قرمزدانه
قرمزدانه ماده رنگزای طبیعی است که منشأ جانوری داشته و از بدن حشراتی به همین اسم بدست می‌آیند. قرمز دانه یا پودر کارمن که با کد ای ۱۲۰ (E120) هم شناخته می‌شود و در صنایع غذایی نیزکاربرد دارد، در تولید نوشیدنی‌ها، خمیر دندان، سوسیس و کالباس، لوازم آرایشی و..
تاریخچه قرمزدانه در ایران
[ویرایش]قرمزدانه از دیر باز در ایران برای رنگرزی منسوجات و الیاف مورد استفاده در بافت فرش دستباف به کار رفته است. این رنگ در ایران به رنگ لاکی معروف بوده است. رنگ لاکی از حشره لاک و در طی فرایند لاک‌گیری بدست می‌آید. این رنگ از طریق هندوستان تأمین می‌شد.
انواع قرمزدانه
[ویرایش]- قرمزدانه هندی یا لاک هندی
- قرمزدانه لهستانی
- فرمز دانه مکزیکی یا Cochineal
- قرمزدانه مدیترانه ای که بر روی نوعی بلوط در اطراف دریای مدیترانه زندگی می‌کند.
- کرم ورمیلو
قرمزدانه هندی
[ویرایش]حشره قرمزدانه هندی در مناطق حاره ای هندوستان و بر روی میوه‌های گوشتی و شیرین می‌نشیند. از بدن این حشره بیشتر لاک بدست می‌آید و در فرایند لاک‌گیری، مقداری رنگ قرمز پررنگ نیز بدست می‌آید که در ایران به رنگ لاکی معروف است. ریشهٔ کلمهٔ قرمز نیز از همین جاست. در سانسکریت به رنگی که از این حشره به دست می‌آید «کرمی-جا» (به دست آمده از کرم) می‌گفتند و کرمی-جا در زبان عربی به «قرمز» تبدیل شد.[۱]
قرمزدانه لهستانی
[ویرایش]کلونی قرمز دانه لهستانی بر روی ریشه گیاه است. این گیاه در نواحی کوهستانی آرارات رشد می‌کند.
قرمزدانه مکزیکی
[ویرایش]قرمزدانه مکزیکی یا Cochineal حشره‌ای است که از بدن آن ماده‌ای رنگی به همین نام استخراج می‌شود. این حشره که از شیره گیاهان به‌ویژه برخی انواع کاکتوس تغذیه می‌کند بومی مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی و مرکزی و کشور مکزیک است. بدن این حشره ماده‌ای به نام اسید کارمینیک دارد که وسیله دفاعی آن در برابر دیگر حشرات است. قرمزدانه‌ها را در زمان تخم‌ریزی از روی گیاهان جمع‌آوری می‌کنند و با جوشاندن، آن‌ها را می‌کشند و سپس خشک می‌کنند. حدود ۱۷ تا ۲۴ درصد اسید کارمینیک در وزن خشک حشره و تخم‌های آن وجود دارد که با استخراج و امتزاج آن با املاح آلومینیوم و کلسیم رنگدانه سرخرنگ کارمین یا قرمزدانه به‌دست می‌آید که در رنگ‌های خوراکی، رنگرزی و لوازم آرایشی کاربرد دارد.
قرمزدانه مدیترانه‌ای
[ویرایش]این نوع حشره بر روی نوعی بلوط که در آب و هوای مدیترانه ای رشد می‌کند زیست دارد.
کرم ورمیلیو
[ویرایش]تهیه ماده رنگی از قرمزدانه
[ویرایش]رنگرزی با قرمزدانه
[ویرایش]کاربرد قرمزدانه در صنعت
[ویرایش]تهیه واکس برای پوشش‌دهی میوه‌ها و شکلات و شیرینی، پاستیل، ابنبات، رژلب، تقریبا هر ماده خوراکی قرمز یا قهوه ای رنگ با درج کد E120 (صنایع غذایی)
منابع
[ویرایش]- «ویکی‌پدیای انگلیسی». دریافت‌شده در ۱۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۱.
- فرهنگ بزرگ مواد. نوشته مهندس پرویز فرهنگ، چاپ اول، ۱۳۷۹، انتشارات سپیده سحر