Urdua ortografio
La ortografio de la lingvo urduo estas bazita sur tiu de la persa lingvo, kun pluraj aldonoj kaj modifoj pro la lingva diferenco inter la persa lingvo kaj urduo. Ĝi estas arab-baza skribsistemo, skribita dedekstre maldekstren (escepte de ciferoj). Mallongaj vokaloj ne estas markitaj (krom la uzo de vokalpunktoj, kiuj estas malofte uzataj), kaj la prononco estas ĝenerale ambigua. Arab- kaj persdevenaj vortoj estas skribataj laŭ la origina literumado.
Alfabeto
[redakti | redakti fonton]| Litero | Nomo | Latinigo | Sono (IFA) |
|---|---|---|---|
| ا | alif | ā, – | /ɑː, ʔ, ∅/ |
| ب | bē | b | /b/ |
| پ | pē | p | /p/ |
| ت | tē | t | /t/ |
| ٹ | ṭē | ṭ | /ʈ/ |
| ث | s̱ē | s̱ | /s/ |
| ج | jīm | j | /d͡ʒ/ |
| چ | cē | c | /t͡ʃ/ |
| ح | baṛī ḥē | ḥ | /ɦ/ |
| خ | k͟hē | k͟h | /x/ |
| د | dāl | d | /d/ |
| ڈ | ḍāl | ḍ | /ɖ/ |
| ذ | ẕāl | ẕ | /z/ |
| ر | rē | r | /r/ |
| ڑ | ṛē | ṛ | /ɽ/ |
| ز | zē | z | /z/ |
| ژ | zhē | zh | /ʒ/ |
| س | sīn | s | /s/ |
| ش | shīn | sh | /ʃ/ |
| ص | ṣwād | ṣ | /s/ |
| ض | ẓwād | ẓ | /z/ |
| ط | t̤oʼē | t̤ | /t/ |
| ظ | z̤oʼē | z̤ | /z/ |
| ع | ʻain | ʻ | /ɑː, oː, eː, ʔ, ʕ, ∅/ |
| غ | g͟hain | g͟h | /ɣ/ |
| ف | fē | f | /f/ |
| ق | qāf | q | /q/ |
| ک | kāf | k | /k/ |
| گ | gāf | g | /ɡ/ |
| ل | lām | l | /l/ |
| م | mīm | m | /m/ |
| ن | nūn | n | /n, ɲ, ɳ, ŋ/ |
| ں | nūn g͟hunnah | ṉ | /◌̃/ |
| و | wāʼo | v, ū, u, o, au | /ʋ, uː, ʊ, oː, ɔː/ |
| ہ | choṭī/gol hē | h, ā, e | /ɦ, ɑː, e:/ |
| ھ | do-cashmī hē | h | /ʰ/ or /ʱ/ |
| ء | hamzah | ʼ | /ʔ/, /∅/ |
| ی | choṭī yē | y, ī, á | /j, iː, ɑː/ |
| ے | baṛī yē | ai, e | /ɛː, eː/ |
Duliteraĵoj
[redakti | redakti fonton]Duliteraĵoj estas uzata por aspiraciaj konsonantoj.
| Duliteraĵo | Latinigo | Sono (IFA) | Ekzemplo |
|---|---|---|---|
| بھ | bh | [bʱ] | بھاری |
| پھ | ph | [pʰ] | پھول |
| تھ | th | [tʰ] | تھم |
| ٹھ | ṭh | [ʈʰ] | ٹھیس |
| جھ | jh | [d͡ʒʱ] | جھاڑی |
| چھ | ch | [t͡ʃʰ] | چھوکرا |
| دھ | dh | [dʱ] | دھوبی |
| ڈھ | ḍh | [ɖʱ] | ڈھول |
| ڑھ | ṛh | [ɽʱ] | کڑھنا |
| کھ | kh | [kʰ] | کھولنا |
| گھ | gh | [ɡʱ] | گھبراہٹ |
Ciferoj
[redakti | redakti fonton]Urduo uzas ciferojn pruntitajn el la persa; urduaj ciferoj iom diferencas de la persaj, speciale la 4, 6, kaj 7. (La persaj ciferoj diferencas de, sed estis pruntitaj de, la arabaj, kiuj estis pruntitaj de tiuj de hindaj skribsistemoj.)
La ciferoj skribiĝas demaldekstre dekstren, malsimile al la ordinaraj literoj.
| Cifero | Valoro |
|---|---|
| ۰ | 0 |
| ۱ | 1 |
| ۲ | 2 |
| ۳ | 3 |
| ۴ | 4 |
| ۵ | 5 |
| ۶ | 6 |
| ۷ | 7 |
| ۸ | 8 |
| ۹ | 9 |
Interpunkcio
[redakti | redakti fonton]La interpunkcio de urduo diferencas de tiuj de Esperanto.
| Interpunkcio | uzo |
|---|---|
| ، | komo |
| ؛ | punktokomo |
| : | dupunkto |
| ۔ | punkto (markilo de frazfino) |
| ؟ | demandosigno |
Historio
[redakti | redakti fonton]La urdua alfabeto estas bazita sur la persa alfabeto, kaj originis en la 13-a jarcento. Urduo estis vaste uzata en la Mogola Imperio. Post la koloniigo de Hindio far la Brita Imperio, la urdua alfabeto daŭris. La skribmaŝino por urduo estis inventita en 1911.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Ishida, Richard. Urdu (draft) (angle). r12a.io (2020-01-14). Arkivita el la originalo je 2020-02-12. Alirita 2020-02-12.