Livio Abramo

Livio Abramo
Téra teñõikua	Livio Abramo
Teñõi	23 jasypoteĩ 1903 Araraquara, Brasil
Mano	26 jasyrundy 1993 Asunción, Paraguay
Nacionalidad	Brasilero
Área	Dibujo

Livio Abramo

Imitã ha imitãrusu aja

Ta’angahaihára ndekatupyrýva, grabado ha acuarela mba’apohára he’i ijehe: Cherenói 23 jasypoteĩ 1903-pe, Araraquara, Estado de Sao Paulo, Vrasil-pe, che ru ha che sy Italia-guava’ekue. Che túva liberal añete va’ekue ha che sy ru katu anarquista, ha ko’ã mba’e ojehuva’kuye che rekovépe chesãmbyhy che rekovépe che pehẽnguekuéra ndive orepytyvõ rohecha hag̃ua rohechaháicha pe tekove …” Jepémo heñói Brasil-pe, ojehechaháicha, ojapyhyParaguáihetã mokõiháramo ha kóva ko tetãmekuri omboguata hembiapoita ko’ág̃a ha’éva peteĩ tembiecharã arte visual rehegua yvy tuichakue javeve.

Guata ñepyrũ ha hapykuere

Ñe’ẽngue oñembohysýiva yvate oñenohẽ ojekuaaukahápe aranduka “Etapas de un itinerario: grabados, dibujos, acuarelas de Livio Abramo”. Pe jehai oñe’ẽhápe hekove rehe, ko artista Brasil-gua he’ive avei: “…Che hína ta’angahaihára, ta’anga apoha, ha acuarela rupi amyasãi pintura. Chejeheguiete añembokatupyry ko arte-pe. Umi grabado ha diseño tenonde guare oho che rembiapo política ha sociedad rehegua rehe, ha expresionismo ojekuaaporã pypekuéra. Jehechakuaa tuichavéva grabado rehegua ahupytyva’ekue rehe 1950-pe, ikatúkuri asẽ tetãgui ha aha Europa-pe haimete mokõi ary pukukue che rajy Larissa ndive, ha rohecha umi museo tuichavéva oĩva Europa-pe. Che maranduhára va’ekue –kóva añoite che rembiapoite- 33 ary pukukue ha péicha amboguata ojoykére che rembiapo arte, maranduhára ha sindical. Upévare ajegueraha ka’irãime heta jey. Chéve g̃uarã arte ndaha’éi peteĩ tembiapoite; ha’e peteĩ mba’e porã jarekóva yvyporaháicha, umi ytororõ ha guyra veve iporãháicha avei.…” Oñe’ẽvo hembiapokueraitére, catálogo oñeñe’ẽma haguépe, Abramo he’i: “…Ha he’iháicha pe ñe’ẽnga, ‘mandu’a ha’e jeikove jey’, pépe oĩ rupi mandu’a pehẽngue che arekóva ha oñembohetéva ta’angakuéra ajapóvape … …Oje’e che rehe aimeha ‘realismo fantástico’ Brasil-gua motenondeharakuéra apytépe. Añetehápe máramo –noiméiramora’e mbykymi añepyrũramóme artista háicha- ndajepy’apýiva jeguakarei rehe. Arovia aimeha aty tuichaitéva ymaite ypykuéra guive ko’ag̃aite peve orekóva teko hesa renondépe oguerojera hag̃ua apytu’ũroky…”

Ambue mba’e ko tapicha arte rupi oporojuráva rekove rehe ojekuaa:

Ary	Hembiapokue tuichavéva
1951	Orekova’ekue peteĩ Sala Especial primera Bienal de Arte Moderno de Sao Paulo-pe (oiméne voi tuichave ha ojekuaavéva tembiapo arte visual rehegua América Latina-pe); sexta Bienal Sala Especial mokõiha.
1956	Ohechauka ha’eñoite hembiapokue Museo de Arte Moderno Río de Janeiro-pe ha ambue de Sao Paulo-pe guápe.
1957	Omoñepyrũ Paraguaýpe taller grabado rehegua hérava “Julián de la Herrería”.
1960	Omoñepyrũ, grabado apoha María Bonomi ndive, Estudio Gravura Sao Paulo-pe, mbo’esyry tuicha oikeva’ekue grabado jegueroguata San Pablo-pegua rehe.
1964	Ou opytaite hag̃uáicha Paraguaýpe, ha tuicha omba’apo ombokatupyry potávo artista-kuéra Paraguaiguápe.
1976	Ojapo, Bienal de Sao Paulo peipirũ rupi, peteĩ muestra yma guare.
1988	Museo de Arte Moderno Río de Janeiro-gua opeipirũ chupe ohechauka jey hag̃ua umi muestra yma guare opaite local orekóvape.
1983	Ohechauka hembiapo Centro Cultural Sao Paulo peguápe.
1990	Museo Lassar Segal omboguata peteĩ hembiapokue jehechauka.

Ohejava’ekue

Hembiapokue grabado rehegua ojejuhu British Museum Londres-pe, Museo del Vaticano-pe, Museum of Modern Art y el Metropolitam Museum de Nueva York-pe, Riverside Museum, Philadelphia Museum, Biblioteca Nacional del Louvre París-pe, Museos de Arte Moderno de Sao Paulo ha Río de Janeiro, Centro de Artes Visuales de Asunción-pe, upéichante avei ojejuhu heta tapicha pópe.

Hekove pohávo ohóvo

Ojehecharamo chupe ndojeguerovúire, iñemongetápa ojekuaa avateeteha, ha avei bonhomía, hesakã porã iñapytu’ũ roky, oñeha’ãre omoarandu hag̃ua heta artista hembiapokue tuicháva artes visuales ko’ag̃aguáva Paraguáipe ojerereko chupe ha hekópe porã peteĩva umi ombopyahuva’ekue pe lenguaje xilográfico Sa’aryg XX pegua ramo. Omanog Paraguaýpe, táva guasu ome’ẽ haguépe umi ary iporãvéva hekovépe, 26 jasyrundy 1992-me, omboty mboyvemi 89 ary.

Hembiapokue

Ambue hendápe pe hekovekue ha’ete voi omombe’úva ha oñeñe’ẽma haguépe, Abramo he’i: “…Umi mandu’a ombyaty mbovymi umi che rembiapokuéra yjypyguaitéva ajapova’ekue che tyarõ riréma (che rembiapokue che mitãrusvépe guare, amo 200 tembiapo rupi, okañymbaiteva’ekue) pa’ary 30 rehegua oñepyrũ rupi, hapykuerikuéra oúva mombe’u che ra’ykuéra rehegua, María, che rembireko ypykue omanómava rehegua, upéichante avei, uperiretegua, Dora che rekove irũ ko’ag̃agua.

Upe rire ou umi ñehakã’i’o Brasil reko rehegua: “Itapecerica", “Campos de Jordao", ha ambueve, ñe’ẽmbyrã hovatavýva. Amo gotyove ou umi serie “Obrero" y “Guerra civil española" ha upéi heta ary rire og̃uahẽ serie xilograbados rehegua ajejapova’ekue 1948-pe amoha’anga hag̃ua aranduka “Pelo sertao", haihára Brasil-gua Alfonso Arinos rembiapokue… Umi mbohapy ary oúva upe rirépe, 1949, 1950 ha 1951, amba’apo deseño apópe añoite. Ko arapa’ũme osẽva’ekue umi diseño ha aguada oñe’ẽva "Río de Janeiro", "Macumba" ha "Negritude" rehe; pypekuéra añeha’ã ahechauka py’arory ome’ẽva táva Río de Janeiro ha "Dina" ra’anga, iporãngue ñanembotavyetéva. …Aju ypy ha sapy’amiramo guare Paraguaýpe 1956-me, oñepyrũ pe “fase paraguaya", ndopái gueteriva ko’ág̃a meve … Ko jeguata oñepyrũva heta mba’e rehe opoko: mba’e porã orekóva ñande rekoha ha avei yvypóra. Opaite árante che rembiapokuéra arte reheguápe añeha’ã ndaiporúi umi mba’e tee, vyrorei ha avei umi mba’e ojajaipáva…”

Referencias

• Centro Cultural de la República.
• Diccionario Biográfico "FORJADORES DEL PARAGUAY".