زرنیخ
| زرنیخ | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کلی | |
| رده‌بندی | سولفور |
| فرمول شیمیایی (بخش تکراری) | As2S3 |
| دستگاه بلوری | تک‌شیب |
| ویژگی‌ها | |
| رنگ | زرد طلایی، زرد نارنجی، قهوه‌ای |
| رَخ | کامل - مطابق باسطح /۰۰۰۱/ |
| سختی موس | ۱٫۵ تا ۲ |
| جلا | چرب |
| رنگ خاکه | زرد روشن |
| شفافیت | شفاف |
| وزن مخصوص | ۳٫۴۹ |
| ویژگی‌های ظاهری | بلوری، تجمعات ورقه‌ای، پودر، قلوه‌ای |
| کنارزایی | رالگار، سینابر، استیبین |
| توضیح بیشتر | S=۳۹٫۰۹٪ ,As=۶۰٫۹۱٪ همراه با انکلوزیون Hg و Ge |
| کانی همانند | گوگرد، گرینوکیت |
| دلیل‌نام‌گذاری | از نام لاتین aurum به معنی رنگ‌کننده گرفته شده‌است. |
| خاستگاه | هیدروترمال، چشمه‌های آبگرم، ثانوی |
| کاربرد |
|
زرنیخ یا اورپیمنت (Orpiment) با فرمول شیمیایی As2S3، سولفید آرسنیک، با ساختار بلوری تک‌شیب، این کانی در ۳۰۰ تا ۳۲۵ درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود. این کانی جزو کانی‌های سمی طبقه‌بندی می‌شود. با آب و هیدروکلریک اسید تمیز می‌شود و در هوا اکسیده می‌گردد. از کانی‌های مشابه آن گوگرد و گرینوکیت را می‌توان نام برد که به وسیلهٔ رخ کامل، جلا، وضعیت رشته‌ای و ورقه‌ای و چگالی بالاتر از گوگرد قابل تفکیک است.
این کانی تقریباً کمیاب است و در روسیه، یوگسلاوی، آمریکا، پرو و در ایران در معادن زرشوران تکاب یافت می‌شود.[۱] بلورهای بزرگ آن در روسیه تا ۶۰ سانتی‌متر و ۳۰ کیلوگرم وزن می‌رسد.
کاربردها
[ویرایش]در چین باستان به‌عنوان سم حشرات استفاده می‌شده است[۲]
همچنین در روم و چین باستان برای زهرآلود کردن نوک نیزه و تیر بکار میرفته است[۳]
تا قرن نوزدهم میلادی که سمی بودن آن شناخته نبوده به‌عنوان رنگدانه در صنعت به‌کار میرفته است [۴]
در ایران و کشورهای خاورمیانه تا چند سال قبل مخلوط آن با آهک به‌عنوان واجبی برای بردن مو به‌کار میرفته است که به نظر می‌آید مسئولان بهداشتی اخیرا اقدام به اجبار برای تغییر ماده شیمیایی کرده اند.
خودکشی زندانیان توسط خوردن این ماده نشان از دانستن سمی بودن آن داشته است.
ساختار بلور
[ویرایش]-
یک واحد مجزا در زرنیخ -
ساختار بلوری زرنیخ از صفحاتی تشکیل شده‌است. -
صفحات بر روی لایه‌ها انباشته شده‌اند.
شعر اورپیمنت
[ویرایش]این شعر فارسی طنز بسیار جالبی است که به تجربهٔ شخصی با کانی (اورپیمنت) می‌پردازد. راوی داستان با وجود هشدارهای استاد خود دربارهٔ سمی بودن این کانی، مجذوب زیبایی و جلوهٔ آن می شود و به تعامل نزدیک تری با آن می پردازد. شعر با زبان ساده و صمیمی احساسات راوی را از سردرگمی و سرگیجه تا تحسین و کنجکاوی بیان می کند. استفاده از عبارات تصویری مانند (سرم گیج میره چشمام تار میشه) و (زمین زیر پام بی‌تاب میشه) به خوبی حالات جسمی ناشی از تماس با مادهٔ سمی را به تصویر می‌کشد. اشاره به (گوگرد) و (رئالگار) نیز نشان دهندهٔ آشنایی با ویژگی های شیمیایی این کانی هاست و به عمق محتوای شعر می افزاید. این شعر با طنزی ملایم به مخاطب یادآوری می کند که گاهی اوقات نادیده گرفتن هشدارها و خطرات می تواند پیامدهای ناگواری داشته باشد. همچنین نشا دهندهٔ میل انسان به تجربه و کشف زیبایی هاست، حتی اگر با خطر همراه باشد. در مجموع، این شعر ترکیبی از طنز، آموزش و بیان احساسات است که آن را دلنشین و تأمل برانگیز می‌کند.
نمیدونم چراحالم گرفته است، ازون وقتی زدم به اورپیمنت دست
سرم گیج میره چشمام تار میشه، زمین زیر پام بی تاب میشه
زمانی گفت به من سمیست استاد، زدم لبخند گفتم نیست استاد
کشیدم من کمی خود را جلو تر، چه زیبا و تماشاییست گوهر
بگردوندم دیده ام سوی استاد، زدم فریاد ایول، چیست استاد؟
به من گفتا بسی گوگرد دارد، که این را بوی تندش یادم آرد
نمیدونم چیه گوگرد ـه انگار، که اینجا هم نوشته دیده میشه با رئالگار
محک سختی زدم با خط ناخون، بشویم بعد از این با آب و صابون
برفت از یاد من، دستم دهانم، نمیدونم بده سمش امانم یا نمانم
شاعر: علی دوستی
منابع
[ویرایش]- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۸ فوریه ۲۰۱۶.
- ↑ Miller, George (1826). Popular philosophy: or, The book of nature laid open upon Christian principles, by the ed. of The Cheap magazine.
- ↑ Mesny, William (1899). Mesny's Chinese Miscellany. China Gazette Office.
- ↑ Fitzhugh, E.W., Orpiment and Realgar, in Artists’ Pigments, A Handbook of Their History and Characteristics, Vol 3: E.W. Fitzhugh (Ed.) Oxford University Press 1997, p. 52.
| دید کلی |  | |
|---|---|---|
| کانی‌های رایج | ||
| مرتبط | ||
