ماشین تورینگ

نمایش هنری یک ماشین تورینگ

ماشین تورینگ (به انگلیسی: Turing machine) یک دستگاه فرضی است که روی نشان‌های یک قطعه نوار ، بر اساس جدول قوانین دست‌کاری انجام می‌دهد. با وجود اینکه مکانیزم ماشین تورینگ مقدماتی است، مفهومش برای پوشش عملکردهای بسیار پیچیده کافی و گسترده‌است. ماشین تورینگ می‌تواند برای شبیه‌سازی هر الگوریتم کامپیوتری و توضیح نحوه عملکرد یک واحد پردازشگر مرکزی به کار آید. حافظه این ماشین ساختاری بسیار ساده دارد. یعنی می‌تواند به صورت یک آرایه یک بعدی از عناصر (سلولها) باشد که هر یک می‌توانند حافظ تنها یک نماد باشند. این آرایه از هر دو طرف باز و نامحدود است (حافظه بینهایت) و اطلاعات آن می‌توانند به هر ترتیبی فراخوانی شوند.

تاریخچه

معرفی ماشین تورینگ توسط دانشمند انگلیسی آلن تورینگ در سال ۱۹۳۶ میلادی، گام دیگری را در مسیر ایجاد و پیدایش ماشین‌های محاسباتی حالات متناهی به نمایش می‌گذارد. رابین گندی یکی از دانشجویان آلن تورینگ و دوست صمیمی تمام عمرش، ریشه‌های نظریه ماشین محاسباتی بابیج (۱۸۳۴) را کاوش کرد و در حقیقت نظریه بابیج را دوباره ارائه کرد:

آنالیز گندی در مورد ماشین تحلیلی بابیج پنج عملیات زیر را توضیح می‌دهد:

۱-عملگرهای ریاضی + و - و *و%

۲-هر ترتیبی از عملگرها قابل قبول است.

۳-تکرار عملگر

۴-تکرار شرطی

۵-انتقال شرطی

تعریف منطقی (انتزاع ذهنی مفاهیم کلی)

ماشین تورینگ عبارت است از یک پنج-تاپل (پنج‌تایی) به‌صورت $M=(Q,\Sigma ,\Gamma ,\delta ,q_{0})\!$، که در اینجا:

• $M\!$ برای نمایش مفهوم ماشین انتخاب شده‌است.
• $Q\!$ مجموعه‌ای است متناهی، از حالات داخلی.
• $\Gamma \!$ مجموعه‌ای متناهی موسوم به الفبای نوار و حاوی نمادی مخصوص $B\!$ برای نمایش یک فاصلهٔ خالی روی نوار ماشین است.
• $\Sigma \!$ زیرمجموعه‌ای است از $\Gamma -\{B\}\!$ و موسوم به الفبای ورودی. یعنی الفبای ورودی زیر مجموعه‌ای از الفبای نوار است که شامل خالی نیست. نوارهای خالی نمی‌توانند به عنوان ورودی استفاده شوند.
• $\delta \!$ عبارت است از یک تابع جزئی، موسوم به تابع انتقال از دامنهٔ $Q\times \Gamma \!$ به برد $Q\times \Gamma \times \{L,R\}\!$.
• $q_{0}\!$ حالت شروع نام دارد، یعنی، حالتی از ماشین است که محاسبه را در آن آغاز می‌کنیم.

به‌طور کلی $\delta \!$ یک تابع جزئی روی $Q\!\times \Gamma \!$ است و تفسیرش عملکرد ماشین تورینگ را بیان می‌کند.

تعریف وصفی (عملی دنیای خارج از ذهن)

ماشین تورینگ به صورت ریاضی، ماشینی است که روی یک نوار عمل می‌کند. روی این نوار، نمادهایی است که ماشین هم می‌تواند بخواند و هم می‌تواند بنویسد و همزمان از آن‌ها استفاده می‌کند. این عمل به‌طور کامل با یک سری دستورالعمل ساده و محدود تعریف شده‌است. ماشین تورینگ از موارد زیر تشکیل شده‌است:

۱. یک نوار، به سلول‌هایی تقسیم‌بندی شده‌است و هر سلول شامل نمادهایی است. الفبا شامل نماد تهی خاصی و یک یا تعداد دیگری نماد است. فرض می‌شود که این نوار خودسرانه به چپ و راست رسانده شود. ماشین تورینگ از نوارهایی تأمین می‌شود که برای محاسبه لازم است.

۲. یک کلاهک وجود دارد که قادر به خواندن و نوشتن نمادهایی است که روی نوار قرار گرفته‌اند و به‌طور همزمان نوار را به سمت چپ و راست یکی از (و تنها یک) سلول‌ها حرکت می‌دهد. در برخی مدلها، کلاهک حرکت می‌کند و نوار ثابت می‌ماند.

۳. یک دستگاه ثبت حالت وجود دارد که حالت‌های ماشین تورینگ را ذخیره می‌کند (یکی از تعداد زیادی حالت متناهی). یک حالت شروع وجود دارد که همراه با مقدار دهی اولیه است. این حالت‌ها، حالت ذهن شخصی را که محاسبات را انجام می‌دهد، جایگزین می‌کنند.

۴. یک جدول محدود (که گاهی جدول عمل یا تابع انتقال نامیده می‌شود)، از دستورالعمل‌ها وجود دارد که در حال حاضر، حالت (q_i) و نماد (a_j) به ماشین داده می‌شود (برای مدل‌های ۵تایی و گاهی ۴تایی) که روی نوار خوانده می‌شود و می‌گوید که ماشین، این موارد را به ترتیب زیر برای مدل‌های ۵تایی انجام دهد:

• یا پاک کردن یا نوشتن یک نماد (به‌صورت جایگزین کردن a_i با a_j۱)
• حرکت کردن کلاهک نوار (که توسط d_k مشخص می‌شود و می‌تواند مقادیر L برای حرکت به چپ و R برای حرکت به سمت راست به خود بگیرد. همچنین مقدار N نشان دهنده ساکن بودن نوار است).
• فرض کنید یک حالت مشابه یا یک حالت جدید مشخص شده‌است (رفتن به وضعیت q_i۱)

در مدل‌های ۴تایی پاک کردن یا نوشتن یک نماد (a_j۱) و حرکت کلاهک نوار به سمت چپ یا راست (d_k) به صورت دستورالعمل‌های جداگانه مشخص شده‌اند. به‌طور خاص، جدول به ماشین می‌گوید که چیزی را پاک کند یا یک نماد را بنویسد (ia) یا کلاهک نوار به سمت چپ و راست حرکت کند (ib). فرض کنید که حالتهای مشابه یا حالتهای جدیدی مشخص شده‌اند. اما عملیات‌های (ia) و (ib) دستورالعمل‌های یکسانی ندارند. در برخی از مدلها، اگر در جدول، ورودی از نمادها و حالتها نداشته باشیم، ماشین متوقف خواهد شد. سایر مدلها، نیاز به همه ورودی‌ها دارند تا پر شوند. توجه داشته باشید که هر بخش از ماشین- حالتها و نمادها، مجموعه‌ها، اقدامات، چاپ کردن، پاک کردن و حرکت نوار- محدود، گسسته و تشخیص پذیر است. این، پتانسیل نامحدود نوارهاست که خود مقدار نامحدودی از یک فضای ذخیره‌سازی است.

مقایسه با ماشین‌های واقعی

اغلب گفته می‌شود که ماشین تورینگ، برخلاف ماشین‌های اتومات، به اندازه ماشین‌های واقعی قدرتمند هستند و قادر به انجام هر عملیاتی که ماشین واقعی می‌تواند بکند هستند. چیزی که در این مطلب جا ماند این است که یک ماشین واقعی تنها می‌تواند در بسیاری از تنظیمات متناهی باشد؛ در واقع ماشین واقعی چیزی نیست جز یک ماشین اتوماتیک محدود خطی. از طرف دیگر ماشین تورینگ با ماشین‌هایی که دارای ظرفیت حافظه‌های نامحدود محاسباتی هستند، معادل است. از نظر تاریخی رایانه‌هایی که محاسبات را در حافظه داخلی شان انجام می‌دادند، بعدها توسعه داده شده‌اند.

چرا ماشین‌های تورینگ مدل‌های مناسبی برای رایانه‌های واقعی هستند؟

۱. هرچیزی که ماشین واقعی می‌تواند محاسبه کند، ماشین تورینگ هم می‌تواند. برای مثال ماشین تورینگ، می‌تواند هرچیز طبق روالی که در زبان‌های برنامه‌نویسی پیدا می‌شود شبیه‌سازی کند. همچنین می‌تواند فرایندهای بازگشتی و هریک از پارامترهای مکانیسم شناخته شده را شبیه‌سازی کند.

۲. تفاوت، تنها در قابلیت ماشین تورینگ برای دخالت در مقدار محدودی اطلاعات نهفته است؛ بنابراین، ماشین تورینگ می‌تواند در مدت زمان محدودی، در اطلاعات دخالت داشته باشد هر چند که ماشین تورینگ فاقد حافظه به عنوان انچه امروز شناخته می شود بود.

۳. ماشین واقعی همانند ماشین‌های تورینگ می‌توانند حافظه مورد نیازش را به کمک دیسک‌های بیشتر، بزرگ کند. اما حقیقت این است که هم ماشین تورینگ و هم ماشین واقعی، برای محاسبات نیازی به فضا در حافظه‌شان ندارند.

۴. شرح برنامه‌های ماشین واقعی که از مدل ساده‌تر انتزاعی استفاده می‌کنند، پیچیده‌تر از شرح برنامه‌های ماشین تورینگ است.

۵. ماشین تورینگ الگوریتم‌های مستقل را که چقدر از حافظه استفاده می‌کنند، توصیف می‌کند. در دارایی حافظه همهٔ ماشین‌ها، محدودیتی وجود دارد؛ ولی این محدودیت می‌تواند خود سرانه در طول زمان افزایش یابد.

ماشین تورینگ به ما اجازه می‌دهد دربارهٔ الگوریتم‌هایی که برای همیشه نگه داشته می‌شوند، توصیفاتی ارائه دهیم؛ بدون در نظر گرفتن پیش رفت در معماری محاسبات با ماشین معمولی.

۶. ماشین تورینگ جملات الگوریتم را ساده می‌کند. الگوریتم‌های در حال اجرا در ماشین آلات انتزاعی معادل تورینگ، معمولاً نسبت به همتایان خود که در ماشین‌های واقعی در حال اجرا هستند عمومی ترند. زیرا آن‌ها دارای دقت دلخواه در انواع اطلاعات قابل دسترس هستند و هیچ‌وقت با شرایط غیرمنتظره روبرو نمی‌شوند. یکی از نقطه ضعف‌های ماشین تورینگ این است که برنامه‌های واقعی که نوشته می‌شوند ورودی‌های نامحدودی را در طول زمان دریافت می‌کنند؛ در نتیجه هرگز متوقف نمی‌شوند.

محدودیت‌های ماشین تورینگ

نظریه پیچیدگی محاسباتی

یکی از محدودیت‌ها و معایب ماشین‌های تورینگ این است که آن‌ها توانایی چیدمان خوب را ندارند. برای مثال کامپیوترهای برنامه‌ای با ذخیره مدرن، نمونه‌هایی از یک مدل خاص ماشین انتزاعی که به نام ماشین برنامه دسترسی رندم یا مدل ماشین RASP می‌باشند.

همزمانی

یکی دیگر از محدودیت‌های ماشین تورینگ این است که همزمانی را خوب ارائه نمی‌دهد. برای مثال برای اندازه عدد صحیحی که می‌تواند توسط «متوقف کننده غیر قطعی دایمی» محاسبه شود، محدودیت وجود دارد. ماشین تورینگ روی یک نوار خالی شروع می‌کند. در مقابل، ماشین‌های «همیشه متوقف» همزمان هستند که بدون ورودی می‌توانند عدد صحیح نامتناهی را محاسبه کنند.

جستارهای وابسته

• ماشین محاسبه تورینگ
• آلن تورینگ
• تز چرچ-تورینگ
• ماشین انیگما
• بنفش (ماشین سایفر)
• ماشین تورینگ جهانی
• ماشین تورینگ کوانتومی

پیوند به بیرون

• "ماشین تورینگ", Encyclopedia of Mathematics, EMS Press, 2001 [1994]
• ماشین تورینگ در دانشنامۀ فلسفی استانفورد
• جزئیات اطلاعات فرضیۀ چارچ-تورینگ (دانشنامهٔ فلسفی استانفورد)
• Turing Machine-Like Models در مولکول‌های زیستی به‌منظور درک مکانیسمهای حیات با فرایندهای DNA.
• The Turing machine—Summary about the Turing machine, its functionality and historical facts
• The Wolfram 2,3 Turing Machine Research Prize—Stephen Wolfram's $25,000 prize for the proof or disproof of the universality of the potentially smallest universal Turing Machine. The contest has ended, with the proof affirming the machine's universality.
• "Turing Machine Causal Networks" by Enrique Zeleny, Wolfram Demonstrations Project.
• Turing Machines در کرلی
• Purely mechanical Turing Machine
• How Alan Turing Cracked The Enigma Code Imperial War Museums

منابع

• مقدمه‌ای بر زبان‌ها و نظریهٔ محاسبات (انگلیسی)

• Sudkamp, T. A. , An Introduction to the Theory of Computer Science, Languages and Machines, 3rd ed. , Pearson Education, Inc. , 2006. ISBN 0-321-32221-5
• Johnsonbaugh, R. , Discrete Mathematics, 4th ed. , Prentice Hall, 1993. ISBN 0-13-518242-5
• Jackson, Jr. , Philip C. , Introduction to Artificial Intelligence, 2nd enlarged and slightly corrected ed. , Dover Publications, Inc. , New York, 1985. ISBN 0-486-24864-X

• محمد پارسا عفت روش (۱۳۸۷)، «ماشین‌های تورینگ»، نظریه زبانها و ماشینها (ویراست سوم)، تهران، شابک ۹۶۴-۶۳۴۲-۴۹-۳
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «ماشین تورینگ». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.