Îslahiye

Navçeya Îslahiyê
Navçe
İslahiye
Navçeya Îslahiyê
Koordînat: 37°1′27″Bk 36°37′54″Rh
Welat	Bakurê Kurdistanê
Dewlet	Tirkiye
Parêzgeh	Entab
Serbajar	Îslahiye
Hejmara nahiyeyan	2 nahiye
Hejmara bajarokan	5 bajarok
Hejmara gundan	49 gund
Qada rûerdê
• Giştî	818 km2 (316 sq mi)
Bilindahî	520 m (1710 ft)
Nifûs  (2012)	66.193
• Berbelavî	80,92/km2 (209,6/sq mi)
• Serbajar  (2012)	32.342
Koda postayê	278xx
Koda telefonê	(+90) 342
biguhêre

Îslahiye, Eslahiye an Avasîm navçeyeke Dîlokê ye. Nifûsa wê 80.174 e. Bilindbûna axa herêmê ji deryayê 518–670 m ye. Tirkan bajarok di sala 1933'î de bi Dîlokê ve girêdane. Lê herêmê asta pişavtina kurdan gelek biserketî ye. Gelek saziyên pişavtinê yên dewleta tirk li herêmê li ser kar in.

Dîrok û bingeha navê navçeyê

Bingeha bajêr di dema Medan de wekî gundekî hatiye avêtin. Bi destketina Grekan gund mezin bûye û Grekan (Yewnanan) jê re gotine Nîkopolîs. Di dema Medan de ji herêma ku îro navçe lê ava ye re, Avasîm (gorî qeydên Grekî, Aphasimma) dihatibûye gotin. Bajarok gelek caran ji aliyê Mongol, Rom (Tirk) û Ereban ve hatiye rûxandin û talankirin. Herêm herçendî ji aliyê Osmaniyan ve hatibe dagirkirin jî, ti carî îdareya Romiyan nepejirandibû. Gelek caran serhilhanên eşîrên Celalî, Sekbanî hwd ên li dijî desthilatdariya Osmanî, rûdane. Osmaniyan jî bo nifûsa Kurdan kêm bikin, gelek koçberên Tirkman, Yörük û hin malbatên Ereban ên bo Osmaniyan dixebitîne anîne li vir bicihkirine.

Di destpêka 1800'î de Osmanî êdî ji destê Kurdên herêmê neçar e û biryara artêşeke taybet bo binpêkirina serhildanên Kurdan digire. Sala 1853'î bi navê Firqeya Îslahiyê (Tr: Firka-î Îslahiye) hêzeke çekdarî dadimezirîne û li dijî Kurdan û Asûrîyan bikartîne. Wekî serleşker bi navê Dervîş Paşa kesekî berpirisiyar dike. Ev hêz ji Alban, Erebên peyayên Osmanî, Tirkman, Çerkez, Gurcî û hin mehkûmên giran ên Balkanî pêkdihat. Ev hêz qetlîamên mezin pêk tîne. Êla Qerefeqiyan bi tevayî ji holê radike. Pirraniya zilamên Çêlikan di hefteyekê de dikujin. Tevahiya herêmê dagirdikin û Kurdan dikujin, sirgûn dikin û dest didin ser dewlemendiya wan. Di demekê kurt de navê herêmê jî êdî dibe Îslahiye. Ango bi gorî Tirkan, Kurd li vir hatina Îslehkirin, tirsandin û teslîmgirtin. Di dema şerê cîhanî yê yekem de herêm ji aliyê Brîtanî û Fransiyan ve tê dagirkirin. Dewleta Tirk Kurdên herêmê bi navê "Biratiya Îslamê û pejirandina Kurdistanê" dixapîne û li dijî wan birêxistin dike. Kurd bi qehremanî Fransiyan beredervedikin.

Bi navê Elo Axa, Îsmaîl Axa, Mirşîd Axa, Paro, Qereyilan hwd gelek Kurdên navdar li dijî Fransiyan şer dikin û Fransiyan dikin der. Lê pişti avakirina Komara nû ya Romiyan, hebûna Kurdan jî nayê bibîranîn û ev kesana yan tên kuştin, sirgûnkirin an wan wekî xaîn didin nîşandan. Heya bigire hin siyasetmedarên Tirk wan wekî Tirk jî binavdikin.

Gundên Îslahiyê

Navê fermî (1928) Qeza: Cebelberket Nahiye: Îslahiye	Navê kurdî (2008)	Navê bi tirkî (2008)
?		Ağabey
Axaler		Ağalarobasi
Alace		Alaca
?		Arfali
?		Aşağibilenler
Burûnsizler		Burunsuzlar
Kewecîler		Çerçili
Çinarlî		Çinarli
Çolaqler		Çolaklar
Degirmencik		Değirmencik
Albistanhiyuxî		Elbistanhüyüğü
?		Esenler
?		Güngören
Xanaxzî		Hanağzi
Hesenlûg		Hasanlök
Îdîllî		Idilli
Qebaqler		Kabaklar
Qalayciq		Kalaycik
?		Kaleobasi
?		Karacaören
?		Karakaya
?		Karapinar
?		Karapolat
Qeyabaşî		Kayabaşi
?		Kazikli
Qîrîqçalî		Kirikçali
?		Köklü
?		Kozcağiz
?		Kuşçumustafa
?		Örtülü
?		Şahmaran
?		Tandir
Tellî	Ban (?)	Telli
?		Türkbahçe
Tesbî		Yağizlar
?		Yelliburun
?		Yeniköy
Yesemek		Yesemek
?		Yeşilova
Erebûşaxî		Arapuşaği (Bayraktepe)
Belîkanlî		Belikanli (Güllühüyük)
?		Çibik (Çubuk)
Întîllî		Intilli (Kozdere)
Kestan		Kestan (Yeniceli)
Melîkanlî		Melikanli (Ortakli)
Musikanlî		Müsikanli (Akinyolu)
Şerîkanlî		Şerikanli (Bilenler)
Heltanlî	Xaldiyan (?)	Haltanlı (Altinüzüm)