Giovanni Battista Morgagni
| Giovanni Battista Morgagni (1682-1771) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 "De sedibus et causis morborum" ("Pri la lokoj kaj kaŭzoj de la malsanoj"), verko publikigita en 1765.
| |||||
| Persona informo | |||||
| Naskiĝo | 25-an de februaro 1682 en Forlì, Italio | ||||
| Morto | 5-an de decembro 1771 en Padovo, Italio | ||||
| Lingvoj | latina vd | ||||
| Alma mater | Universitato de Padovo Rusa Akademio de Sciencoj Reĝa Societo de Londono Universitato de Bolonjo | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | kuracisto patologo universitata instruisto anatomo  vd
| ||||
| Doktoreca konsilisto | Antonio Maria Valsalva vd | ||||
| |||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Giovanni Battista Morgagni estis itala anatomo, patologo kaj kuracisto. Konsiderita la fondinto de la patologia anatomio en ĝia nuntempa formo, li estis difinita fare de Rudolf Virchow kiel "la patro de moderna patologio". Lia famo estis tia, ke la napola kuracisto Giuseppe Mosca (1706-1780) skribis biografion pri li dum li ankoraŭ vivis. Lia monumenta verko "De Sedibus et Causis Morborum per Anatomen Investigatis" establis unuafoje la fundamentan medicinan principon, ke la plimulto de la malsanoj povas esti lokalizitaj en specifaj lokoj kaj histoj kaj ne implikas la tutan korpon indiferente.
Biografio
[redakti | redakti fonton]
Giovanni Battista Morgagni estis filo de Fabrizio Morgagni kaj Maria Tornielli. Lia patro mortis kiam li havis la aĝon de sep jaroj, kaj liaj du pli aĝaj fratoj ankaŭ frue mortis. Lia scienca kapablo estis ŝajna en frua aĝo, kiel juna knabo li skribis poeziojn. Unu el liaj poemoj estis dediĉita al viro kiu savis lin el dronado kiam li estis dektrijara, kaj kiun li ŝajne poste donis pension.
Post kompletigado de siaj fruaj studoj ĉe Forli, en 1698, ĉe dek ses, li studis medicinon en Bolonjo sub Ippolito Francesco Albertini (1662-1738), Eustachio Manfredi (1674-1739), Giacomo Sandri (1657-1718), kaj Antonia Maria Vasalva (1666-1723). Li ricevis sian doktorecon en filozofio same kiel en medicino en 1701, 19 jarojn aĝa. Decidita iĝi anatomo, li poste laboris en la tri hospitaloj en Bolonjo, precipe studante anatomion kaj klinikan medicinon en la hospitalo Santa Maria della Morte kiel prokuroro de Antonio Maria Valsalva (1666-1723) kiu donis al li la stimulon por dediĉi sian vivon al patologio.
Morgagni engaĝiĝis en la Academia degli Inquieti en 1699 kaj iĝis ĝia direktoro en 1704. Li reformis la akademion laŭ la modelo de la Reĝa Akademio de Sciencoj de Parizo kaj akceptis inviton por okazigi renkontiĝojn en la domego apartenanta al Luigi Ferdinandino Marsili (1658-1730), tiel pavimante la vojon por ĝia enkadrigo en la Instituto pri Sciencoj kiu estis fondita de Marsili en 1714. Estis al la Inquieti ke Morgagni en 1705 komunikis sian serion de prelegoj, "Adversaria anatomica prima", kiun Morgagni ankaŭ dediĉis al ili.
Morgagni helpis Valsalva en la preparado de la lasta kaj plej famkonata laboro de ĉi-lasta, "De Aure Humana" (1704). Morgagni tiam - en 1706 - helpis Valsalva-n en lia pozicio kiel anatomia demonstranto, sed post tempo li prirezignis tiun postenon kaj en la komenco de 1707 li translokiĝis al Venecio, kie li restis ĝis majo 1709. Venecio ofertis al li la ŝancon studi kemion kun Gian Girolamo Zanichelli (1662-1729), tiel ke li povis esplori la anatomian strukturon de la grandaj fiŝoj, kaj sekurigi kelkajn maloftajn kaj elekteblajn librojn. Li ankaŭ faris kelkajn dissekciojn de homaj kadavroj kun Gian Domenico Santorini (1681-1737) kiu estis en tiu tempo dissekciisto kaj lektoro pri anatomio ĉe la venecia medicina kolegio.
En junio 1709 Morgagni revenis al Forlì, kie li praktikis medicinon kun granda sukceso. En septembro 1711 li estis invitita al Padovo kiel profesoro en la dua katedro pri teoria medicino, por anstataŭigi Antonio Vallisnieri (1661-1730), kiu estis promociita al la unua katedro, post la morto de Domenico Guglielmini (1655-1710). Morgagni faris sian inaŭguran prelegon, "Nova institutionum medicarum idea", la 17-an de marto 1712. En 1715 li estis nomumita al la unua katedro pri anatomio, permanenta ofico kiun li tenis kun plejebla distingo por la resto de sia vivo. Li komencis sian instruadon pri tiu ĉi lernobjekto per inaŭgura parolado la 21-an de januaro 1716, kaj ekde 1826 estis la nura profesoro pri tiu ĉi disciplino en Padovo.
Morgagni estis elstara instruisto kaj produktiva verkisto. Lia verko "Adversaria Anatomica" (1706-1719) estas serio de esploroj pri bona anatomio. Ĝi establis lian reputacion kiel preciza anatomo kaj helpis igi patologian anatomion preciza scienco. La unuaj tri volumoj, enhavantaj liajn esplornotojn pri mikroskopa anatomio estis publikigitaj inter 1706 kaj 1717, dum la lastaj volumoj, la 4-a ĝis la 6-a, estis publikigitaj en 1719. Estis tiu serio de publikaĵoj kiuj helpis igi lin konata ĉie en Eŭropo kiel preciza anatomo, precipe ĉar li korektis la erarojn de antaŭaj anatomiistoj. La studoj de Morgagni provizis novajn kaj valorajn informojn pri la glandoj de la laringo, trakeo kaj glotaj regionoj, de la maskla uretro kaj de la inaj genitaloj. Ankaŭ priskribitaj ĉi tie estas tiuj fajnaj faldoj de la anusa kanalo, daŭre konataj kiel la "kolumnoj de Morgagni".
Post lia "Adversaria anatomica" de 1719, Morgagni publikigis neniujn gravajn verkojn ĝis 1761, en la aĝo de 79 jaroj. Tiun jaron aperis lia nedisputeble plej grava verko, "De sedibus et causis morborum per anatomen indagatis" - "Lokoj kaj kaŭzoj de malsano esploritaj per anatomio". Tiu verko prenis jarojn en preparo, kaj konsistigas fundamenton de moderna patologia anatomio. Vasta en amplekso, ĝi estas unu el la plej fundamente gravaj verkoj en la historio de la medicino.
En ĉi tiu ege vasta verko li raportas precizajn kaj ĝisfundajn detalojn siajn rezultojn en 640 nekropsiaj dissekcioj; la unuan fojon kiu korelacio estis farita inter la patologio trovita ĉe postmortaj kaj klinikaj trovoj. En ĝi li enkondukas kaj insistas pri la koncepto, ke diagnozo, prognozo kaj traktado de malsano devas baziĝi sur preciza kompreno de la patologiaj ŝanĝoj en la anatomiaj strukturoj. Tio rezultis en la fina vojo por la malnova humura patologio. La kontribuo de Morgagni al la kompreno de malsano povas bone rangi kun la kontribuoj de Andreas Vesalius (1514-1564) en anatomio kaj William Harvey (1578-1657) en fiziologio.
Lia granda verko aperis en la sama jaro kiel alia mejloŝtono en la medicina literaturo: "Inventum novum ex percussione thoracis humani et signo abstrusos interni pectoris morbos detegendi" de Josef Leopold Auenbrugger (1722-1809) - «Nova invento por detektado de kaŝitaj malsanoj en la brusto pere de la perkutado».
Li estis la unua kiu priskribis la cerban gumon kaj malsanojn de la korvalvoj, kaj registris la unuan kazon de korblokado. Li priskribis la atakojn de Stokes-Adams ĉe paciento, kiu estis komercisto de Padovo: " Vizitante per konsultado, mi trovis kun tia malofteco de la pulso, ke ene de la 60-a parto de horo la pulsadoj estis nur 22 - kaj ĉi tiu malofteco kiu estis porĉiama - estis perceptita kiel eĉ pli konsiderinda, tiel ofte kiel eĉ du (epilepsiaj) atakoj estis okazontaj - tiel ke la kuracistoj neniam estis trompitaj de la pliiĝo de la malofteco kiun ili antaŭdiris paroksismon venontan."
Morgagni pruvis la disputon de Valsalva ke la cerba lezo dum bato kaŭzanta paralizon estas sur la kontraŭa flanko de la cerbo. Li priskribis la tetralogion de Fallot, aortan koarktacion kaj pulminflamon kun firmiĝo. Li kredis je kontaĝo kaj ne dissekcus pacientojn kun tuberkulozo aŭ variolo. Virchow konsideris, ke Morgagni enkondukis la modernan patologion, «kun li komenciĝas moderna medicino».
Li estis brila kaj senlaca esploristo kaj, krom sia laboro en medicino kaj anatomio, estis studento de la klasikaj, filozofo kaj historiisto, same kiel arkeologo de renomo. Li mortis pro ruptura cordis, kun aĝo de 99.[1]
Verkaro
[redakti | redakti fonton]- Adversaria anatomica, 1714
- Adversaria anatomica omnia, 1719
- Opera omnia mathematica, hydraulica, medica, et physica, 1719
- De medicina praecepta saluberrima, 1722
- Epistolae Anatomicae Duae Novas Observationes, 1728
- Exercitationes Vitrvvianae, 1739
- Epistolarum anatomicarum duodeviginti ad scripta pertinentium, 1740
- Tractatus de aure humana, 1742
- Epistolæ Anatomicæ Duæ Novas Observationes, 1762
- Opuscula Miscellanea Quorum Non pauca nunc primum prodeunt, 1763
- De medicina, 1763
- De sedibus, et causis morborum per anatomen indagatis, 1767
- A. Cornelii Celsi De medicina, 1806
- The Seats and Causes of Diseases, Investigated by Anatomy, 1824
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Francesco Frigimelica (1491-1559)
- Andreo Vesalio (1514-1564)
- Realdo Colombo (1516-1559)
- Gabriele Falloppio (1522-1562)
- Girolamo Fabrici d'Acquapendente (1533-1619)
- Adriaan van den Spiegel (1578-1625)
- William Harvey (1578-1657)
- Edward Alston (1595-1669) angla kuracisto kaj Prezidanto el la Reĝa Kolegioj de Medicinistoj, en Londono
- Francis Glisson (1597-1677) brita kuracisto
- John Micklethwaite (1612-1682) angla kuracisto kiu prizorgis de Karlo la 2-a (Anglio)
- Thomas Coxe (1615-1685) angla kuracisto
- Théophile Bonet (1620-1689) svisa kuracisto
- Thomas Sydenham (1624-1689)
- Marcello Malpighi (1628-1694)
- Giovanni Maria Lancisi (1654-1720)
- Domenico Guglielmini (1655-1710) itala kuracisto, kemiisto kaj matematikisto
- Antonio Vallisneri (1661-1730) itala kuracisto, sciencisto kaj naturalisto
- Antonio Maria Valsalva (1666-1723) itala anatomo
- Eustachio Manfredi (1674-1739) itala matematikisto, astronomo kaj poeto
- Francesco Maria Zanotti (1692-1777) itala filozofo
- Albrecht von Haller (1708-1777)
- Johann Lorenz Gasser (1723-1765) aŭstra anatomo
- Leopoldo Marco Antonio Caldani (1725-1813) itala anatomo kaj fiziologo
- Angelo Fabroni (1732-1803) itala biografo kaj historiisto
- Domenico Cotugno (17336-1822) itala kuracisto
- Antonius Balthazar Raymundus Hirsch (1744-1778) aŭstra anatomo
- Antonio Scarpa (1752-1832) itala anatomo
- Xavier Bichat (1771-1802)
- René Laennec (1781-1826)