Federico Fellini

Federico Fellini
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Rimini, 1920ko urtarrilaren 20a
Herrialdea	Italia (1920ko urtarrilaren 20a - 1993ko urriaren 31)
Heriotza	Erroma, 1993ko urriaren 31 (73 urte)
Hobiratze lekua	Fellini tomb (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)	Giulietta Masina (1943 - 1993)
Hezkuntza
Heziketa	Erromako La Sapienza Unibertsitatea
Hizkuntzak	alemana; ingelesa; italiera
Jarduerak
Jarduerak	film-zuzendaria, gidoilaria, satira-idazlea, komikigilea, idazlea, errealizadorea eta autorea
	Parte-hartzailea Documenta 6 (en) ;
Lantokia(k)	Erroma
Lan nabarmenak	ikusi La strada; 8½; Amarcord; I Vitelloni (en) ; La Dolce Vita;
Jasotako sariak	ikusi Praemium Imperiale (1990) ; Ohorezko Oscar Saria (1991) ; BAFTA Award for Best Production Design : Il Casanova di Federico Fellini; Blue Ribbon Awards for Best Foreign Film : La strada; Bodil Awards : La strada, 8½, Amarcord; Urrezko Palma : La Dolce Vita; David di Donatello for Best Director : Le notti di Cabiria, La Dolce Vita, Amarcord; David Luchino Visconti ; David di Donatello for Best Original Script : And the Ship Sails On (en) ; David René Clair : Ginger and Fred (en) ; Directors Guild of America ; European Film Academy Lifetime Achievement Award (1989) ; Film Society of Lincoln Center ; French Syndicate of Cinema Critics Awards : Roma (en) , Amarcord; Nastro d'Argento for Best Director : I Vitelloni (en) , La strada, Le notti di Cabiria, 8½, Amarcord, City of Women (en) , And the Ship Sails On (en) ; Nastro d'Argento for Best Screenplay : La strada, 8½, Amarcord; [[]] : La Dolce Vita, 8½, Amarcord; Kansas City Film Critics Circle Awards 1966 : Juliet of the Spirits (en) ; Kinema Junpo : La strada, 8½, Amarcord; Moscow International Film Festival awards : 8½, Intervista (en) ; New York Film Critics Circle Awards : Amarcord; Sant Jordi Zinema Sariak : Le notti di Cabiria, Juliet of the Spirits (en) , And the Ship Sails On (en) ; SESC Film Festival : Amarcord; Grand Jury Prize of the Venice Film Festival : I Vitelloni (en) , La strada; Golden Lion for Lifetime Achievement ; Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic ; Ohorezko Legioko komandantea ; Silver Lion (1953) ; David di Donatello (1957) ;
Influentziak	Charlie Chaplin eta Pablo Picasso
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
	federicofellini.it

Federico Fellini (Rimini, 1920ko urtarrilaren 20a - Erroma, 1993ko urriaren 31) italiar zinema zuzendari, gidoilari, komikilari, aktore eta idazlea izan zen, XX. mendean ospe handienetakoa izan zuenetako bat. Felliniren filmetan memoria, ametsak, fantasia eta apetak nahasten dira.^[1]

Biografia

Haurtzaroa eta gaztaroa

Federico Fellini Riminin jaio zen, Forlì probintzian, burgesia txikian kokatzen zen familia batean. Aita, Urbano Fellini (1894-1956), Gambettolakoa jatorriz (Riminitik 20km inguru mendebaldera), likoreen, gozoen eta elikagaien komertziala zen. Ama berriz, Ida Barbiani (1896-1984), Erromakoa jatorriz, etxekoandrea zen. Fellinik derrigorrezko ikasketak Riminiko "Giulio Cesare" Lizeoan burutu zituen 1930etik 1938ra. Nerabezaroan jada, nabarmentzen hasi zen marrazketarako zuen talentuagatik. Ikaskideen eta irakasleen komikiak eta karikaturak egiten zituen eta askotan, ingurukoen keinuak ere imitatzen zituen.^[2].

Zineman

Hasieran Rossellini eta Lattuadarekin lan egin zuen (Roma, città aperta; Paissa). Neorrealisten eragina izan zuen hasieran: Les fous du music-hall, Luci di varietà, 1951, Courier du coeur, Lo Sceico bianco, 1952; I Vitelloni, 1953). Gero bere nortasuna finkatu zuen, eta oso obra oparoa sortu zuen. Gizarteak oinarritzat emakumearen alienazioa (La Strada, 1954) edo tranpa eta gezurra (Il Bidone, 1955) dituela esanez, gizarte bat auzitan jarriz; uste osoa du errugabezian (Le Notti di Cabiria, 1957) eta zorion gogoan (Giulietta dei Spiriti, 1965). Ondasunetan aberats direnen gainbeheraren lekuko eta epaile izan zen (La Dolce vita, 1959). Otto e Mezzo (1963) filmaren ondoren, zinema onirikoaren poeta argiena bihurtu zen, irudirik zoragarrienak eta ironiaz beteenak eskainiz. Fellini Satyricon (1968), Roma (1971), Amarcord (1973) filmetan, iragana berriro eskuratu nahi duen gizona azaldu zuen, gizonaren bizitzaren deskripzio gogorra eginez. geroztik pelikula hauek egin ditu: Il Casanova, 1976; La città delle donne, 1979; Prova d'orchestra, 1978; E la nave va, 1983; Ginger e Fred, 1985.

Zuzendutako filmak

Taula honetan ikus daitezke zuzendutako filma bakoitzaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):

Urtea	Filma	Aktoreak	Ekoizlea	Izenburuak (es,fr)
1950	Variety Lights - Luci del Varietà(Alberto Lattuada-rekin batera	Peppino De Filippo, Carla Del Poggio	--	gaztelaniaz: Luces de variedades frantsesez: Les Feux du music-hall
1952	The White Sheik - Lo Sceicco Bianco	Alberto Sordi, Leopoldo Trieste	--	gaztelaniaz: El jeque blanco frantsesez: Le Cheik blanc
1953	I Vitelloni	Alberto Sordi, Franco Fabrizi	--	gaztelaniaz: Los inútiles frantsesez: Les Vitelloni
1953	Marriage Agency	Antonio Cifariello, Lidia Venturini	--	frantsesez: Une agence matrimoniale
1953	Love in the City - L'Amore in Città	Ugo Tognazzi, Mara Berni	--	gaztelaniaz: L'amore in città frantsesez: L'Amour à la ville
1954	La Strada	Anthony Quinn, Giulietta Masina	-- Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen.	gaztelaniaz: La strada frantsesez: La strada
1955	Il bidone	Broderick Crawford, Richard Basehart	Titanus
1957	Nights of Cabiria - Le Notti di Cabiria	Giulietta Masina, François Périer	-- Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen.	gaztelaniaz: Las noches de Cabiria frantsesez: Les Nuits de Cabiria
1960	La Dolce Vita	Marcello Mastroianni, Anita Ekberg	Pathé	gaztelaniaz: La dolce vita frantsesez: La dolce vita
1962	The Temptation of Dr Antonio	Anita Ekberg, Peppino De Filippo	--	gaztelaniaz: Las tentaciones del doctor Antonio frantsesez: Les Tentations du docteur Antoine
1962	Boccaccio '70	Anita Ekberg, Romy Schneider	--	gaztelaniaz: Boccaccio 70 frantsesez: Boccace 70
1963	8½	Marcello Mastroianni, Claudia Cardinale	Cineriz - Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen.	frantsesez: Huit et demi
1965	Juliet of the Spirits - Giulietta degli Spiriti	Giulietta Masina, Sandra Milo	Safa Palatino Studios	gaztelaniaz: Giulietta de los espíritus frantsesez: Juliette des esprits
1968	Spirits of the Dead	Jane Fonda, Terence Stamp	--	gaztelaniaz: Historias extraordinarias frantsesez: Histoires extraordinaires
1968	Toby Dammit	--	--
1969	Fellini: A Director's Notebook	Giulietta Masina, Marcello Mastroianni	--	gaztelaniaz: Bloc-notes di un regista frantsesez: Bloc-notes d'un cinéaste
1969	Satyricon	Martin Potter, Hiram Keller	--	gaztelaniaz: Satiricón
1970	The Clowns	Federico Fellini, Liana Orfei	--	frantsesez: Les Clowns
1972	Roma	Elisa Mainardi, Galliano Sbarra	United Artists Corporation	frantsesez: Fellini Roma
1973	Amarcord	Bruno Zanin, Armando Brancia	--	Ingelesa ez den hizkuntza batean egindako film onenaren Oscar Saria irabazi zuen.
1976	Fellini's Casanova - Il Casanova di Federico Fellini	Donald Sutherland, Tina Aumont	Produzioni Europee Associati	gaztelaniaz: Casanova frantsesez: Le Casanova de Fellini
1978	Orchestra Rehearsal - Prova d'orchestra	Balduin Baas, Clara Colosimo	--	frantsesez: Prova d'orchestra
1980	City of Women - La città delle donne	Marcello Mastroianni, Ettore Manni	--	gaztelaniaz: La ciudad de las mujeres frantsesez: La Cité des femmes
1983	And the Ship Sails On - E la Nave Va	Freddie Jones, Barbara Jefford	--	gaztelaniaz: Y la nave va frantsesez: Et vogue le navire…
1985	Ginger and Fred	Marcello Mastroianni, Giulietta Masina	France 3	gaztelaniaz: Ginger y Fred frantsesez: Ginger et Fred
1987	Intervista	Anita Ekberg, Marcello Mastroianni	Rai 1
1990	The Voice of the Moon - La voce della luna	Lucas Vodrache, Paolo Villaggio	--	gaztelaniaz: La voce della luna frantsesez: La voce della luna

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2015-12-9 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Astiz, Iñigo. «Mende fellinitarra» Berria (Noiz kontsultatua: 2020-05-12).
↑ (Gaztelaniaz) Paves Borges, Gonzalo M. (2021)- Cruce de miradas: Federico Fellini y Milo Manara cabalgan juntos.- 607-611 orr., Dibujando historias. El cómic más allá de la imagen liburuan. ISBN 978-84-1340-265-5.

Kanpo estekak

(Italieraz):Federico Felliniri eskainitako webgunea.
(Gaztelaniaz):[1]

Datuak: Q7371
Multimedia: Federico Fellini / Q7371

[1] Astiz, Iñigo. «Mende fellinitarra» Berria (Noiz kontsultatua: 2020-05-12).

[2] (Gaztelaniaz) Paves Borges, Gonzalo M. (2021)- Cruce de miradas: Federico Fellini y Milo Manara cabalgan juntos.- 607-611 orr., Dibujando historias. El cómic más allá de la imagen liburuan. ISBN 978-84-1340-265-5.

[1]

[2]