południe

See also: Południe

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *poludьne. By surface analysis, pół- +‎ dzień +‎ -ie. Sense 2 is by analogy with wschód and zachód. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pɔɫudɲɛː/
• IPA^(key): (15^th CE) /pɔɫudɲe/

Noun

południe n (related adjective południowy or południ or połudzienny)

1. noon, midday (middle of the day)
   • 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 8, 3:

     Od ivtra az do poludnya (usue ad mediam diem)

     [Od jutra aż do południa (usue ad mediam diem)]

3. south (one of the four principal compass points being directed towards the South Pole)
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 13, 1:

     Potem szø gest wiprowadzyl Abram z zemye Egipta... na poludnye (ad australem plagam)

     [Potem się jest wyprowadził Abram z ziemie Ejipta... na południe (ad australem plagam)]

Derived terms

adverbs

• na południe

 

nouns

• południca

 

Descendants

• Polish: południe

References

• Boryś, Wiesław (2005) “południe”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “południe”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “południe”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “południe”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• południe (Near Masovian)

Etymology

Inherited from Old Polish południe. By surface analysis, pół- +‎ dzień +‎ -ie.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /pɔˈwud.ɲɛ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /pɔˈɫud.ɲe/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -udɲɛ
• Syllabification: po‧łud‧nie
• Homophone: Południe

Noun

południe n (related adjective południowy or (dialectal) południejszy, abbreviation pd. or płd.)

1. noon; midday (time of day when the Sun seems to reach its highest point in the sky; mean time of solar noon, marked as twelve o'clock on most clocks)

   Coordinate term: północ

2. noon; midday (middle of the day)

   Coordinate term: północ

3. south (one of the four principal compass points being directed towards the South Pole)

   Coordinate term: północ

4. south (southern region or area)

   Coordinate term: północ

5. Alternative letter-case form of Południe (“South (southern Europe)”)
6. Alternative letter-case form of Południe (“South (southern United States)”)
7. (obsolete) lunch (meal in the middle of the day)

   Synonym: obiad

8. (Middle Polish) noon; Further details are uncertain.
   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[3], page 88a:

     Meridies, Południe.

     [Meridies, Południe.]

Declension

Declension of południe

	singular	plural
nominative	południe	południa
genitive	południa	południ
dative	południu	południom
accusative	południe	południa
instrumental	południem	południami
locative	południu	południach
vocative	południe	południa

Derived terms

adverbs

• w grudniu po południu

 

nouns

• Krzyż Południa
• południca
• południk
• południowiec
• popołudnie
• przedpołudnie

 

Coordinate terms

• (compass points) strony świata;

północny zachód	północ	północny wschód
zachód		wschód
południowy zachód	południe	południowy wschód

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), południe is one of the most used words in Polish, appearing 14 times in scientific texts, 31 times in news, 0 times in essays, 14 times in fiction, and 17 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 76 times, making it the 848th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• południe in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• południe in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “południe”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “POŁUDNIE”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 05.05.2022
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “południe”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “południe”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “południe”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 4, Warsaw, page 552