Edukira joan

Palestinako Poster Proiektuen Artxiboa

Wikipedia, Entziklopedia askea

Palestinako Poster Proiektuen Artxiboa (Ingelesez, The Palestine Poster Project Archives, PPPA) Palestinako hainbat afixa bildu eta digitalki erakusteko bitarteko gisa sortu zen. Palestinako kartelaren generoak mende bat baino gehiago du eta hazten ari da. Palestinako Poster Proiektuen Artxiboa kartelen inguruan dagoen bilduma handiena da eta handitzen jarraitzen du[1].

Artxibo honetako lan gehienak artista palestinarrek sortzen dituzte, nahiz eta bildumak nazioarteko, sionista eta israeldar artistek sortutako lan asko ere izan. 2023ko azaroan Gutxienez 3.236 artistek sortutako 17.960 poster zeuden eskuragarri The Palestine Poster Project Archives-en web gunean, jendeak ikusteko[2].

Aurrekariak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Palestinaren Askapenerako Herri Fronteak 1968 inguruan argitaratutako kartela.

Dan Walsh-ekm Marokoko Bake Kidegoko boluntario gisa, denbora eman zuen betiko kartel palestinarrak biltzen 1970eko hamarkadan, eta horietako gehienak nazionalismoaren ikuspegitik eginak ziren. Walsh-ek, hasieran, Edward Said doktorearen laguntza jaso zuen American Palestine Education Foundation-en bidez, denbora-pasa artxibo publiko bihurtzeko[3]. 2000ko hamarkadaren hasieran, Walsh-ek Palestine Poster Project Archives sortu zuen, sarritan eguneratzen den lineako datu-base publikoa. Mundu osoko kartel palestinarrak biltzen, dokumentatzen eta artxibatzen jarraitzen du[4][5][6].

Palestinako Poster Proiektuen Artxiboa funtsezko osagaia izan zen Walshek Georgetowneko Unibertsitateko Arteetako Maisutza programan ikasle gisa egindako tesian, Arabiar Ikasketen Zentroan. Datu-base hori, hasieran, historialari, hezitzaile eta diplomazia publikoaren defendatzaileentzat sortu zen.

Definizioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Poster palestinarraren generoa XIX. mendearen amaieran hasi zen. The Palestine Poster Project Archives erakundearen arabera, elementu hauetako bat duen posterra "Palestinako poster" gisa sailkatu daiteke:

  • "Palestina" hitza duen edozein kartel, edozein hizkuntzatan, edozein iturri edo garaitakoa.
  • Palestinako nazionalitatea edo parte hartzea aldarrikatzen duen edozein artista edo erakundek sortu edo argitaratutako edozein kartel.
  • Palestina historikoaren lurralde geografikoan, historiako edozein unetan, Israel garaikidea barne, argitaratutako edozein kartel.
  • Edozein iturrik argitaratutako edozein kartel, Palestinaren historia sozial, kultural, politiko, militar edo ekonomikoarekin zuzeneko harremana duena.
  • Edozein hizkuntzatan, edozein iturritatik, sionismoarekin edo antisionismoarekin zerikusia duen edozein kartel, 1897ko abuztuaren 31ren ondoren argitaratua[7].

Testuinguru historikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Palestinaren Askapenerako Herri Fronteak 1978an argitaratutako kartela.

Palestinari buruzko lehen kartel batzuk XIX. mendearen amaieran egin zituzten enpresa turistikoek. 1890eko hamarkadan, talde sionistak kartelak egiten hasi ziren, talde juduak Palestina historikoa immigratzera bultzatuz eta Estatu judu batentzat nazioarteko laguntza eskatuz. 1897an, Suitzako Lehen Kongresu Sionistan, bertaratuek erabaki zuten kartelen ekoizpena baliabide garrantzitsu gisa erabiltzea informazioa komunikatu eta zabaltzeko. Kartel sionisten produkzio handiak berrogeita hamar urte inguru iraun zuen, eta gero gelditu egin zen[8][9].

Palestinarrek 1948an desplazamendu masiboa eta erbesteratzea izan zutenean, arabieraz al-Nakba ("hondamendia") izenaz ezagutzen dena, Egipton, Sirian eta beste herrialde arabiar batzuetan nabarmendutako artista batzuk Estatu palestinar bati laguntza helarazteko kartelak sortzen hasi ziren. Dan Walsh-ek, artxiboaren sortzaileak dionez, 1968ko Jordanian gertatu zen Karameh borroka ondoren, Palestinako Askapenerako Erakundea serioago aztertzen hasi zen nazioarteko elkartasunaren garrantzia eta informazioa sortu eta zabaltzea[3][10].

Palestinako ikusizko arteen estilo berezi baten alde egin zuen OLPk, Palestinako borrokarako irudi ikonikoak, sinboloak eta leloak erabiltzen zituzten panfleto eta pintura nazionalisten artea sortzera eraman zuena[11]. Kartelak elkartasuna sortzeko, narratibak irudikatzeko eta, are, Palestinako gizartean barne-desadostasunetan bitarteko gisa eragiteko baliabide erabilgarria izan zen[3]. 1960aren amaieran eta 1970aren hasieran, Palestinako kartel nazionalisten ekoizpena emankorra izan zen[3].

1990eko hamarkada arte, profesionalen erakunde garrantzitsu edo galeria-espazio gutxi zeuden Gazako zerrendan eta Zisjordanian lana erakusteko. Beraz, artistek sarritan jarri zituzten kartelak eskoletan, udaletxeetan, bulego sindikaletan, liburutegi publikoetan eta partekatutako beste espazio publiko batzuetan. Marc Rudin artistak hauxe azaldu zuen: "Kartelak errefuxiatu-esparruetan, kale estuetan, Palestinako etxeetan argitaratzeko diseinatu behar ziren. Baina atzerrian informazio-kanpainak egiteko ere erabiltzeko behar zuten"[11]. Artistek beren kartelak diseinatu zituzten estetikoki atseginak, esanguratsuak eta, askotan, komunikatiboak izateko, bai palestinarrentzat bai eta nazioarteko publikoarentzat. Palestinako kartel nazionalista asko, hiri eta herri palestinarretan ez ezik, hiri eremu handietan eta mundu arabiar eta Europa osoko hiriburuetan ere erakutsi ziren[12].

Palestinako afixa nazionalisten generoaren bilakaeraren dokumentazioa zatitu egin zen, eta batzuetan bortizki eten, XX. mendearen erdialdean eta amaieran. Ezzedin Kalak, Frantziako OLPren ordezkaria, Israelgo Inteligentzia Agentzia Nazionalak (Mossad) hil zuen 1978an Palestinako kartelen garrantziari buruzko liburu baterako ehunka kartel eta postal biltzen ari zenean. Kalaken proiektua ez zen inoiz osatu ez argitaratu[13].

Palestinako karteletako artistek gaur egun etengabe hazten ari den generoaren obrak sortzen jarraitzen dute. Palestinako Poster Proiektuen Artxiboan agertzen diren kartel gehienak paperean inprimatuta daude. 1960ko hamarkadatik 90eko hamarkadaren erdialdera arte, Palestinako kartel gehienak leku bakar batean inprimatu ziren, eta gero mundu osoan banatu ziren. Mundu arabiarrean eta mundu osoan Interneterako sarbidea handitzeak eta kopuru handietan inprimatzearen kostuak handitzeak, kartelen artista askok tokian tokiko inprentak erabiltzera eraman ditu[14]. Gero eta kartel palestinar gehiago sortzen dira digitalki, eta gero inprimatu eta banatu egiten dira[14][15].

Kartelak antolatzea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

PPPA web-guneko lanak hainbat azpikategoriatan antolatzen dira, erabiltzailearen bilaketa errazteko. "Kategoria Bereziek" "Artistak eta Kolektiboak" izeneko atala dute, eta bertan, artista emankorrenen obra batzuk biltzen dira. "Kategoria bereziak" izeneko beste azpiatal batzuk hauek dira: "Erakusketak eta katalogoak", "Irudi eta gai historikoak", "Editore politiko, kultural eta sozialak" eta "Museoak, liburutegiak, bilduma pribatuak, unibertsitateak eta artxiboak"[16].

PPPAk "Ikonografia" izeneko atala ere badu, eta horren barruan 40 irudi-mota, sinbolo eta behin eta berriz errepikatzen diren irudikapenak daude. Kategoria horietako batzuk "emakumea/emkumezkoa", "harria", "bandera palestinarra" eta "olibak/zuhaitzak/adarrak" dira[17].

Artistak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Walshen arabera, Palestinako Poster Proiektuko Artxiboetan agertzen diren lanak lau iturburu handitan edo jatorritan bana daitezke: artistak eta agentzia israeldar eta sionistak, artista eta agentzia nazionalista palestinarrak, artista eta agentzia musulmanak eta arabiarrak, eta nazioarteko artistak eta agentziak[3].

Palestinako Poster Proiektuen Artxiboetan nabarmendutako artista batzuk ez dira jatorriz palestinarrak, juduak edo israeldarrak eta 55 herrialde baino gehiagotako artistek egindako kartelak dituzte. Adibidez, Marc Rudin jatorri suitzarrarenak, arabiar edo palestinar jatorririk izan gabe OLPrako artista grafiko gisa lan egin zuena 1980 eta 1991 artean. Denbora horretan, Jihad Mansour izengoitia erabili zen. Rudinek ia 200 kartel egin zituen Palestinari buruz, eta lankidetza estuagoa izan zuen Palestinaren Palestinaren Askapenerako Herri Frontearekin (PFLP) Sirian, Libanon eta Zisjordanian[11].

Margolari palestinar batzuk arabiarrak dira jatorriz, baina ez palestinarrak. Adibidez, Burhan Karkoutly artista siriarra zen jaiotzez, eta OLPrako kartel ugari sortu zituen 1970eko hamarkadan. Karkoutly bere garaiko “artista palestinar” nagusietako bat izan zen, Palestinako auziarekin zuen konpromisoa eta ulermena zela eta.

Erabilerak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dan Walsh-ek, hasieran aurreikusi zuen artxiboa baliagarria izango zela Israel-Palestinako gatazkaren historia erakusten duten Bigarren Hezkuntzako hezitzaileentzat[18]. Artxiboak ikusizko antropologiaren, artearen historiaren, komunikazio medioen azterketen, diseinu grafikoaren eta beste irakasgai batzuen ikasketa-planetan sar zitekeela uste zuen. Dan Walsh-ek Al-Akhbar English-ekin egindako elkarrizketa batean esan zuen: "Bi narratiba aurkeztu dira nire webgunean, nazionalista palestinarra eta sionista politikoa, eta inoiz ez dira elkartu lehen bezala[19].

Artxiboak kartel bakoitzaren ekoizpenari buruzko testuingurua eskaintzen du; Kartela inprimatu zeneko data, zein erakunderentzat enkargatua izan zen eta artistaren izena biltzen ditu. Batzuetan, kartelaren tamainari eta inguruneari buruzko informazioa ere ematen da. Testu arabiar eta hebrearreko kartel asko ingelesera itzuli dira[20].

Euskarazko kartelak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2023ko azaroaren 14an, gutxienez 20 kartelek euskaraz idatzitako testua zuten, 1988tik[21] 2020. urtera arte[22].

UNESCOren memorian inskribatzeko gomendatua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Palestinako Kartelen Askapenerako Bilduma Grafikoa (Liberation Graphics Collection of Palestine Posters) 2014 eta 2016 urteetako Munduko Nazioarteko Erregistroko UNESCOren memorian inskribatzeko gomendatua izan zen.

1965ean Palestinako Askapenerako Erakundeak (OLP) argitaratutako lehen kartelekin hasi eta 2000. urtera arte bildutako posterrek osatzen dute Palestinako Kartelen Askapenerako Bilduma Grafikoa. PPPA webgunean ageri diren azpimultzo bat osatzen dute. Hau da, PPPAren web guneko eduki guztia ez da Munduko Memoria programarako izendatu, Palestinako Kartelak Askatzeko Bilduma Grafikoan agertzen diren 1.600 kartelak baino ez[23].

Aurkezpenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2012ko ekainean, Estatu Batuetako Ikerketa Zentro Palestinarrak (PARC) Dan Walsh lagundu zuen, Zisjordania osoko hirietan Palestinako Poster Proiektuaren artxiboak aurkezteko. Lehen aldiz aurkeztu zen formalki Palestinako Poster Proiektuen Artxiboa Palestinan, nahiz eta Walshek hainbat agerraldi egin dituen komunikabideetan eta PPPA sustatzeko hitzaldiak eman dituen Estatu Batuetako hainbat lekutan.

Bibliografia osagarria

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Activism Through Art» Haaretz (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  2. ↑ «See All Posters» The Palestine Poster Project Archives (Liberation Graphics) (Noiz kontsultatua: 2023-11-14).
  3. ↑ a b c d e 'The Palestine Poster: A Pixel is Worth a Thousand Verbs' by Dan Walsh. Columbia University, Center for Palestine Studies 2010-12-02 (Noiz kontsultatua: 2013-05-08).
  4. ↑ Smith, Chris A.. (2015-11-13). «How a Palestine Tourism Poster, Designed by a Jewish Artist in the 1930s, Took On New Meaning» Slate ISSN 1091-2339. (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  5. ↑ Palestinian poster art: Dan Walsh and Dr. Rochelle Davis on Al Jazeera. (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  6. ↑ MFPSI: "Palestine Posters" with Dan Walsh. (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  7. ↑ About the Palestine Poster Project Archives. The Palestine Poster Project 16 April 2009 (Noiz kontsultatua: 2023-5-10).
  8. ↑ Kohn, Ayelet; Cohen-Hattab, Kobi. (2015-01-02). «Tourism posters in the Yishuv era: Between Zionist ideology and commercial language» Journal of Israeli History 34 (1): 69–91.  doi:10.1080/13531042.2015.1005858. ISSN 1353-1042..
  9. ↑ Vintage israeli posters | The Story Of World Zionist Organization. (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  10. ↑ Nakba Archive. (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  11. ↑ a b c Interview with 'Jihad Mansour' (Marc Rudin). Nadir.com (Noiz kontsultatua: 2013-05-06).
  12. ↑ Kennicott, Philip. «Poster Art, Painted With A Palestinian Perspective» Washington Post.
  13. ↑ «Palestinian posters from the time of revolution» Khatt Foundation (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  14. ↑ a b Palestine Poster Project Archives: Official Website. Liberation Graphics (Noiz kontsultatua: 2013-05-08).
  15. ↑ Irving, Sarah. (2014-10-23). «UN urged to recognize cultural significance of Palestine posters» The Electronic Intifada (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  16. ↑ Caldwell, Leah. «The Palestine Poster Project: A Virtual Memory of Struggle and the Everyday» Al-Akhbar.
  17. ↑ Art As A Tool Of Palestinian Resistance. .
  18. ↑ Murphy, Maureen Clare. (2004-01-14). «Review: Poster art of the Israeli-Palestinian conflict» The Electronic Intifada (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  19. ↑ The Palestine Poster Project: A Virtual Memory of Struggle and the Everyday. Leah Caldwell from Al-Akhbar English 2001-12-06 (Noiz kontsultatua: 2013-05-04).
  20. ↑ Lehman, Wendy. (2013-12-27). More Than Writing on the Wall. (Noiz kontsultatua: 2023-04-03).
  21. ↑ «Gora Intifada!» The Palestine Poster Project Archives (Liberation Graphics).
  22. ↑ «Search» The Palestine Poster Project Archives (Liberation Graphics).
  23. ↑ The Liberation Graphics Collection of Palestine Posters/Memory of the World (Nominated). Liberation Graphics (Noiz kontsultatua: 2023-11-14).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Palestinako_Poster_Proiektuen_Artxiboa&oldid=9450348"(e)tik eskuratuta