nîsan e çipik (çilkek) bi kîsan e, li dere hemî kesan e.
• Nîsan e, buka salan e.
• Nîsika pîre, nadim birince mîre.
• Nivista be tist te mele kust.
• Nivista be tist, xwediye xwe kust.
• Nivistek çekir ji qîze re, gu hat bi mîze re.
• Niyeta dil, qeda serî.
• Nizane mala dawete, dest daveje kevçî u diçe.
• Noka genî çû bajêr, bû leblebî.
• Nan û pîvaz û nexweşî çavreşî ye
• Ne dixwim savarê ne diçim hawarê
• Ne gayê min li garanê ye, ne galgala nanê gavên dikim
• Nû hatin, kevin xelat in

P

• Pale qels e, hencet das e.
• Par li me dida dara, îsal xwe nagire li ser çardara.
• Para geroka, çu ber balisoka.
• Pariye pirî, gewrî dirî.
• Pariye xwe xwes kir, ruye xwe res kir.
• Pars kir ber deriya, da xera miriya.
• Parsa vî welatî nebe bila parsa welatekî din be.
• Parsek e, bu sur u qetek e.
• Pasî ji dest çuye. (Çu)
• Patika hustiye xwe xwerand u çu.
• Pel guhe xwe dike.
• Pel mala cuna kiriye.
• Pella ledixe, giliya je derdixe.
• Pella li min nexe, pirsa ji min dernexe.
• Pella tîne bîra diza.
• Perda ber çave we/ wî tune.
• Pesa min de runistiye, li ruye min da darda buye.
• Pesiye diçim gezok e, pistre diçim tîzok e.
• Pesiye diçim pel peniya min dike, pistre diçim pehna daveje min.
• Pey miriya kesî xwe nekustiye, wey li cane çuyî.
• Pey tire, min kezî kure.
• Pez tune run difrose.
• Piçuk li cihe xwe, mezin li cihe xwe.
• Piçukaye diben hek, mezin dibe diben qaqe.
• Pir gotin, ciger sotin.
• Pir kire hindik xware.
• Pira selawate weke derzî, salih li ser ra bezî, fasiqan çok le lerizî.
• Pîra Same tevî ame.
• Pîre bawer nedikir mer bike mer dike pel heystoka dike.
• Pîre ji tendure çu ber kulfike got: "Xwede xerabike ez çiqas erd geriyam."
• Pîre payîze çu ligate.
• Pîre ter bu ji kîre, du re sewî hatin bîre.
• Pîre tir kir adare gîsik filîtin bihare.
• Pîre tir kiriye u pîre ne raziye (qaile).
• Pîrî, hezar eybî.
• Pist pe gireda ye.
• Pista wî naye erde.
• Pista xwe kutaye çiyaye bilind.
• Pista xwe rast nake.
• Pista xwe tu kesî de nake.
• Pistî barane ga bi cil dike.
• Pistî kurî, pir vedibirî.
• Pito ye berane qor e, sîng vedaye xwedaye ber e.
• Pîvaz pîvaz e, çi sor e çi sipî.
• Piye xwe ji berika xwe zedetir direj dike.
• Poste conega li ser pista ga ye, poste ga conega nikare bikisîne.
• Poz le nake.
• Poz lê naşewite.
• Poz pê nake.
• Poze xwe dixistiye.
• Pozî wî/ we hat mizdan.
• Pêlên mayî ji ên buhurtî bêtir in
• Pezê nêr ji bo kêrê ye

Q

• Qaz bi meşa wardeke çu ket qalça we ji hev derket.
• Qazî bi xwe çu pek neanî, muyek ji ruye xwe bi rekir.
• Qaziye zarokan xwe xeniqand.
• Qedire gule çi dizane, kelbes_ dive kere res.
• Qelene mirtiba dide, qîza esîran dixwaze.
• Qenc li me rast nayen, pîs li me danayen.
• Qesem nave xwede ye.
• Qet denge meqese li ser neketiye.
• Qet deste xwe neso u tev ape xwe nan nexwe.
• Qet nayne ser bare xwe.
• Qet qusa xwe le naxe.
• Qet xwîne ji xwe bernade.
• Qey (ma) beq dixesandin?
• Qijik nikulê xwe lêxwe, tistek pê ve nayê. (Qijik nikulê xwe lêxe piçikek gost dêv ve nayê)
• Qirdê me kor, bextê me res.
• Qirse xwe nadim li ser bende wî.
• Qîz be tu zanî, jinebî be ez zanim, jina berdeyî be sere hespe min berde ez herim.
• Qîza baş, pey bibe kaş.
• Qîza wî ya keçel mir, got: "Wey li min gulî direje!"
• Qîzan re neçin qize ter in, jinebiyan re neçin zef digerin, dayiken
• dergusan re herin, zu vegerin.
• Qîzanî çiqas xwes e, bukanî gula ges e, gava ku ket ber qehra malan, roja res e.
• Qîze sor in, xorte kor in.
• Qîzek nazand, gundek bezand.
• Qîzike mer kir, kofiya xwe xwar kir.
• Qolibe mesa ye, denge sesa ye.
• Qun bu, qun jî çu.
• Qun kutane hev.
• Qun quna mirîske ye, hek heka qaze ye.
• Quna tazî, tembure dixwazî.
• Qune dixwazî, qalibek sabun jî ser da dixwazî.
• Qurbana wî cîhîbim ku tirs le hebe.

R

• Radibe hut e, rudine kut e.
• Rast u çepe wî/ we ne kifs e.
• Rast, xilas.
• Rasto bi rastiyo, xwaro dare sikestiyo.
• Rasto dirusto, xwaro sikesto.
• Rebiro, kur piro (biro).
• Reç reça kere ye, fel fele Pere ye.
• Res e res e, qawike jî.
• Res e weke qîre, rast e weke tîre.
• Rese tu li vir bisekine eze gewra bigerim; ku min gewr nedît tu dîsa resa minî.
• Rewîtî xwes tist e, le çirte çirt li pist e.
• Rih direj e, dil qirej e.
• Rihe xwe diqusîne, du re eynike tîne.
• Rim li tur hilnaye.
• Rindeke gundeke.
• Rindî rindî geroka li nava gundî.
• Riske wî ji bune spî.
• Riya mala mirine ye.
• Ro bi ro, xwezil bi do.
• Roj bune sal, zik bune çuwal.
• Roj çu edî venagere.
• Roj ewravî sev sayî: Sal xirab, jina ciwan mere kal: Mal xirab.
• Roj ket aliye Merdîne dewara bajo kadîne; roj ket aliye Cizîre dewara bajo ber nîre.
• Roj li cîhkî teng me (le) bu evar.
• Roj li me çu ava.
• Roj li min xerab çu (çuye) ava.
• Roje heft xusuya dixeniqîne, bi sev qurquroneka derî ditirse.
• Rojiya bin teyste girtiye.
• Rojnîvro xewnerojkan dibîne.
• Rovî ji barane bitirsiya ye ji xwe ra ewayek çebikira.
• Rovî kirine sahe mirîskan gotiye: "Kene min te, aqile min nabire."
• Rovî nediçu qule, hejek jî bi boçika xwe ve gireda.
• Rovî re revî, re rovî revî.
• Rovî ter e, tirî tirs e.
• Rovî tu çima xwe dihejînî? Got: "Li min te u ji min te."
• Roviye newala, bu xwediye mala.
• Ru da , cîh da.
• Ru daye, derkete ser serî.
• Ru reso, parî xweso.
• Ru u simbel buye tev hev.
• Run dest de be ro dike (dirijîne)te.
• Rune genî, li ser nane xwedî.
• Ruto ha vî alî ave, ha wî alî ave.
• Ruto, xeber puto.
• Ruye res çi hewceyî teniye ye?
• Ruye res u sipî we ji hev kifs bibe.
• Ruye wî nagire.
• Ruye wî qewîm e.
• Ruye wî/we naese.
• Ruye xwe daye bin piye xwe.
• Ruye xwe je zivirand (guherand).
• Ruye xwe res kirî ye.
• Rê reya mirinê be jî, tu her li pêş be
• Roja xweş ji sibehê de xweş e
• Rovîkî berdayî ji şêrekî girêdayî çêtir e
• Royê kiçik lê herikî ji avê mezin lê sekinî çêtir e

S

• Sa berî hev didin.
• Sa riye, ga cuye.
• Sal bi sal, xwezî li (sala) par.
• Sal ew sal e le bihar ne ew bihar e.
• Sal mij e, kodik tije.
• Saq e, laq e.
• Sar u serma ye, cilik bav u bira ye.
• Saro baro bu.
• Se kela_ bi kevirekî waldigerîne.
• Se xatir tune, xwedî xatir heye.
• Sebir mine rehman, ecele kare seytan.
• Sebriyo, debriyo.
• Sed çakuç u yek zindan.
• Sed sal u saetek, saetek u sedsal got: "Rast e pistî du kur u keçeke."
• Sehme ser da girtiye.
• Seqa,_ li gorî heqa.
• Ser berjerî, qun hevraz.
• Ser da tasek ava sar vexwar.
• Ser eyare wî agir dadan.
• Ser guhe wî/ we pelixandin.
• Ser sere xwe u heft bave xwe razî ye.
• Ser serî de tasek ava sar retin.
• Ser sofi ye dil kafir.
• Ser ve Ellah, bin ve Neuzibillah.
• Sere be es.
• Sere ço bi gemar, bine ço bi gemar.
• Sere kere zike zebes.
• Sere ku neese çi hewceyî benda ye?
• Sere lode girt.
• Sere me sere xernediyan ji qirsika hatin. Çun zereguniyan.
• Sere min bi ard dîtiye hew dizane qeras im.
• Sere min bi zer e, beyjna min bi sehr e, dile min bi jehr e.
• Sere min sere xernediyan e.
• Sere min seh kiriye, derziya min jî li ber ra ye.
• Sere wî ber da ma. (Sere wî ket ber.)
• Sere wî bi ard ji as be, kes je bawer nake.
• Sere xwe di ber xelke de diskene.
• Sere xwe kiriye curnekî vala.
• Sere xwe pe naesîne.
• Sere xwe veke, deyl bexte xwe ke.
• Sergoto ber barane, pexwaso ber garane.
• Serhingî di bare kere daye.
• Serî gir e, bar nebire.
• Serî ji eqil diese.
• Serî le giran buye.
• Serî quç e, binî puç e.
• Serî sahîtok, binî tije buhok.
• Seriyo tu qurbana lingan bî.
• Serpe petin, ser hev hatin.
• Seva çe, para hirçe.
• Sevek li dare ye, çave her kesî le ye, kes nizane qismete ke ye.
• Seyda xwe nake ji herdu eyda.
• Seye belek maqule sa ne.
• Seye me ye, li ber dere xelke direye.
• Seye soro gurî va ye.
• Sibat hat u buhurtî, nav dile gîsikan bez girtî.
• Sibate bang kir adare got: "Se rojan bide min bi deyn, eze gîsika ji tehta bînim xware."
• Sibhan ji wî xaliqî dudo li hevdu aliqîn, yek kor, yek çav siliqî.
• Sim sima kere ye, fel fele Pere ye.
• Simbel li pisîkan va jî heye.
• Simbel poseyî, mal mirtib.
• Siwar ji me qeda ji Xwede.
• Siwar siware Tirkan, qeda ji Xwede.
• Siwaran siwar leqandin, xal kotiyan xwe bi qusa hespan xapandin.
• Sofiye remezana mîna kere (li) garana.
• Sole seytin çep dixe lingan.
• Sond bixwe, serî naese.
• Soro moro bu.
• Soz yek e, nabe dudo.
• Suk u ya suk, sok u bersok tev de ev e.
• Sura xwe daye, bawerî pe anî ewî jî bi siwarî da ser xanî.
• Suret paç e, ya ji dil naçe.
• Serîkî birî nayê kirîn

Ş

• Şal hesîn e, tistek di mal de nîn e.
• Şam dur e, ma mişar jî dûr e?
• Şana hingivî ye, lê ne şirînkirî ye.
• Şayî sayî gotî, sîn sîn gotî.
• Şeb u şekir çûn Diyarbekir, şekir rûnişt dengê xwe nekir, şebê rabû pesne xwe kir.
• Şebes bi denge xwe, hinar bi renge xwe.
• şeh u mirak (eynik) eywelleh. Kar u şixul na welle.
• şekir naxwim, pîvaz dixwim.
• şeko peko, nave xwe li hevale xwe ko.
• şer da xal u xwarzî, şorbe da ap u birazî.
• şerbik nû ye, av şirîn e.
• şerê man û nemanê (ye).
• şev bu, şeva reş bû, miya qer bu, berxek li ber bu, li ser berxe çilkek xwîn bu gur ew tev de dî bu (dîti bu).
• şev li pişt e, şixul ne tu tişt e.
• şewqa wî daye newqa wî.
• şêwra jinan, beriya bizinan.
• şêx saf_ be u xilme av be u keçik u kurik aza bin pa eva nabe.
• şeytan gotiye: "Ye ku li xwe biheyire ez di wî im.
• şîn u şahî, hevalrewî.
• şîre kera metî ye.
• şîre min bila çê be, toye min bila pak be.
• şîre ser e, di eyare berazan da ye (donxizan daye).
• şîre zikmakî ji firnikan ra anî.
• şivan u gavanan hore-hor e ewan watre dinya kore.
• şox u seng e, bi nav u deng e.
• şujina di çave xwe de nabîne, derziya çave xelke de dibîne.
• şuna mera, mane kunde dera.
• şur simbele nabire.
• şure qetle li deste te, rehma Xwede li dile te.
• şure tazî, xwîn dixwazî.
• şustin vesustin reng u ru, xwarin vexwarin gendi gu.
• şuxul bu dor, ocax bu kor.
• şuxul ji min re bike, ji xwe re hîn be.
• şuxule havîne zivistane dike.
• şuxule kirî pîxem ledixe.
• şêr şêr e, çi mê ye çi nêr e
• şûşa dilan, wekê dişkê, cebar nabe

T

• Tajî jî dibeje: "Ya Ellah!" Kewrosk jî dibeje; "Ya Ellah!"
• Takî je bikisînî we sed pîne je bikeve.
• Talane meru ye, liva cehî ye.
• Talasa gure ku qantir (hesruk) biha ye.
• Talihe xelke res e, talihe min res u bes e.
• Taliya tire, min kezî kure.
• Tase gote legane: "Pîsa resa dev pene, lawike min bu tu dane."
• Tasek dew, nanekî cehîn ne tistek e, ba li pista mere xerab keve.
• Tastiya wî li ser pista keruske ye.
• Tazî ji jina xwe re got: "Zirav birese."
• Te çi xwar losî can be, te çi dît ji me ra beje.
• Te got kew e, min got nikile we sor e.
• Te got mirî tira nakin!
• Te he ginikres nedîtine.
• Te hela he maste ser bi sîr nexwariye.
• Te kef kir, ez ketim belaye.
• Te ku da ave, ha li çoke, ha li nave.
• Te sere min xwar
• Te sotin le naye gotin.
• Te silk jî divet, kutilk jî divet.
• Te sust ava bi gu, ez çi bikin qenciya bi du.
• Tehte te le rî, barane sust.
• Tekeve zike diya xwe xwe xilas nabe.
• Temahkaro, gunehkaro.
• Ter nedixwar nan u jajî, xwedî dikir tole u tajî.
• Tev u tesiyan ra na welleh, qulopon re eywallah.
• Tevir got dare: "Ez hatim te! Dare got: "Ez çi bikim destiye te ji min e.!"
• Tevn birî esa serî firî.
• Tevn hate dara, namîne li wara.
• Tevn u tesî dile min desî, diçe ave çirtik dave.
• Texte min gelek mixan hilnade.
• Teyr difire bi refe xwe re.
• Teyrek hebu teyra gistî li ser wî de zîrç dikir ewî jî li ser çeliken xwe de zîrç dikir.
• Teza dibînin, kevna ji bîr dikin.
• Teze diya mine çoka xwe dayne erde ji min ra birakî bîne.
• Teze hatin, kevn xelat in.
• Tî dibe ave tî tîne.
• Tîr dikim dan diçe,rohn dikim nan diçe
• Tif kirine beqe, beq li wan keniya u got: "Ruye min bi ava behre sil nabe, we ji tifa we sil be?"
• Tifa li ser hevraz e.
• Tilî peçiyen wî zer dibirin.
• Timawo ji hevalan mawo.
• Timaya çarixan kir gore qetand.
• Timayî, re mayî.
• Timî bere kevçî berve xwe dike.
• Tir ji Qeyso re kir eyb.
• Tir li hemama, derew li xerîbiye.
• Tir li ku, das li ku!
• Tîra ji mine, li mine.
• Tira par havîne, îro hatiye sîne.
• Tira pîre ya du çiqil deve mere be aqil.
• Tirba daye xwes çekir le kelike we de rî.
• Tirba nezda miriya kîjan e?
• Tirba siwaran her kola ye.
• Tirsa mirine ketiye dil.
• Tiste nedîtî u nebînayî. (Tisten nemayî.)
• Titî ku sar dibe, dibeje: "Eze xanîkî ji xwe re bigirim."
• Tivinga deste te, tu tesiya diya te ye?
• Toroqa wî dan ser nane wî.
• Tote totavinge, li te sele min bejînge.
• Tove xweziye çandin li sune, La hewla Wellah hesîn bu.
• Tu benike sor u zerbuyayî, te bi dere hebana xwe ve buyayî.
• Tu bi hirî ba, te li nav kerî ba.
• Tu bi ve quse, naçî Muse.
• Tu bi vî aqilî herî, tuye keweke hesîn ji xwe re bigirî.
• Tu bibî gerdî, tu nebînî wî erdî.
• Tu bidî zîtika nedî zîtika, te bidî heqe dîzika.
• Tu bikî nekî Xwede bide te.
• Tu çawa siware exteyî, te çawa nivîne xwe bazirgan ra hîstiye?
• Tu çi bejî li bejna hespe min (heyren) te.
• Tu çi zu buyî dîk, te çi zu bang da?
• Tu çi zu buyî kundir, te çi zu sax veda?
• Tu di bin kume mindayî.
• Tu dibejî deve te mor kirine.
• Tu dibejî ji deve gur derketiye.
• Tu dibejî ji nexwasan ra çuye berfe.
• Tu dibejî li ser diranekî çeriyaye. (çeriye)
• Tu dibejî qey demana dare ji te dixwazin.
• Tu dixwî, li min digivire.
• Tu dizanî ke tuyî (tifî) deve wî/we kiriye.
• Tu gistî ser hev de bikutî nabe sîr u pîvazeke.
• Tu hatiyî agir bi deyn bibî?
• Tu he rastî helikresan nehatiyî.
• Tu ji bîhr bikî, Xwede ji bîhr neke.
• Tu jî dizanî ro xerab li min çuye ava.
• Tu ji sa ra çarixan bidiruyî we çarixen xwe bixwin.
• Tu ji vir ve çuyî gizim, ji we ve hatî nizim.
• Tu kere lexî, xwîn je naye.
• Tu kîjan kevirî rakî (hilkî) ew ji bin derdikeve.
• Tu li serî u sosina li desta u bazina Xwede ji hinekan distîne dide hinan.
• Tu li Soro dixî, Moro ji xwe ditirse.
• Tu me je re gotiye hespe te ker e?
• Tu min bixwerîne, ez jî te dalesim.
• Tu ne mala he he ye ku her roj be.
• Tu nesekirînî, nan sela te napeje.
• Tu poz bigirî, ruhe wî/ we ye bikise.
• Tu qala ke bikî an li ber derî ye an ser xenî ye.
• Tu tera xwe tirî digerî an, kustina nehtor digerî?
• Tu tist naye ber çaven wî/ we.
• Tu xwes mevan e, le ne tu mazuvan e.
• Tuyî deve hev kirine.
• Te daye avê, ha li çongê ha li navê

V

• Va dar, va birek
• Va dil e, ne bilxur e.
• Va ev ez, va ev jî kefene min.
• Varik e, heke hesinî dike.
• Ve ave guse guse, kes nabeje dewe min tirs e.
• Vedikeve las e, radibe bas e.
• Vî destî dide bi wî destî distîne.
• Vî guhî dikeve, wî guhî re derdikeve.

W

• War ew war e, le bihar ne ew bihar e.
• Warin dewe min biken, ez jî herim dewe mîr bikem, bila mîr kevnekiraseke bide min.
• Way tirmixa kure kere!
• We ev hevira hin gelek ave hilîne.
• Wek agire bin kaye.
• Wek ase av li ser birî.
• Wek ava arane.
• Wek ava bin kaye ye.
• Wek benîst pe ve dizeliqe.
• Wek berfa spî.
• Wek berxa ber bizine.
• Wek berxa ber du maka.
• Wek berxa ber guran.
• Wek bizina ku li ber ecele xwe bireve.
• Wek buka barane.
• Wek çeleka ji ber golika xwe newan bibe.
• Wek çeleka pel golika xwe bike.
• Wek çeleka pel pizdana xwe bike.
• Wek dela li ser tula.
• Wek dela tu tulen we jî ber bigirî.
• Wek desmala ser destan diguhure.
• Wek deva du cîhî de be serjekirine.
• Wek deva ji palane xwe bixwe.
• Wek dîke bewext bang bide.
• Wek dîware li ser buze.
• Wek Eceme ku li çav penere ter bikeve.
• Wek etîmen çav heke sor ketî.
• Wek eyare genî ku bihn je be (te).
• Wek feleka xapxapok.
• Wek fira kewe.
• Wek garise li ser defe.
• Wek gawiran xebatkar e.
• Wek gura diberî dikin.
• Wek gure dev bi xwîn.
• Wek gure di keriya mîhe de.
• Wek gure di keviya mîhe de.
• Wek guze bi jimaran.
• Wek hespe Sidhana_ pas ve diçe.
• Wek hirça birîndar.
• Wek hirça deve geliyan.
• Wek hîva çardeh salî.
• Wek kefa deste xwe dizane (zanim).
• Wek kefa deve seye har.
• Wek kefa sabune.
• Wek kere guh sist.
• Wek kere ku ber ve gur bizire.
• Wek kesteke hale kevir de bigirî.
• Wek kevçiye nesustî xwe daveje nav.
• Wek kevire bine bîre.
• Wek kewen tiving li ser teqyayî.
• Wek kore keç bikeve dest.
• Wek kore riya kaniye nas kirî.
• Wek kusiye ku qalike xwe qayîl nebe.
• Wek liva nîsike, ne ber e, ne pist e.
• Wek mar e, ne cîh e, ne war e.
• Wek mara pe veda.
• Wek mara, bi axe didebire.
• Wek mare di tur de.
• Wek mare pî di zik de.
• Wek melaye nexeritandî._
• Wek melaye nexwendî.
• Wek mesa ku bikeve nav lepe kora.
• Wek mesa ku li ser gamese dayne.
• Wek mirîska melisok.
• Wek miske ku tekeve qula mare res.
• Wek muye ji mast bikisînî.
• Wek pele nav gu ketî.
• Wek peza ji kerî qetyayî.
• Wek peza li ser diranekî biçere.
• Wek pisîka pelur di ser de hursiyayî.
• Wek roviye ku bendî punda mirîska bikeve.
• Wek sere vepincirî.
• Wek seye xwe ber barane sil bike.
• Wek terale Bexdaye.
• Wek teyre di mij de berî kewan de.
• Wek zerika heke.
• Weke guza kor e.
• Weke ku tu pifî çire bikî u vemirînî.
• Weke muma helandî (helya ye).
• Weke nane sele du ru ye.
• Weke pisîkan e, li ser piste nakeve.
• Wekî hirç ji mese, derket çi ner çi me.
• Wel axirî, wel aqubet.
• Wexta ciwan bu ew bu çelenge siwara, wexta ku kal bu, ma li dewsa wara.
• Wexta heye mevanî, wexta tunebe golikvanî.
• Wexta kara ru digerîne, wexta sivre kevçiyan tîne (digerîne).
• Wexta ku ez ciwan bum, bi tîr u kewan bum; ku ez kal bum, bendeware nane şikeva bum.
• Wexta nîçîra min te guye tajiya min te.
• Wexte gîha bu, kes ne xuya bu, dema bu firîk, Hemo u Heso bun sirîk.
• Wey le min çav bi susek xwe ve mizdayî.
• Wey li qune, way li meska dosafe.
• Wez weze Musa ye, fel fele Firewun (e).
• Wî li min daye, ew digirî.
• Wî tim dewe tirs vexwariye, çi haya wî ji dine heye?
• Wisa direje ku tastiya ewran dibe (dixwe).
• Wisa qirej e, mar je vedirese.
• Wisa sar e, wek suka sehare.

• Xwedê yar be, bela şûr dar be
• Xwîn bi xwînê nayê şuştin, xwîn bi avê tête şuştin

X

• Xal Xidiro, hero li viro.
• Xalan xwarzî rakirin, maman birazî winda kirin.
• Xate wisa dibeje, hela ka Fate çi dibeje.
• Xatiya Bihare, te gileya pener xware em tev derketin bihare.
• Xelayî hatiye, tu camerî jî hilatiye?
• Xeletî ji piçukan, efu kirin ji mezinan.
• Xelk mal u dewlete çedike, ez u Androkoloze xwe tuj dikin.
• Xelke gistî girtiye yare, bexte min rebenî tene buye hewar e.
• Xelke ra gul e, ji min ra sil e.
• Xelke re edet e, ji min re erbet e.
• Xelke re masî giro, ji xwe re kusî giro.
• Xelke re pirbejo ji min re ker u gejo.
• Xelo, xellas!
• Xema berfe ye ku debara kasiba tune.
• Xema kor e, çira wesiya.
• Xemla buka, buka çuka.
• Xer ji xere derbas buye.
• Xer u xwesî li te barî, kevir u kuçik li min barî.
• Xera ku ji te te, bila ji Xwede be.
• Xew nema li piçuka, abur nema li ruye buka.
• Xew xwes e li çayire, ber zinaran, le wekî mar tune be.
• Xewa pir giran, meriye pir nezan.
• Xezale ji ber sikevlatoke, zozan li xwe heram kir.
• Xistiye benîst, deve xwe de dicu.
• Xofkeso, qeda peso.
• Xort revîne kera, qîza gotin: "Ya me ma bi Xwede."
• Xurte ne bi male xwe.
• Xwe bi sîreke te didî, bi heft pîvazan nikarî je xilas bikî.
• Xwe bidî tîzan nedî tîzan, te bidî heqe guzan.
• Xwe çedike, xwe pak dike.
• Xwe da rîti bu digot: "Min bi rews bison."
• Xwe daye ber bere res.
• Xwe di kara xwe de, ker di nav naxire de, tu dibejî: "Ha werin xwe, ha werin xwe!"
• Xwe gir dikuje.
• Xwe giran digire.
• Xwe je re dagirtiye.
• Xwe je re dike erd u xwelî.
• Xwe ne ji dere dike, ne jî vange.
• Xwe serîn dike.
• Xwe vedigere.
• Xwe weke baz e, le neçîra wî ji xelke ra ye.
• Xwe winda kiriye.
• Xwe zede dibîne.
• Xwede beje kane, ez bejim hane.
• Xwede bike, qule çi bike?
• Xwede çiyan jî tene neke.
• Xwede daye, mirde zaye.
• Xwede dikare qir jî bike, pir jî bike.
• Xwede diya meriya dide ser zereguniya, kere Same jî berdide ser.
• Xwede felen mar dizane loma dest u pe kirine zik da.
• Xwede gir bide te, neynuka jî ji te bistîne.
• Xwede got: "Xwe bisitirîne ku ez stareke li ser te bikim."
• Xwede gotiye: "Dewara xwe bi lingekî gireide, se lingan jî bispere min.
• Xwede gotiye: "Ka te eyba xwe vesartiye ku tu eyba hevale xwe dibejî?"
• Xwede gotiye: "Xwe ji ber diyare ketî bidin alî."
• Xwede kor kiriye, pel agire sor kiriye.
• Xwede ku da yekî, gere bizanibe bixwe.
• Xwede ku mirov kor dike, mirov linge xwe li kodika xwe dixe.
• Xwede mirov ji hespe peya neke, li kere siwar neke.
• Xwede nede dijmine min.
• Xwede nede serme.
• Xwede wan (me, wî/ we) xwedî dike.
• Xwedî kir bi deste xwe, kir emele sere xwe.
• Xwediye fise bi xwe dihese.
• Xwediye gost ji dizane gost heram e, xwediye pera jî zane pere qelp in.
• Xwediye kela Potike, tu xwe baveje ser jinike, sibe rabe bike sîna ge,
• çeleke u golike.
• Xwediye mirîska, zîrç li enîske, were male bixwe zerhevrîska.
• Xwediye sebre, mîre Misire.
• Xwediye seve sev nexwariye.
• Xwediye skure ew e.
• Xwediye xanî deng nake, kirecî lev nake.
• Xwelî li axe, çaxe piskul bu malxe.
• Xwelî li wî serî, ewî ga da bi kerî.
• Xwes xeber e, le min je ne bawer e.
• Xwezî bi aqile pasîn.
• Xwezî bi nave we ne di nav we.
• Xwezî buka xelke xerîbama u min pesne mala bave xwe bida.
• Xwezî mirin hebuya, kalbun u pîrbun tunebuya.
• Xwezî sewiya, ne hewiya.
• Xwezî virek bikira tirek ji pera bikira.
• Xwezî xesu nebuna, buk bi dile xwe buna, qirç qirç benîste xwe bicuna.
• Xwîn li ser de dikele.
• Xwîn ser de hatiye.
• Xwîn tijî çav(an) buye.
• Xwîna xwe kiriye kevçî, raberî min dike.
• Xwîne di ber neynukan de avet (avetiye).
• Xwîne pe girtiye.

Y

• Ya dile min bila dile min de bimîne.
• Ya ji min we da, ye min te da.
• Ya ku hat bîra min, hat sere min.
• Ya ku xwede dizane çi ji qulan veserim?
• Ya mera lehatin.
• Ya zare te ji min re, ya dile te ji te re.
• Yan eshed, yan nan u to.
• Yan mam, yan xal.
• Yare diya min yekbana mine bi dendiken behîva xwedî bikira.
• Yare ji yare serm kir, warres ma.
• Yare ji yare serm kir, zare kurîn di pesa xwe de nedît.
• Ye bastir Behdîn e, ew jî hîz e, diz e u derewîn e.
• Ye bi ar ji xwe fedî kir, ye bear got, ji min ditirse.
• Ye bi dew çu ba ye be dew alîkarî xwest.
• Ye birçî çu ciwate, ye tazî neçu.
• Ye der hat ye hundir gewirand (qewitand).
• Ye derewîn vala hilda, ye rast tijî hilda.
• Ye dewletî keremke mele, ye kesib bimîne dere male.
• Ye direve jî gazî Xwede dike, ye dide pey jî gazî Xwede dike.
• Ye jinan hatin ber ara (agira), ye meran çun ber dîwaran.
• Ye ku heviya yare ma, heft salan be jin ma.
• Ye ku min hilnade terkiya hespe xwe ez hilnadim terkiya seye xwe.
• Ye ku xebitî, nexelitî.
• Ye ku xwe pesinî, tir te de nesekinî.
• Ye ku zane ji xwe zane ye nizane dibe qey baqe nisîkan e.
• Ye leheng (qehreman, xurt) ewe ku hesin sor bu, rahele.
• Ye li bin deng nake, ye ser qare qar e.
• Ye ser sekiniye, ye binî nasekine.
• Ye te çilul u milul, ye min Xwede u Resul.
• Yek bi male xwe, yek bi cane xwe.
• Yek dimire, yek dimîne.
• Yek e, le pir bi dendik e.
• Yek heft salan be kiras ma, je re kiras kirîn got: "Zu bidirun" u revî ket tendure.
• Yek li xwe kire duda (duduya).
• Yek merî, bi hezaran xiyal.
• Yek sahide dehan e.
• Yeke çav belek e, qijeleyî befeyde ye.
• Yeke dilî, yeke zarî, bigire baveje nava narî (agirî).
• Yekî aqil, yekî din, xwe dan muyekî neqetandin.
• Yekî darek da yekî bi guliskeke
• Yekî du gaye wî hebun, yek nediket hundir, yek jî ji hundir dernediket.
• Yekî je distinî bi dehan je xelas nabî.
• Yekî Qerazî, yekî Berazî, ji hevdu re bune xal u xwarzî.
• Yekî ra jî ho, hezarî ra jî ho.
• Yekî re gotin: "Tu bext dixwazî an text?" Got: "Bext ku hebe, texte bi xwe be."
• Yekî re nifira dikî beje: "Xwede male te teke pere u pera jî di berika teke."
• Yekta nebe, duta te ra nabe.
• Yê ku bi jina xwe nikare ne tu mêr e
• Yê ku ji jina xwe natirse ne tu mêr e
• Yek heye, bi sedî; sed heye, ne bi yekî

Z

• Zad u ziwane tevli hev dike.
• Zad zade miriyan e, gost goste sa ne. Got: "Xevzank bi xwe jî ji kîre filan e."
• Zane dawet e, le nizane mala ke ye.
• Zar doste pist hisk.
• Zaroyen du pinda, weke riya here du gunda.
• Zavaye me çi zava ye, qîra sîr e li me geriya ye.
• Zavaye me çi zava ye, teniya don e li me geriya ye.
• Zebes e, dendik res e, çiqas xwes e.
• Zer da bi zer, kirkirk jor de daser.
• Zik li piste ve girtî ye.
• Zik ter dibe sturiye xwe li kendalan dide.
• Zik ter e, çav birçî ye.
• Zik ter e, mil ser e.
• Zik ter e, xew je re xer e.
• Zik u pist buye yek.
• Zike wî sen e. (sen buye)
• Zikekî ter e, deh zikan birçî ye.
• Zilam ji pîreke, gaye cot ji çeleke.
• Zilam li ser kar e, pîrek li bin dar e.
• Zilam zilam e, pîrek pîrek e.
• Zilamek hebu, dema nane wî hebu dewe wî tunebu, dema dew hebu nan tunebu; dema herdu jî hebun ew ne li mal bu.
• Zîlike bihare, debara male.
• Zilm zilma Xwede ye, ferman fermana axe ye.
• Zilmkaro, dinya xwaro.
• Ziman girtî, ser rehetî.
• Ziman sor e, hereket kor e.
• Zimane mara ber derxist.
• Zimane sor e, pesî (pesiye) ne geli ye ne zihor e.
• Zimane wî nebuya, qijikan we çaven wî derxistina.
• Zimane xwe birî, cîhe xwe kirî.
• Zimano leq-leq, seriyo teq req.
• Zivir zivir, dîsa li vir.
• Zivistan hat birka_ feqîran teqiya.
• Zor nagîheje kere, palan dikute.
• Zor zane zer zane deve tivinga mor zane.
• Zotike we/ wî ji sere hefte heft bave we/ wî zedetir e.
• Zu bajo, hur bajo, dur bajo, ga meesîne.
• Zêr di zikaka de winda nabe
• Zikê bixwe savarê divê here hawarê
• Zêr zane, zor zane
• Zêr zane, zor zane, devê tivinga mor zane."

Hin gotinên pêşîyan ji Kurdên anatolya navîn

(*) Ev gotinên mezinan ji aliyê Sebiha Özgür, M. Ş. Dağ, Temeli Bayrak

• Xelk dewî xwe yî tirş ji meriya naefşîne
• Devî sist derdan kêm nake, devî sistî guhan rehat nihêle.
• Derdî dil ne kişandin/Dîl sarî ro tarî.
• Di pêş terî gez dike di du tare pîn dike.
• Du parsek li derîyêkî nabin.
• Dengî dolê ji dûrva xweş te.
• Devî tirş zerarê li xwe dike.
• Dilî hişt wîjdan teda nabe.
• Dayîk tim lawe nînê/Alik tim lawkan nînê.
• Dînek kevirekî tevê bîrê çil paqil nikare biderxîne.
• Dostî çê serî dide sirê nade.
• Dest bi tenî ruy merîyan reş dike.
• Di xetir nê birîn /darê gir sîyê xwe fere dibe.
• Dostî çê li royê reş aşkare dibe.
• Di kesî megere, ma kes ti te negere.
• Dest deste dişo, dest jî ruyen dişo.
• Dijmimî darê ji darêyê.
• Devî xwe ji hev meke cavên xwe javke.
• Dostî çê,merîyan li rê nehîle.
• Davî sist hawê nagre.
• Dayîkê got: Kane-kaçike go-hane-
• Dorê malê pak bigire/dilî germ yar xweş dike.
• Dizan ji dizan dizî erd û ezman larizî.
• Ê ku serî xwe girê nadî,serî hember rind girê dide.
• Esil xirab nabe,hîngiv gênî nabe.
• Eslî pak naslî pak.
• Ewladî bi xêr milk naxwaze.
• Eşq merîyen kor dike.
• Ew jinek nine,canikeke.
• Agir kirkin germîe pirr kin.
• Ewled dara guzêyê,torîn hundirê guzêyê.
• Ewrî reş di gurmije.
• Êzing nabe text.
• Êşe dilan ê xirabe.
• Ê ku zu radiba malê xwe bi bereket diba.
• Bi vî devî bi vê qunê.
• Herê diziya bizinê.
• Westî ya kir vêsîya xwar.
• Sêvî ya rokê têr xwar heft cara mala barkir.
• Kara li şunê bizinê li mexelê.
• Beran bi duw yê xwe naeşe.
• Serê şikeştî di bin kumê xweda.
• Çavê li derî ya xweli bi seri ya.
• Kurmi darê yî ji darê.
• Bihata mîvanekî bi xêr vê ra bixwinî têre têr.
• Xizana bi halê xwe bizanîya riza bixwarina.
• Xizanî nezane
• Hespî çê qamci yê di xwe nagîne.
• Bîr bi dewla tiji navin.
• Devî sîwer mêske hespê nalke.
• Te ku ra girî te ku ra bihecî.
• Xalan xelkin apan milkin.
• Relê bukê vi bukêra.
• Nanekê bixwe bi qinat bizewice ji dereke bi kok û bi binat.
• Ji hespê dêhat li kerê nihişt.
• Bang kirina xwe bi ga kî şora xwe bi perakî.
• Serê xwaş balgiha nagre.
• Dîna ne gunê xwedane gunê.
• Xelk dewî xwe yî tirş ji meriya naefşîne.
• Pezî bê şivan gurê bixwe.
• Pela mîne bîrê diza.
• Hevalî qirikê yî nûkil bi gûyê.
• Heşe tuneyî ê bi meriya ga û golika biçêrînin.
• Dizê dizî xwe nas bike.
• Gur yarî xwe navê.
• Mar bile xwelîyê bi qinat dixwe.
• Ma dîna şorek bi ber nekeve kûra kêçek bi dest nekeve.
• Li şunê hespa ker nêna girêdayin.
• Ker û hesp li cem hev girêdan ê ji hev û du tir û fisa bêvisin.
• Bukê zar û ziman tune xwasi yê dîn û îman tune.
• Kirasên orispîya si û sê ne a yêkî li xwekke 32 ya li hevalake.
• Dîna bi heft top ber binexmîne perekî xwe yê tim pas be.
• Silavê pêde li merheba yê dameweste.
• Xîşni ya mêr dî ji ya weris revî.
• Destî vesîyê, li ser zikê birçî.
• Kinç şîva hatin, perispanga vegerandin.
• Hespî çê, li ber xwedana ye.
• Bîr bi çotê tijî nabin.
• Serê xwe şuştê, henîye xwe helmaştê.
• Îşkira xwe, şîrîna xelkê.
• Zêr wenda kir, di pê morî ket.
• Ralê bûkê, bi bûkêre.
• Kor bi nefs be, yeka tenê bes e.
• Kundirî pîs, dendikên xwe pir in.
• Dil hay ji derlingê neye.
• Gerî, dirî.
• Dew birê mast e.
• Ji ruyan heynan, li simbêlan kirin
• Badika hesinî, xwe bi xwe pesinî
• Xizan halê xwe bizanî, riz a bixware.
• Akil pirr sermîyan e, ne karê her merîya ne.
• Berî xwangê berve bira, berî birê berve kevira.
• Bi vestîyayî kir, bi vesîyayî xar.
• Bikê bi kîzê, li ber cennetê bilîzê.
• Bu xerman e, ne bu derman e.
• Buka paş perdê, kes nizane nasîbê kê.
• Bukê li ser hespê kes nizanê nasîbê kê.
• Bûye marê nîv kuştî.
• Çavên li deriya, xulî bi seriya.
• Çî neçê para keçê.
• Cumê xeyî cuyê li henîya xwe xistiyê.
• Demika gûla, yeka sosina.
• Destê desta bişon, destê çexbin rûya bişon.
• Dev tuneyî
• Di gunda de mer neman, ji dîkara dibên Abdurahman.
• Dilî xwangê bi xwangê bişewtiya çelkê sê(sav) ne davite ber.
• Diza ji diza dizî, erd ezman lêrizî.
• Dizî biharê peyîzî li xenê.
• Ecer hatin, kevin xelat in.
• Erev bi erev ra gotîye magî qûn reşo.
• Gewenda têr xwar, yê li dolê xin.
• Heştira le pê girêde.
• Heyî yî kanî ye, tûne yî genî ye.
• Ji qara kete bin bara.
• Ji şorê nabêre rev gerek.
• Kerê şiv li gu.
• Kes ji arê xwaş narive.
• Kês nasibî kesî naxe.
• Kevir li sêr kevir name.
• Kevirî xwê yî giran e.
• Kutte bi ta ketiye.
• Malî dine li dine bime.
• Mar ji punge heznakê, punga li ber poz birûzê.
• Memir e memir e hefa tê, mirî şunda kêfa tê.
• Mî bi nigen xwe, bizin bi nigen xwe.
• Milê gu dixwe terawîya nake.
• Mîna marî di tur da ye.
• Mîna maye(hevîrtirş) mirdesî.
• Mirîşkê hek kiriye, qûna dîk dişê.
• Miriyê pir şuşti yê tira bikin.
• Mîya çê li mexel ê.
• Navî bajarî dur, xweş e.
• Ne bi malî pir ne bi gerdanî sor.
• Nifirê hêrin êzmana, şiva verin xudana.
• Palî yê çê berdane cê.
• Paşîye şewereşê tim hîverunê.
• Pê baranê ga cil dikê.
• Quzî avê li rîya avê bişke.
• Ro terin, qêda-bela narin.
• Sal car nabin yek.
• Sere xwe wekê li bextê xwe mêzke.
• Serê xweyî şuştîye henayî xwe helmaştîye.
• Serra xirxalo bin ra korpolo.
• Sevîya rokê xerdîye, 7 cara mal barkiriye.
• Teka çalê, rizkî salê.
• Şil kir zîya bike.
• Şîri da bigrê hetta pîri.
• Şorê xeraw ya xudiya ye.
• Tu devî ma bûkêy, ez jî yî malê exê.
• Vestîya kir, vesîya xar.
• Virin, li mala ma jî pir in.
• Xalan xelk in apan milk in.
• Xelk çû raketine Mest(Mistefa) hatê runiştinê
• Xêlk nenika meriya ye.
• Xizana halî xwe bizaniya riza bixarina.
• Xudanê sebrê bîye mîrê misirê.
• Ap pismam e, xal xwarzê ye.
• Aşda di heri, dingenim di kuti.
• Aqil, dijmin e, ne zanîne ye.
• Aqilbend tim mezini ye.
• Aqil kemî rê li ber meriyan wenda dike.
• Aqil bi peran nêkirîn.
• Aqil bi kovike ne kirin seri.
• Agir şunê ku ketiyê dişewtîne.
• Agirî sor bextê ronî ye.
• Aşê xwari êrd diheri.
• Ava ruyan revîye.
• Ardê xwe bêjinkir, bejinga xwe bi darda kir.
• Aqil sivikî bar giranî ye.
• Av li êr ne kirin.
• Ardê xwe bit kepaka xwe rit.
• Anê, ewna çuyînê tuye teri, tu çima kun bi xwe ra dibi.
• Alko malê bi teva ye.
• Agirê bi duyî aşkere ye.
• Arê ardêyê, ava him dayik e, him bav e.
• Agiri sor kesî naşewtîne.
• Ardî malê mede ber bê.
• Ava zêlal jina delal.
• Av xwînê dişo, xwîn xwînê naşo.
• Ap li birêz, xal li xwarzê xwey dike.
• Ar ekî sor e.
• Ar î dorê xwe roni dike.
• Areki ku sor e, pak û şîr e.
• Birnê giran derdê seran.
• Berê di pêsîrê xwe ra bigire.
• Bextî meriyanî di destî xwe da ye.
• Birinê kêrê çê dibe ê zimên çê nabe!
• Bayî jêrî lê xistiye.
• Berxî çê li ber kozê aşkere dibe.
• Ba şunê te li her derê hebe.
• Bûkê zarî û ziman tune, xwesiyê dîn û îman tune.
• Berf li çîyê bari.
• Berx î ku bi beran be, li ber kozê belî dibe.
• Bê heval, bi rê nekevin.
• Berxî nêr bo kêrê ye.
• Bayî jêr lê têxe
• Bizinê ji mîyê ra got; min ewa te dît.
• Bûyê bijêrka ser sêlê.
• Bi testekî du kar ne kirin.
• Berve gur ne zirin.
• Berî baranê ba ye, berî mirinê ta ye.
• Barî giran para kera ne.
• Bi zikî birçî nê lîstin.
• Bi kevîrî sivik herkes xwe dimalêşe
• Bi çirtkê li derî xelkê mêxe!
• Ba şîrî xirab nekeve para kesî!
• Bermal xwedana malê ye!
• Beranî stewr li xwe nîne.
• Berjêrî tuke rune, berjur tuke simêl in.
• Bûye çoyê dest dînan.
• Bi benî dijmin ne daketin bîrê.
• Bi navranê xwe pît be!
• Berike kune zikî bîrçî ye.
• Berî malê cîran hilgire.
• Bi çavên birçî zik têr nabe.
• Birayî min î mezin li pêyê min xist
• Birayê min î biçûk li pî min xist.
• Ba merî bê text be, lê ma bêbext nebe!
• Bextî reş meriyan ber nade.
• Buxtan teniya bin tevê ye.
• Bi guviştinê şîr nê der.
• Bûkê bi bext xwedan text e.
• Bê himi tunebûn e.
• Bivirî te hênî di goncda ye.
• Bê aqilî kurîya gîrê mezin e.
• Bizinê kulek tim ê çilek e.
• Bi beçîyek pirtan nê bûyîn mêr.
• Cîran berî birê ye
• Cîranî çê ji birê pêşvatir e
• Comardî bi dayînê dibe
• Cîran derîyê malê ye
• Cîranî mixtacî xwê yê cîrêne
• Çilek tu zeman têr nabe
• Cîranê xweş şênîya wara ne
• Canik û camêr, jin û mer
• Can nê şunê, mal tê şunê
• Cimatê dînan nabe
• Cîranî xîrab merîan xwedan tişt dike
• Camerî karê her kesî nîne
• Cîran cîranê xwe nas dike
• Çi kirîye li deran, ew tê ber nigan
• Cîger nê teslîm kirin pisikê
• Çalî kun pîne nagirê
• Cilê ku li ser rûnîştî kêr meke
• Çav têr nebû, zik têr nabe
• Camêr e, şêrê şêra ne
• Çerme sane çerme seane
• Dilî fere şewq û çira
• Malê bi ga bi golik nabe
• Mala xwe kire zêr
• Pîşta xwe da sêr
• Çîva ber gana
• Bikute bikute xwe danena
• Dîna, nasbike li şîna
• Devî me yî ceribandî
• Ji mastî xelkê xwaştir e
• Bi benî xelkê xwe bermede bîrê
• Heta ku dew newe şîr
• Tirk navin eşîr
• Î ku dew kayî ê qunê ji bake
• Ji qara kete bin bara
• Sewê xatira kete tirba gawira
• Kerê Alîka dagerîne qalika
• Berxê çê li ber kozê belî ye
• Karkirê xwe me, şîrinê xelkê me
• Kerra bi gu meke
• Bûka li ser haspê, kes nizane qismeta kê
• Genim kkete çala nare mala
• Dengê kûra nare kerra
• Ga mir kêrê lê pir bivin
• Kevirî di şuna xwe da giran e
• Navî giran e mezelî wêran e
• Lawikê malê çû eskerê hat ku kerê berê
• Bi çukê mala kuçîkê malane
• Ez ne biçukê bira bim, ma kuçîkê heft kerîya bim
• Fêda çavekî bi çavekî tune
• Sêvê rind para herçê ye
• Qirfê li te bi berf bin
• Jinikê mêra nênikê mêran e
• Mirinê kêr hat ê berve gur bizire
• Zikê têr hale yê birçî neyê
• Zikê ku pîzav xwarî yê bişewite
• Mêrkî li hespî xelkê ye timî peya ye
• Nanê bi nanê ye
• Piştê bizinê xurî a nanî şivên bixwe
• Pezê ku jî kerîya veqetî gurê bixwe
• Devî ku xwarî yê fedî bike.
• Keçel bi pereyê xwe helawê dixwe
• Eraban ku karê xwe nebûn ê hêştira qetran kin
• Golikî pîs ê li xwedana vegere
• Şorê bi dizikî yê li malê dolê yê
• Kuçikî bi zorê bişînî pêz xêre nabe
• Di serê xwe bibire di berê xwe nabire
• Bi mêr be ji xwe rindtir bi cîran be ji xwe çêtîr
• Berê xwangê berva bira berê bira berve gura
• Bi vî devî bi vê qunê, herê diziya bizinê
• Westîya kir vêsîya xwar
• Sêwîya rokê têr xwar, heft cara mala barkir
• Kara li şunê bizinê mexelê
• Beran bi duw yê xwe naêşe
• Serê şikeştî di bin kumê xwe da
• Çavê li derîya, Xwelî bi serîya
• Kurmî darê yî ji darê
• Bihata mîvanekî bi xêr, vê ra bixwinî têre têr
• Xizana bi halê xwe bizana, riza bixwarina
• Xizanî nezane
• Hespî çê qamçîyê di xwe nagîne
• Bîr bi dewla tiji navin
• Devî siwêr mêske hespê nalke
• Te ku ra girî te ku ra bihecî
• Xalan xelk in, apan milk in
• Relê bukê vi bukê ra
• Nanekê bixwe bi qînat, bizewice ji dereke bi kok û bi binat
• Ji hespê dêhat li kerê nihişt
• Bang kirina xwe bi gakî, şora xwe bi perakî
• Serê xwaş balgiha nagre
• Dîna ne gunê xwedane xwe gunê

Hin gotinên pêşîyan ji Kurdên anatolya navîn Herêm: Xelikan (Dondurma)

• Qantir çiqes bi biha be, tim dûle Kera ne
• Çune Konyê ketina qata, serî xwe ratidine mîna Tota
• me mêjandin bipêsîra, dane dest êsîra
• Dil hay ji Derning ne ye
• Bizina gurî, ber dêwir tiqurrî
• Qilic qeytan, zirt meydan
• Bûke Ziman tune, Xwasîye îman tune
• xwedanê sabre bûye Mîre Misrê
• Dev Qaric e (orak), Zik Sarînc e
• şorê mîna tire Bizina ye
• Çend sala çû seferê, hat tim Kerê berê
• Çi tune, kum tune
• Kavir lîstin Mipîra, seri hekandin
• ser serî keçelo, hata wextê Zerdela
• Kel kelekî biqelmusk e
• Erewa kû işe xwe newûn e tapane Hiştira qetrankin
• dev Hakîm e, mal kuling e
• Pîra bavêne bîro
• mala Diza, quça Gûza
• Mûjê riş in, ê di berîye axa da ne
• Keça bi Dîna, biçerîne
• Gur yarî xwe navê
• Mişke erdê bikole, biserxwe ke
• helûnê Mişkî kur, ê berê kola ye
• Gîhaye rabe liser tûpî xwe birize
• berê xwunga berve Brayê, berî Brayî berve Çîya ye
• heft Bave çe, tim şîrî De
• Ba li Darê nexe Dar naleqe
• Rûvî di qula xwe helnehat, Herçek di boça xwe girêda
• ma şorek ber Dîna nekeve
• berf jî ê gewr e, kûçkê pêde gûdikin
• barî Kera gran nebe, ker perê nare
• Royî swada nede te, î îkûndû çi tîna xwe hebe