Rigoletto

Rigoletto
drama muzika verko
Aŭtoroj
Lingvoj
Lingvo	itala lingvo
Eldonado
Eldondato	19-a jarcento
Ĝenro	opero
Partoj • Caro nome che il mio cor • La donna è mobile • Questa o quella • Bella figlia dell’amore vd
Roluloj Duke of Mantua • Rigoletto • Gilda • Sparafucile • Maddalena • Giovanna • Count Monterone • Marullo • Matteo Borsa • Count Ceprano • Countess Ceprano • A Court Usher • A Page • Q63676679 vd

Rigoletto estas opero triakta de Giuseppe Verdi. La itallingva libreto estis verkita de Francesco Maria Piave baze sur la teatraĵo Le roi s'amuse de Victor Hugo. Spite gravaj dekomencaj problemoj kun la aŭstriaj censoroj kiuj havis kontrolon super norditalaj teatroj en la epoko, la opero havis sukcesegan premieron ĉe La Fenice en Venecio la 11an de marto 1851.

Jean-Vital Jammes kiel Rigoletto, 1865

Ĝi estis konsiderata de multaj kiel la unua opera majstroverkoj de la meza al fina etapo de la kariero de Verdi. Ties tragedia historio disvolviĝas ĉirkaŭ la malica Duko de Mantovo, lia ĝiba Bufono Rigoletto, kaj la bela filino de Rigoletto nome Gilda. La opera origina titolo, La maledizione (La malbeno), aludas al malbeno kontraŭ kaj la Duko kaj kontraŭ Rigoletto fare de kortegano kies filino estis seksallogita de la Duko danke al kuraĝigo fare de Rigoletto. La malbeno plenumiĝas kiam Gilda enamiĝas de la Duko kaj fine ofertas sian vivon por savi lin el murdistoj dungitaj de sia patro.

La donna è mobile

La donna è mobile (Ulino estas ŝanĝiĝema) estas ario de la opero Rigoletto. Temas pri unu el la arioj plej famaj de la universala operkanto (respektive kantaro), komponita lastmomente de Giuseppe Verdi antaŭ la postulo de tenoro kiu bezonis arion por memfanfaronado ĉe la lasta akto de Riggoleto. "La donna è mobile" estas la kanto kiun la Duko de Mantovo (tenoro) plenumas en la tria kaj lasta akto de la opero. Estas unu el la operarioj plej popularaj pro sia facila parkerigeblo kaj pro sia dancebla akompanado. Oni diras, ke Verdi malpermesis ĝian disvastigon ĝis la premiero en la teatro La Fenice de Venecio, por pluhavi la efikon surprizan.

Tiu fama ario estis tradukita al Esperanto kaj eldonita en 1933. Kantis ĝin germana tenoro Karl Jöken, de la Ŝtata Opero de Berlino.

Referencoj

Notoj

Cititaj fontoj

• Budden, Julian (1984). The Operas of Verdi, Volume 1: From Oberto to Rigoletto. London: Cassell. ISBN 0-304-31058-1
• Downes, Olin (1918), The Lure of Music: Depicting the Human Side of Great Composers Arkivigite je 2013-12-31 per la retarkivo Wayback Machine. New York: Harper & Brothers, 1918
• Kimbell, David (2001), en Holden, Amanda (Eld.), The New Penguin Opera Guide, New York: Penguin Putnam, 2001. ISBN 0-14-029312-4
• Kimbell, David (1985), Verdi in the Age of Italian Romanticism. Cambridge: Cambridge University Press Archive. ISBN 0-521-31678-2
• Loomis, George (29a de Junio 2005). "The Peter Jonas touch: A home for 'interpretive' opera in Munich" Arkivigite je 2014-06-10 per la retarkivo Wayback Machine. International Herald Tribune. Konsultita la 20an de Aprilo 2012.
• Martin, George W. (2011). Verdi in America: Oberto Through Rigoletto. Roĉestro: University of Rochester Press, universitato de Roĉestro. ISBN 1-58046-388-6
• Melitz, Leo (1913) The Opera Goer's Complete Guide. New York: Dodd, Mead
• Ozorio, Anne (8 September 2010). "Unique Rigoletto live from Mantua". Opera Today. Konsultita la 20an de Aprilo 2012.
• Parker, Roger, "Rigoletto", in Stanley Sadie (ed.), The New Grove Dictionary of Opera, Vol. Three. Londono: MacMillan Publishers, Inc. 1998. ISBN 0-333-73432-7, ISBN 1-56159-228-5.
• Phillips-Matz, Mary Jane (1993). Verdi: A Biography, Londono kaj Novjorko: Oxford University Press. ISBN 0-19-313204-4

Aliaj fontoj

• Baldini, Gabriele (1970) (trad. Roger Parker, 1980), The Story of Giuseppe Verdi: Oberto to Un Ballo in Maschera. Cambridge, et al: Cambridge University Press. ISBN 0-521-29712-5
• Chusid, Martin (eld.) (1997), Verdi’s Middle Period, 1849 to 1859, Ĉikago kaj Londono: University of Chicago Press. ISBN 0-226-10658-6, ISBN 0-226-10659-4.
• De Van, Gilles (trad. Gilda Roberts) (1998), Verdi’s Theater: Creating Drama Through Music. Ĉikago kaj Londono: University of Chicago Press. ISBN 0-226-14369-4 (hardback), ISBN 0-226-14370-8
• Gossett, Philip (2006), Divas and Scholar: Performing Italian Opera, Ĉikago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-30482-5
• Hugo, Adèle (1863). Victor Hugo (translated by Charles Edwin Wilbour). New York: Carleton
• Martin, George, Verdi: His Music, Life and Times (1983), Novjorko: Dodd, Mead and Company. ISBN 0-396-08196-7
• O'Connor, John (23a Februaro 1989). "Jonathan Miller's Mafia 'Rigoletto'". New York Times. Konsultita la 20an de Aprilo 2012.
• Pistone, Danièle (1995), Nineteenth-Century Italian Opera: From Rossini to Puccini, Portland, OR: Amadeus Press. ISBN 0-931340-82-9
• Toye, Francis (1931), Giuseppe Verdi: His Life and Works, Novjorko: Knopf
• Walker, Frank, The Man Verdi (1982), New York: Knopf, 1962, Ĉikago kaj Londono: University of Chicago Press. ISBN 0-226-87132-0
• Warrack, John and West, Ewan, The Oxford Dictionary of Opera Novjorko: OUP: 1992 ISBN 0-19-869164-5
• Werfel, Franz kaj Stefan, Paul (1973), Verdi: The Man and His Letters, Novjorko, Vienna House. ISBN 0-8443-0088-8

Eksteraj ligiloj

• Verdi: "The story" kaj "History" Arkivigite je 2013-12-22 per la retarkivo Wayback Machine ĉe giuseppeverdi.it
• Rigoletto piano vocal score el Indiana University Online Opera Scores Database
• Ario "La donna è mobile" (Ario de l' Duko) en Esperanto
• Libretto en originala itala kaj en angla traduko
• San Diego OperaTalk! with Nick Reveles: Verdi's Rigoletto Arkivigite je 2008-12-22 per la retarkivo Wayback Machine (video)
• Rigoletto at IMDb
• Rigoletto, Act Two (1923 DeForest versio) ĉe SilentEra