Մրջնալդեհիդ
| Մրջնալդեհիդ | |
|---|---|
 | |
| Քիմիական բանաձև | CH₂O |
| Մոլային զանգված | 5,0E−26 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
| Խտություն | 0,8153 գ/սմ³ գ/սմ³ |
| Իոնիզացման էներգիա | 10,88 ± 0,01 Էլեկտրոն-վոլտ[2] և 1,7E−18 ջոուլ[3] կՋ/մոլ |
| Հալման ջերմաստիճան | −134 ± 1 ℉[2] և −92 °C[3] °C |
| Եռման ջերմաստիճան | −6 ± 1 ℉[2] և −19,1 °C[3] °C |
| Գոյացան էնթալպիա | −115,9 կՋ/մոլ կՋ/մոլ |
| Գոլորշու ճնշում | 1 ± 1 մթնոլորտ[2] |
| Քիմիական հատկություններ | |
| Դիպոլ մոմենտ | 7,8E−30 Կլ·մ[3] |
| Դասակարգում | |
| CAS համար | 50-00-0 |
| PubChem | 712 |
| EINECS համար | 200-001-8 |
| SMILES | C=O |
| ЕС | 200-001-8 |
| RTECS | LP8925000 |
| ChEBI | 692 |
| IDLH | 24,6 ± 0,1 mg/m³[2] |
| Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) | |
Մրջնալդեհիդ, ֆորմալդեհիդ, մեթանալ, СН20, պարզագույն ալդեհիդը։ Սուր, գրգռող հոտով, անգույն, թունավոր գազ է։
Հալման ջերմաստիճանը՝ - 118°С, եռմանը՝ - 19,2°С։ Լավ լուծվում է ջրում և սպիրտում։ Ուժեղ վերականգնիչ է, տալիս է «արծաթահայելու» ռեակցիան։ Վերականգնում է նաև Au, Pt, Cu, Bi և այլն։ Խառնուրդները օդի հետ (7-72 ծավ․%) պայթուցիկ են։ Հեշտությամբ պոլիմերվում է՝ առաջացնելով պոլիմրջնալդեհիդ՝ (H2CO)n։ Ջրային լուծույթներում մրջնալդեհիդը պոլիմերվում է դանդաղ և առաջացնում տրիօքսան և պարամրջնալդեհիդ։ Մրջնալդեհիդը ամոնիակի հետ առաջացնում է ուրոտրոպին, միզանյութի հետ՝ միզանյութ-մրջնալդեհիդային խեժեր, ֆենոլի հետ՝ ֆենոլ-մրջնալդեհիդային խեժեր ևայլն։ Օգտագործվում է նաև պոլիվինիլացետալներ, իզոպրեն, դեղանյութեր, ներկանյութեր ստանալու, կաշին դաբաղելու համար։ Մրջնալդեհիդի 37-40%-անոց ջրային լուծույթը ֆորմալինն է։ Մրջնալդեհիդը ստանում են մեթիլ սպիրտը կամ մեթանը օդի թթվածնով օքսիդացնելով։ Մրջնալդեհիդի թույլատրելի պարունակությունը օդում 0,001 մգհ է։
ՍՏԱՑՈՒՄ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Առաջին անգամ ֆորմալդեհիդ ստացելէ Բուտլերովը 1859 թվականին:1867 թվականին Գոֆմանը նույնպես ստացել է Ֆորմալդեհիդ մեթանոլի գոլորշիները և օդը բաց թողնելով տաք պլատինային կծիկի վրա:1882 թվականին Կեկուլեն բնութագրեց մաքուր ֆորմնալդեհիդի ստացման եղանակը ։
1. Արդյունաբերության մեջ մեթանն օքսիդացնում են թթվածնով , կատալիզատորի Mn2+ -ի լուծելի աղի (կամ ազոտի օքսիդների) առկայությամբ։
CH4 + O2 = CH2(OH)2 =CH2O + H2O
2.Արդյունաբերության մեջ և լաբորատորիայում մեթանոլն օքսիդացնում են պղնձի (ll)օքսիդով .
CH2OH = CH2(OH)2 =CH2O + H2O + Cu
ՔԻՄԻԱԿԱՆ ՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ի շնորհիվ ածխածնի ատոմում ցածր էլեկտորնային խտության ֆորմալդեհիդը մտնում է տարբեր ռեակցիաների մեջ:Իր ռեակցիոնունակությամբ այն գերազանցում է մնացած ալդեհիդներին և կետոններին։
ՕՔՍԻԴԱՑՈՒՄ - ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՒՄ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆորմալդեհիդը վերականգնվում է ջրածնով մինչև մեթանոլ նիկելի, պլատինի, պղնձի եւ այլ կատալիզատորների ներկայությամբ։
Մինչև մրջնաթթու կամ մինչև ածխաթթու գազ և ջուր օքսիդացման համար ֆորմալդեհիդն օքսիդացնում են կալիումի պերմանգանատով , կալիումի դիքրոմատով։ Ֆորմալդեհիդը կարող է օքսիդանալ նաև պղնձի հիդրօքսիդով։
5HCHO +4KMnO4 + 6H2SO4 = 4MnSO4 + 2K2SO4 + 5CO2 + 11H2O
HCHO + 2Cu(OH)2 = HCOOH + Cu2O + H2O
ՄԻԱՑՄԱՆ ՌԵԱԿՑԻԱՆԵՐ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆորմալդեհիդը միանում է նատրիումի հիդրոսուլֆիտի հետ,առաջացնելով բյուրեղային միացություն։
HCHO + HOSO2Na = CH2OHOSO2Na
Այս ռեակցիան կիրառում են ֆորմալդեհիդը այլ նյութի խառնուրդից բաժանելու համար։
Ֆորմալդեհիդը միանում է ցիանաջրածնական թթվի հետ առաջացնելով օքսինիտրիլներ։ Ռեակցիան հայտնի է ցիանհիդրինային ռեակցիա անունով։
CH2O + HCN= CH3OCN
Այս ռեակցիան կիրառում են ածխածնային շղթայի երկարացման համար։
Թթվի առկայությամբ ալդեհիդները միանում են սպիրտների հետ, առաջացնելով կիսաացետալներ և ացետալներ։
CH2O + C2H5OH = C2H4O2
ԿԻՐԱՌՈՒՄ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆորմալդեհիդի գերակշռող մասն օգտագործվում է :Ֆենոլֆորմալդեհիդային խեժերի ստացման համար ։ Ֆորմալինը բժշկության մեջ կիրառվում է որպես ախտահանիչ , կաշվի վերամշակման գործում ,օրգանական սինթեզում և այլն։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 formaldehyde
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0293.html
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 David R. Lide, Jr. Basic laboratory and industrial chemicals: A CRC quick reference handbook — CRC Press, 1993. — ISBN 978-0-8493-4498-5
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մրջնալդեհիդ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 68)։ 
|