Milito di Aljeria

Kelk imaji pri la milito di Aljeria.

La nedependo-milito di Aljeria (anke konocata kom milito di Aljeria, France Guerre d'Algérie, Arabe حرب التحرير الجزائرية) eventis de 1954 til 1962, inter tale nomizita "Fronto pri Nacionala Liberigo" (France: Front de Libération Nationale’’ - FLN di Aljeria kontre Franca koloniigo, establisita en la lando depos 1830.

Pos la duesma mondomilito, komencis kreskar en la socio Aljeriana forta sento kontre kolonialismo. Multa militisti Aljeriana qui kunlaborabis por liberigar Francia, sentis frustro pri la trakto di la metropolo Franca koncerne nativa civitani. Pos la milito di Indochinia, multa soldati Aljeriana qui apartenis a Franca armeo komencis konsiderar esar intanto por obtenar nedependo por Aljeria. La milito eventis kom gerilera* agadi kontre Franca armeo, ed ataki da lokala grupi nomizita harki. Nun, la vorto «harki» uzesas en Aljeria kom sinonimo di trahizo.

De la komenco di la milito, civili di origino Franca ed Aljeriana esis hemi di terorista ataki ambe da FLN e da paramilitala organizuri Franca, exemple tale nomizita "Organizuro dil Sekreta Armeo" (France: Organisation de l'Armée Secrète’ abreviuro OAS). Eventis diversa sangoza ataki, exemple en El Alia. On kalkulas la quanto di mortinti en 33.000 Franci e quanto plu granda di Aljeriani. FLN parolas pri 1 milion mortinti, malgre ke kelka historiisti diminutas la quanto di mortinti nacionalista, e mencionas ke FLN mortigis irga Aljeriano quan, segun li, kunlaboris kun Franci. Kelka historiisti dicas ke la quanto di mortinti en 1962 esis plu granda kam antea yari.

Gerileri* de FLN nomizis su djounoud o mujahidini. Franca armeo probis obtenar la maxim multa informi pri ca grupo, inkluzinte uzanta tormento, por savar la nomo di la responsinti pri atenti, e l'intenso dil uzo di tormenti augmentis dum tale nomizita batalio di Aljer. FLN ante luktis kontre altra grupi qui advokis nedependo, e divenis la dominacanta grupo qua advokis ca ideo. La milito finis kande Francia agnoskis la nedependo di Aljeria ye la 5ma di julio 1962, per tale nomizita pakti di Evian. La milito rezultis l'ekpulso di cirkume cirkume 1 milion koloniigisti di origino Franca, Italiana o Hispana, ed anke l'ekpulso di religiala minoritati, exemple judi.

La milito komencis ye la 1ma di novembro 1954 kande gerilera* grupo de FLN atakis diversa militala e civila hemi en tota Aljeria, eventaji qui divenis konocata kom Toussaint Rouge, o "sangoza dio di Omna Santi". La reakto Franca komence esis febla, nam la lando anke konfrontis konflikti en Maroko ed en Indochinia. Membri de FLN transmisis de Kairo per radio, "kunvoko a tota Mohamedani en Aljeria por unionar su a nacionala lukto, segun principi Islamala". Lora Franca chefministro Pierre Mendès France dicis: "...Aljeriana departmenti esas parto de Francia. Aljeria esabas, de multa tempo, parto de Francia..."