Russia
|
Russia | |||
|---|---|---|---|
| |||
| |||
| Tatọ́-tònọ | Moscow | ||
| Lẹdo | 17,098,246 km² km² | ||
| Gbẹtọ Sọha Lẹ | 145,478,097 ab. (2022) | ||
Russia (to Russia-gbè mẹ: Россия), he nọ yin yiylọ to osẹ́nliho dọ Russian Federation (to Russia-gbè mẹ: Российская Федерация) yin otò de to Whèzẹtẹn-waji Europe tọn po Agéwaji Asia tọn po. Ewọ wẹ yin otò he kló hugan to aihọ́n mẹ, po nudi gbẹtọ sọha livi 146 e lán fọtọ́n dònu ṣinawe po. Ewọ wẹ yin otò he mẹ gbẹtọ su te hugán to Europe, podọ Moscow he yin tòdaho tatọ́-tẹnnọ̀, bọ tòdaho Yekaterinburg tọn yin tòdaho he kló hugan to Europe. Ogbè he nọ yin dido hugan to Russia wẹ̀, Russia-gbè, ewọ sọ wẹ yin ogbè he nọ yin dido hugan to agbegbe Europe tọn ji, podọ ga ewọ wẹ yin ogbè Slav lẹ tọn he nọ yin dido hugan. Tògbo ehe wẹ kló hugan to aigba ji na nue du gbigbló lẹdo he ji yè sọgan nọ tọn, bọ Canada hopódona ẹn, enẹgodo, Amẹlika, po China po.
Russia má dogbó hẹ otò voovo 16, to Europe po Asia po mẹ. Ehelẹ wẹ: Norway, Finland, Estonia, Latvia, Lithuania po Poland po (awe lẹ gbọn Kaliningrad Oblast), Belarus, Ukraine, Togbó Georgia tọn, Azerbaijan, Kazakhstan, China, Mongolia, po North Korea po. E tindo kanṣiṣa hẹ ohù fọtọ̀nnukúndopo (16), po ohù daho atọ̀n po.
Sọṣì Katoliki Whèzẹtẹn-waji tọn (Eastern Orthodox Church) wẹ yin sinsẹ̀n he gbayipe hugan to Russia.
Russia yin otò daho he sọ má do ogbẹ́ voovo lẹ ji de. Bẹsọn owhe 1922 jẹ 1991, ewọ wẹ yin adà tangan Soviet Union tọn. E yin tògbo de he aliho gandudu tọn etọn sinai do anademẹ Communist lẹ tọn dai amọ todin e ko lẹzun tògbo de he to anademẹ tògan tọn glọ ṣogan bo tindo Lizọnyizọnwatọ Tangan de po Tòwedegbẹ de po (semi-presidential republic). E tindo nugonu aliho gandudu tọn he mẹ gándutọ lẹ nọ yin dide gbọn omẹ paa lẹ dali (democracy) de tọn nkọ lẹ. Tògan lọ nọ yin dide gbọn vodide tlọlọ dali, amọ agbàwhlẹnhẹmẹtọ etọn lẹ ma nọ yin dotẹnmẹna nado yi azọ́nwatẹn linlinnamẹ tọn lẹ zan, ṣogan yẹ tindo dotẹnmẹ nado yí nọtẹn gbẹ́dido internet ji tọn lẹ, nọtẹn linlinnamẹwe internet ji tọn lẹ po linlinnamẹnu tògodo tọn lẹ tọn zan to gigọ mẹ, podọ e yin dotẹnmẹna na nado mọ lehe kọdetọn vodide lọ tọn to yìyì do.
To alọnu din, Vladimir Putin wẹ to gánzinpo ji. Tògan lọ wẹ nọ pàṣẹ dó otò lọ ji bọ Tòwedegbẹ Russia tọn (Russian Parliament) bọdego.
Kikló-yinyin po adọkunnu lẹ po
[jlado | jla asisado]Po aigba he gbló sọ̀ kilomẹtlu 17,075,400 lẹdope (enẹ wẹ, maili 6,592,800 lẹdope) po, Russia wẹ yin tògbo he kló hugan to aihọ́n mẹ, e dù sọ dopo to ṣinatọ̀n (1/8) ji lẹdo fininọ Aigba ji tọn. Russia wẹ yin akọta ṣinatọ̀n-tọ he mẹ gbẹtọ sù te hugan po gbẹtọ sọha livi 140 po to owhe 2022 mẹ. Russia nọ de huhlọ́n susu tọ́n sọn amì po amì jẹhọ̀nno jọwamọ tọn (natural gas) po mẹ.
Gbọ̀n kàndindlẹn gbọn Whèzẹtẹn-waji Europe tọn kakajẹ agéwaji Asia tọn lẹpo ji, Russia dasá pọnla ganmẹ voovo tọn widopo ji bo tindo ninọmẹ aimẹ tọn po wunmẹ aigba tọn voovo susu lẹ po. Russia wẹ do fie adọkunnu jọwamọ tọn lẹ hlá do hugan to aigba ji te, bosọ yin otò he nọ dè amì po amì jẹhọ̀nnọ jọwamọ tọn tọ́n hugan to gbẹ̀mẹ. Russia wẹ sọ tindo zùngbó hládotẹn (forest reserves) daho hugan to gbẹ̀mẹ, podọ ga nọ̀whe etọn lẹ wẹ bẹ dopo to ẹnẹ̀ ji (1/4) osìn dagbe aigba tọn lẹ hẹn.