Keisaramörgæs

Keisaramörgæs
Fullorðin keisaramörgæs
Ástand stofns
Við hættumörk
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia) Fylking: Seildýr (Chordata) Flokkur: Fuglar (Aves) Ættbálkur: Mörgæsir (Sphenisciformes) Ætt: Spheniscidae (Spheniscidae) Ættkvísl: Aptenodytes Tegund: A. forsteri
Tvínefni
Aptenodytes forsteri
Heimkynni keisaramörgæsarinanar

Keisaramörgæs (fræðiheiti: Aptenodytes forsteri) er stærst allra mörgæsa og eina mörgæsategundin sem makast um vetur á Suðurskautslandinu. Keisaramörgæsir éta aðallega átu og önnur krabbadýr, en einnig litla fiska og smokkfiska. Í sínu náttúrulega umhverfi lifa keisaramörgæsir yfirleitt í um 20 ár en geta orðið allt að 40 ára gamlar. Hæð kvenfugla og karlfugla er svipuð. Þau geta náð allt að 122 sentimetra á hæð og vegið um 45 kíló. Keisaramörgæsin getur ekki flogið, vængir hennar virka frekar sem hreyflar við köfun í sjónum.

Útlit og einkenni

Fullvaxin keisaramörgæs.

Bolir keisaramörgæsa eru straumlínulaga sem hefur þann tilgang að minnka viðnám þegar þær synda. Sundfimi þeirra er talin einstök og ein sú besta á meðal fugla. Þær hafa fiður en vængir þeirra líkjast frekar bægslum eða hreifum heldur en fuglsvængjum.

Keisaramörgæsin vegur að jafnaði um þrjátíu kíló og er 115 sentimetrar á hæð. Æxlunartímabilið er frá apríl til desember. Keisaramörgæsin er með litríkar fjaðrir í kringum háls og höfuð. Þær eru með gular eyrnabætur sem blandast niður eftir bringu þeirra. Talið er að til séu um 595 þúsund keisaramörgæsir í heiminum.

Að lifa af

Keisaramörgæsir notast við líkamlegar aðlaganir og mikla samvinnu sín á milli til að komast af í krefjandi umhverfi. Á Suðurskautslandinu blása kaldir vindar og kuldinn fer niður í -60˚ C. Þegar köldustu vindarnir herja á þær safnast hópurinn og hjúfrar sig saman til þess að forðast vindinn og einangra hitann. Þær skiptast síðan á: Þær mörgæsir sem standa yst fá að færa sig innar með tímanum og þær innri færa sig utar til að taka við kuldanum.

Keisaramörgæsir eyða heilu vetrunum á opnum ís við ekkert skjól. Þær æxlast jafnvel við þessi skilyrði. Kvenfuglarnir verpa einu eggi og skilja það eftir í umsjá karlfuglsins. Eftir það leggja þær af stað í veiðiferð út í ískaldan sjóinn. Þessar veiðiferðir geta staðið í allt að tvo mánuði. Þær þurfa að ferðast minnst fimmtíu mílur til að ná opnu hafi. Þar veiða þær fiska, beitusmokk og ljósátu. Keisaramörgæsin getur kafað niður á 564 metra dýpi og haldið í sér andanum í allt að tuttugu mínútur.

Foreldrahlutverkið

Mörgæsafjölskylda.

Karlfuglinn heldur hita á egginu meðan móðirin er á veiðum. Keisaramörgæsir sitja ekki á eggjunum heldur koma þeim fyrir ofan á klóm sínum til þess að verja þau frá kulda íssins og breiða fjaðrahaminn yfir eggið til að veita hlýju. Á þessum tveimur mánuðum éta karfuglarnir ekkert og nærast því ekkert og nota því allt sem þeir eiga til að þrauka biðina.

Þegar kvenfuglarnir snúa aftur á ísinn eru þeir með magann fullan af mat handa nýklöktum unganum. Um leið leggur karlfuglinn af stað í veiðiferð í leit að æti fyrir sjálfan sig. Mæðurnar halda hita á unga sínum með fjaðrahamnum því annars myndi hann deyja innan nokkra mínútna. Á sumrin í desember bráðnar ísinn eða brotnar. Þá eru ungarnir tilbúnir að synda og veiða sjálfstætt.

Afræningjar

Hlébarðaselurinn er helsta dýrið sem veiðir keisaramörgæsir. Önnur rándýr eru sæljón og háhyrningar. Skúmar, pípunefir, og aðrir fuglar nærast á eggjum þeirra og geta stundum líka veitt mörgæsarunga.