Edukira joan

Francesca Gargallo

Wikipedia, Entziklopedia askea
Francesca Gargallo

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakFrancesca Gargallo di Castel Lentini Celentani
JaiotzaSirakusa eta Sicily (en) Itzuli, 1956ko azaroaren 25a
Herrialdea Mexiko
 Italia
Lehen hizkuntzaitaliera
HeriotzaMexiko Hiria, 2022ko martxoaren 3a (65 urte)
Hezkuntza
HeziketaErromako La Sapienza Unibertsitatea
Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoa
Hizkuntzakgaztelania
italiera
Jarduerak
Jarduerakfilosofoa, poeta, idazlea, historialaria, prosalaria, kazetaria eta itzultzailea
Enplegatzailea(k)Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoa
Universidad Autónoma de la Ciudad de México (en) Itzuli
francescagargallo.wordpress.com

Francesca Gargallo di Castel Lentini Celentani (Erroma, 1956ko azaroaren 25a – Mexiko Hiria, Mexiko, 2022ko martxoaren 3a) ideologia feministako italiar filosofoa, idazlea, itzultzailea, editorea eta aktibista izan zen. 1979az geroztik Mexikon eta Latinoamerikan egin zuen lan.[1] Batez ere gaztelaniaz argitaratu zuen bere lana.

Literatura-idazle gisa, eleberria, zientzia-fikziozko eleberria, poesia, ipuina eta haurrentzako ipuina argitaratu zituen. Saiakeraren eta historiografiaren eremuan, besteak beste, feminismo latinoamerikarraren eta mexikarraren ideiei, estetikari eta literaturaren kritikari edo ikusizko arteei buruz idatzi zuen. Editore, kazetari eta itzultzaile lanetan ere aritu zen. Proceso bezalako aldizkarietan parte hartu zuen eta Cuadernos América, Blanco móvil eta Pensares y quehaceres argitalpenetako argitalpen-kontseiluetan parte hartu zuen, besteak beste.[2]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Siziliar jatorrikoa, filosofiako ikasketak egin zituen Erromako La Sapienzan. Mexikora emigratu zuen 1979an, eta graduondokoak Latinoamerikako Ikasketetan egin zituen Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoan.

Lan ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Idazle

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Francesca Gargallo graffiti baten aurrean, Mexikoko Oaxaca herrian,2017.05.14

1980an bere lehen ipuin-liburua argitaratu zuen italieraz, Le tre Elene.[3] Hamarkada horren hasieran, literaturari, arteei eta historiari buruzko lehen artikuluak, elkarrizketak eta erreportajeak egin zituzten, Mexiko Hiriko egunkari eta aldizkarietan gai kultural eta feministak jorratuz. Halaber, ipuinak gaztelaniaz argitaratzen hasi zen. Eta El Alfil Negro literatur taldearekin bat egin zuen, Luis de la Torrek sustatua, eta Eduardo Lizalderen izen handiko idazleak edo Luis Francisco Acosta, Melba Guariglia, Anabel Yebra, Ángel Mario Trías, Leonardo Da Jandra, Ricardo Chávez Castañeda, besteak beste.[4] Harreman literarioak Dolores Castro Varela, Augusto Monterroso, Daniel Sada, Eduardo Mosches, Eve Gil eta Natalia Toledo Pazekin ere izan zituen, besteak beste.

Feminista

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XX. mendeko laurogeiko hamarkadatik, mugimendu feminista mexikar eta latinoamerikarren parte izan zen, eta talde feminista autonomoekin, emakume indigena eta herrikoiekin, sexu-disidentziekin eta giza eskubideekin lan egin zuen. 2002an, Mexiko Hiriko Unibertsitate Autonomoan (UACM) Ideien eta Literaturaren Filosofia eta Historiako eta Sorkuntza Literarioko lizentziaturen sortzailea izan zen. 2009an, berak eta Norma Morgrovejo doktoreak eta ekintzaileak Gure Feminismo Mintegia inauguratu zuten, Giza Eskubideen Defentsarako eta Sustapenerako Maisutzaren ikasgai gisa, Mexiko Hiriko Unibertsitate Autonomoan (UACM).[5]

Pentsamendu narratiboa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Narrazioa ezagutza gisa hartzen da bere literatura eta ideien historiak azaltzeko irizpide.[6] Haren narrazioak epistemologia garaikide ez-unibertsalistaren tesian parte hartzen du, baina kokatua, politikoa, despatrializatzailea eta deskolonizatzailea, zenbait herriren esperientzien arabera (Saharakoak, Belizekoak eta Abya Yalako indigenak), feminista bezalako mugimenduena, emakumeena, bakeagatik, herri-, ekologia- eta arte-adierazpenena, zeinak zalantzan jartzen eta modernizatzen duten.

Francesca Gargallo, Encontros SNHH 2018

Saiakera feministak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere saiakera-lanaren artean, hauexek dira bere liburu nagusiak: Ideas Feministas de América Latina, Feminismos desde Abya Yala. Ideas y proposiciones de las mujeres de 607 pueblos en nuestra. América, Tan derechas y tan humanas (emakumeen giza eskubideen eskuliburu etikoa) eta 2010ean koordinatu zuen liburua: Antología del pensamiento feminista nuestro americano, artxiboko materiala eta XV. mendetik XX. mendera bitarteko inprimakiak dituena.[7]

Ideas feministas de América Latina liburuan gogor kritikatu zuen generoaren ideia, desberdintasuna homogeneizatu nahi zuen diskurtso baten muina. Gargalloren hitzetan:

Diskurtso hori mendebaldeko menderatzearen pentsamenduaren zama da, eta kristautasunean, platonismoan ditu sustraiak.

Era berean, erakunde publikoetan indar politiko bat aurkitu zuen, ahaleginak zatitu eta desmobilizatzeko gai zena, erakunde eta jarrera feministak, ideia horiek diskurtso bitar batean txertatzearen ondorioz, zeinak emakumeen aniztasuna mugatzen zuen.

Aitzitik, emakumearen adierazkortasunaren alde egin zuen, emakume bakoitza eta, beraz, haren jarduera bizitza mugatzen duten baldintzen arabera zehazten ziren. Hala, “menderatzearen logikak sostengatzen dituen” taxonomiari eraso egiten zaio, eta baztertu egiten dira printzipio bakar baten pean harreman ugari elkartu nahi dituzten unitate epistemologikoak. Bere pentsamenduarekin kontsekuentea izanik, pluraltasunaren alde eta emakumeari bere ezberdintasunetatik antolatzeko aukera emango zioten espazio politikoak eratzearen alde egin zuen.

Feminismoak Abya Yalatik.[8] Ideas y proposiciones de las mujeres de 607 pueblos en nuestra América, filosofia tradizionalarekin duen distantziaren berri eman zuen. Testu horrek erakusten du filosofia ez dela nahitaez unibertsitateetan eta hausnarketan sortu behar, baizik eta hainbat errealitatetako jardueran, elkarrizketan, historiak ikusezin bihurtutako komunitateekiko elkarreraginean. Antropologia filosofiko horrek aukera eman zion autoreari testu bat osatzeko, zeinak mahai gainean jartzen zituen hainbat komunitate indigenetako emakumeen ikuspegia, jarduera eta izateko modua. Testuaren helburua da azaltzea, halaber, emakume bakoitza, bere testuinguruaren arabera zehaztuta, munduarekin lotzen, hausnartzen eta lan egiten duela, eta, beraz, ez dagoela emakume indigena “primitibo” edo “hasiberri” gisa izendatzeko gradaziorik. “Primitiboa” eta “geldotua” diskurtso modernoaren ordenaren barruan sartzen diren kontzeptuak dira. Kontzeptu horiek errealitateko gertaera guztiak unitate baten azpian bildu eta helburu batera bideratu nahi dituzte, klase hegemonikoen interesek erabakitzen baitute beti helburu hori.

Literatura (hautaketa)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eleberriak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Plan campesino de mujeres (Campamocha, Oaxaca, México, 2017, 196 or.)
  • Los extraños de la planta baja (Ediciones Desde Abajo, Bogotá, Colombia, 2015, 172 or. ISBN 9789585882683)
  • Al paso de los días (Editorial Terracota, Ciudad de México, 2013, 174 or. ISBN 9786077130895)
  • Marcha seca (Ediciones Era, México, 1999, 76 or. ISBN 9684114540)
  • La decisión del capitán (Ediciones Era, México, 1997, 181 or. ISBN 9684114133)
  • Los pescadores del Kukulkán (Aldus, México, 1995, 67 or. ISBN 9686830413)
  • Estar en el mundo (1994, Ediciones Era, México, 135 or. ISBN 9684113579. Alemanera itzulita: Schwestern, 1996an, Eichborn-ek argitaratua, Frankfurt, eta 1998an poltsikorako edizioan Piper argitaletxeak, Frankfurt)
  • Manantial de dos fuentes (Instituto Michoacano de Cultura, Morelia, México, 1994, 122 or.)
  • Calla mi amor que vivo (Ediciones Era, México, 1990, 147 or. ISBN 9684113277)
  • Días sin Casura (Leega Literaria, México, 1986, 90 or. ISBN 9684950357. Edición digital de Ars Longa, México, 2011, ISBN digital: 6326)

Poesia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Se prepara a la lluvia la tarde (Ediciones sin Nombre, México 2014. 124 or. ISBN 9786079413026)
  • A manera de retrato una mujer cruza la calle (Universidad Autónoma Metropolitana. México, 1990, 84 or. ISBN 9688406295)
  • Hay un poema en el mundo (Editorial Oasis, Col. Los Libros del Fakir, México, 1986, 29 or. eta Edizio digitala: Ediciones Corcon (Corte y confección), México, 2011)
  • Itinerare, Lo Faro, Roma, 1980.

Ipuina

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Verano con lluvia (Ediciones Era, México, 2003, 89 or. ISBN 9789684115552)
  • Le tre Elene (italieraz, Edicoop, Roma, 1980)

Haurrentzako ipuina

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • El ruido de la música (Editorial Progreso, ilustraciones: Efrén Santos, México, 2005, 48 or. ISBN 9789706415905)
  • Los amigos de la coyota risueña y loca – Tu’kue bene nha bayix nna bekw’ya nholh xhill’lhall (Editorial Del Rey Momo, FONCA Traducción al zapoteco: Marío Molina Cruz; Ilustraciones: Guillermo Scully; México, 1996, 24 or.
  • Paseando con Cayetano – A Walk with Cayetano (ilustraciones de Georgeanne; traducción al inglés de Clare Joysmith; Editorial Del Rey Momo, FONCA, México, 1993)

Saiakera (hautaketa)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Idee femministe latinoamericane (en italiano, Edizioni Arcoiris, Salerno, Italia, traduzione e cura di Giovanna Minardi. 2016, 204 or. ISBN 978-88-96583-95-1)
  • Feminismos desde Abya Yala. Ideas y proposiciones de las mujeres de 607 pueblos en nuestra América (primera edición por la Editorial Desde Abajo, Colección Pensadoras latinoamericanas, Bogotá, Colombia, 2012, 295 pp. ISBN 78958845459. Argentinan, Txilen, Bolivia eta Mexikon ereargitaratu du, emakumeen eta feministen mugumenduak jarraitzen dituzten hitzaurre ezberdinekin. 2015ean, Mexikoko Unibertsitate Autonomoak argitaratu zuen, ISBN 978-607-7798-91-0)
  • Antología del pensamiento feminista nuestroamericano (2010) lanaren aurkezpena eta koordinazioa, XV. mendetik XX. mendera arteko testuak batu zituen, beren herrialdeetako artxiboetako testuak erreskatatu zituzten edo antologai hori osatzeko testuak eman zituzten hainbat emakume-egileren laguntzarekin.[9]
  • “Intentando acercarme a una razón narrativa”, Intersticios aldizkarian. Filosofía, arte, religión, Universidad Intercontinental, Ciudad de México, Año 8, n. 19, 2003. ISSN: 1.200-16 425.[10]
  • Ideas feministas latinoamericanas (1. edizioa: Universidad Autónoma de la Ciudad de México, 2004, 250 or. Edizio honetan, beste batzuk gehitu eta berrikusi dira Mexikon eta Kolonbian. 2014. urtean Mexikoko Unibertsitate Autonomoak 3. edizioa argitaratu zuen, 288 or. ISBN 9786077798842)
  • Saharauis. La sonrisa del sol (Fundación Editorial el Perro y la Rana, Caracas, Venezuela, 2006, 101 or.)
  • Garífuna, Garínagu, Caribe (Siglo XXI / UNESCO / Gobierno de Quintana Roo, México, 2002, 79 or., ISBN 9789682323652)
  • Tan derechas y tan humanas. Manual ético de los derechos humanos de las mujeres (Derechos humanos Academia Mexicana de Derechos Humanos, México, 2000, 119 or.)
Francesca Gargallo "Mujeres del Salon de la Plastica Mexicana" liburuaren aurkezpenean mintzatu zen, 1. liburukian, Mexikoko Estankiloko Museoan. 2014.11.23

Artearen historia eta kritika (hautaketa)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • "La creatividad de las mujeres. Pintura y reconocimiento público", en VV.AA. (2015) Mujeres del Salón de la Plástica Mexicana, tomo 2, CONAULTA, INBA, 21-23 or. ISBN 9786076052556
  • Siete pintores de una generación sin nombre (Rosario Galo Moyaren lankidetzarekin idatzia, Carlos Gutiérrez Angulo, José Luis García, Gabriela Arévalo, Rafael Charco, María Romero, Guillermo Scully eta Sara María Terraza artistei buruzkoa. Argitaratu gabea. Arte Plastikoetako Kritikarako Luis Cardoza eta Aragoi Arte Ederren Sari Nazionala jaso zuen lanak 2010eko emanaldian)
  • Entraña de volcán. Pigmento y experimentación en la obra de Carlos Gutiérrez Angulo (lanaren argazkia: Irma Villalobos; Mexikoko Kultura Institutua, Toluca, Mexiko, 2004, 106 or)

Itzulpenak (hautaketa)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Gioacchino Gargallo Di Castell Lentini, Historia de la Historiografia Moderna, 4 liburuki, italieratik Francesca Gargallok itzulia, Editorial UACM, Mexiko, 2009. I. liburukia: XVIII. mendea ({{ISBN|9789689259206}}), II. liburukia: Hegel historialaria ([[Special:BookSources/9789689259206|ISBN 9789689259220]]); III. liburukia: Kontsulatuaren eta Inperioaren historiografia (ISBN 97689259213); IV. liburukia: 2589liberalak
  • Zuffa, Grazia, “Si el sexo se vuelve cabildeo: opciones y significados diversos de la representación”, italieratik Francesca Gargallok itzulia, in Debate feminista, 4. liburukia. 7, 1993ko martxoa, 96-99. ISSN 0188-9478

Sariak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • 2012an, Pentsamendu Kritikorako Libertador Sariaren Ohorezko Aipamena, Venezuelako Errepublika Bolivariarreko Kultura Ministerioa, Feminismos desde el Abya Yala liburuagatik.
  • 2011n, Omeccihuatl Domina, Mexiko Hiriko Emakumeen Institutua, Barrutiko Federaleko Gobernua. [11]
  • 2010ean, Arte Plastikoen Kritikarako Luis Cardoza y Aragón Arte Eder Saria, Seven pintores de una generación sin nombres [12] liburu argitaragabeagatik (Rosario Galo Moyarekin elkarlanean idatzia)
  • 2006an, Pentsamendu Kritikorako Libertador Sariaren Lehen Ohorezko Aipamena (2005ean sortua), Venezuelako Errepublika Bolivariarreko Kultura Ministerioak, Latinoamerikako Ideia Feministak liburuagatik. [13]
  • 2001ean, Karibeko Pentsamenduaren Ezagutza Historikoaren Arloko Lehen postua, Siglo XXI Editorialak, UNESCOk eta Quintana Rooko Gobernuak emana, Garífuna Garínagu, Caribe liburuagatik .

Elkarrizketak eta antzekoak (hautaketa)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Fallece la escritora y feminista Francesca Gargallo» El Universal 2022-03-03.
  2. ↑ Redacción. (3 de marzo de 2022). Fallece Francesca Gargallo, escritora, activista y docente de la UNAM. .
  3. ↑ Fundación para las Letras Mexicanas, Secretaría de Cultura (México). "Le Tre Elene", Enciclopedia de la literatura en México. .
  4. ↑ Venegas, Ricardo. (11 de abril de 2015). «Luis Francisco Acosta (1943-2015)» Siempre!.
  5. ↑ Como archivo, la relación de programas y actividades se ha consignado en el blog: Seminario de Feminismo Nuestroamericano. .
  6. ↑ Gargallo, Francesca. (Año 8, n. 19, 2003). «Intentando acercarme a una razón narrativa» Intersticios. Filosofía, arte, religión (Universidad Intercontinental) ISSN 1665-7551..
  7. ↑ Ideas feministas de Nuestra América. .
  8. ↑ Feminismos desde Abya Yala. Ideas y proposiciones de las mujeres de 607 pueblos en nuestra América. .
  9. ↑ Ideas Feministas de Nuestra América, siglos XV a XX (versión en línea de la Antología del pensamiento feminista nuestroamericano). 2011.
  10. ↑ Francesca Gargallo. “Intentando acercarme a una razón narrativa” [texto en línea. ].
  11. ↑ Txantiloi:Cita libro
  12. ↑ Coordinación Nacional de Literatura. "Premio Bellas Artes Luis Cardoza y Aragón para Crítica de Artes Plásticas 2010", Boletín de prensa. .
  13. ↑ Rodríguez Ramírez, Brenda. (2007-08-23). «LAS IDEAS FEMINISTAS LATINOAMERICANAS UN ITINERARIO OBLIGADO» Andamios, Revista de Investigación Social 4 (7): 297.  doi:10.29092/uacm.v4i7.311. ISSN 1870-0063..

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Francesca_Gargallo&oldid=9949503"(e)tik eskuratuta