Japana kumkvato
 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Fortunella japonica | ||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||
Kumkvato (Fortunella) aŭ ‘‘‘Fortunelo‘‘‘ (Fortunela), ankaŭ nomata nana oranĝo, estas plantgenro ene de la familio de la Rutacoj (Rutaceae). Ĝi estas proksime parenca al la citrusoj. La nomo kumkvato venis de la ĉina kam kwat (=ora oranĝo).
La frukto estas manĝata kune kun la ŝelo kaj kernoj; la ŝelo havas amaran-dolĉan guston, la fruktkarno estas acideca.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]
Vegetativaj karakterizaĵoj
[redakti | redakti fonton]Kumkvato kreskas kiel ĉiamverda arbusto aŭ malgranda arbo. Ĝi kreskas malrapide kaj atingas altecon de 2,5 ĝis 4,5 metrojn. La densaj branĉoj havas malgrandajn dornojn.La folioj estas malhelverde brilantaj. La floroj estas blankaj kaj similas al la aliaj Citrus-florojn. Depende de la grandeco kumkvat-arbo povas havi centojn ĝis plurajn milojn da fruktoj po jaro.
Generativaj karakterizaĵoj
[redakti | redakti fonton]La fruktoj de la kumkvatoj estas pir- kaj ovformaj de maksimuma longeco de 5 cm, ĝia koloro varias inter malhelruĝa kaj orflava. La acideta kaj dolĉa fruktkarno.
Disvastigo
[redakti | redakti fonton]Kumkvato hejmiĝas en Azio ,sed hodiaŭ ĝi estas kultivata ankaŭ en Ameriko, Afriko kaj la plej varmaj regionoj de Sudeŭropo (ekzemple en Korfuo).
Sistematiko
[redakti | redakti fonton]La kumkvatoj (Fortunella) estas ne sistinebla de la genro citruso (Citrus). Ĉiuj specioj povas esti engrupigita en la nomo Citrus japonica Kelkaj aŭtoroj distingas jenajn speciojn de Fortunella:
- Fortunella crassifolia SWINGLE
- Honkonga kumkvato (Fortunella hindsii (CHAMP. EX BENTH.) SWINGLE)
- Marumi-Kumkvato (Fortunella japonica (THUNB.) SWINGLE, sin.: Citrus japonica THUNB.)
- Ovala kumkvato (Fortunella margarita { (LOUR.) SWINGLE)
- Fortunella obovata hort. ex TANAKA
- Fortunella polyandra (RIDL.) TANAKA
Ankaŭ ekzistas hibridoj; ekzistas ankaŭ genraj hibridoj Citrus × Fortunella, nomataj Citrofortunella, al kiu apartenas al la Limkvatoj.
La floro havas nur diametron de 1,5 – 2 cm. Ĝi estas blanka kaj kreskas en la foliakseloj de la antaŭa jaro ĉe longbranĉoj. Ĝi floras nur ekde majo aŭ junio. Por ke ĝi floras bone, la planto bezonas malvarmetan, helan lokon.
Sistematiko
[redakti | redakti fonton]La portugala botanikisto João de Loureiro priskribas la planton kiel unua en la jaro 1790 en sia verko Flora cochinchinensis. Li donis al la planto la nomon Citrus margarita.[1] La hodiaŭan nomon ĝi ricevis en la jaro 1915 de la usona botanikisto Walter Tennyson Swingle.[2]
La ovala fortunelo estas la plej ŝatata kaj plej ofte vendata fortunelo. La fruktoj samgrandas kiel daktiloj kaj gustas dolĉe-acide. La beroj estas manĝeblaj freŝe.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Fl. cochinch. 2:467. 1790; siehe [Japana kumkvato en Germplasm Resources Information Network (GRIN), Agrikultura ministerio de Usono (USDA), Agrikultura esplora servo (ARS), National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Marilando. Artikolo ĉe GRIN Taxonomy for Plants].
- ↑ J. Wash. Acad. Sci. 5:167, 170. 1915; vidu [Japana kumkvato en Germplasm Resources Information Network (GRIN), Agrikultura ministerio de Usono (USDA), Agrikultura esplora servo (ARS), National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Marilando. Artikolo ĉe GRIN Taxonomy for Plants].
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Walter T. Swingle, Philip C. Reece (1967): The Botany of Citrus and Its Wild Relatives. In: W. Reuther, H. J. Webber, L. D. Batchelor (Hrsg.): The Citrus Industry. Bd. 1. University of California. [1] Arkivigite je 2004-06-04 per la retarkivo Wayback Machine
- Bernhard Voß (1997): Citruspflanzen von Tropisch bis Winterhart. Humbach & Nemazal, ISBN 3-9805521-3-6
- Bernhard Voß (2005): Zitruspflanzen. Franckh-Kosmos Verlags-GmbH, ISBN 3-440-10174-6
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- [PFAF, Fortunella margarita. Artikolo] kaj Datumslipo ĉe Plants for a Future