Τουρκμένιοι

Νεαρή Τουρκμένια φορώντας παραδοσιακή ενδυμασία

Οι Τουρκομάνοι ή Τουρκμένιοι είναι τουρκικό φύλο εγκαταστημένο κυρίως στα κράτη της Κεντρικής Ασίας Τουρκμενιστάν, Αφγανιστάν, και στο βορειοανατολικό Ιράν, τη Συρία, το Ιράκ και το Βόρειο Καύκασο (Περιφέρεια της Σταυρούπολης της Ρωσίας). Μιλούν την τουρκμενική γλώσσα, η οποία είναι καταχωρημένη ως τμήμα του δυτικού (ογουζικού) κλάδου της οικογένειας των τουρκικών γλωσσών, μαζί με τα Τουρκικά, Αζέρικα, Κασκάι, Γκαγκαούζ και Σαλάρ.

Αρχικώς, όλες οι φυλές που δεν αποτελούσαν τμήμα της δυναστικής μυθολογικής παράδοσης των τουρκικών φύλων (για παράδειγμα οι Ουιγούροι, οι Καρλούκοι, οι Καλάχοι και ένας αριθμός άλλων φυλών) ονομάζονταν Τουρκομάνοι. Μόνο αργότερα αυτή η ονομασία πήρε τη μορφή συγκεκριμένου εθνωνύμου. Η ετυμολογία του όρου απορρέει από τη λέξη Τουρκ (Türk) συν το σογδιανής προέλευσης πρόσφυμα για την ομοιότητα, -μανοι (-man) ή -μενοι (-men), και σημαίνει μοιάζοντας με Τούρκο ή συν-τούρκος (δηλ. επίσης Τούρκος).

Η γλώσσα και εθνικότητα των Τουρκομάνων είχαν επηρεαστεί από τη μετανάστευση τους στη Δύση. Ο λόγιος Μαχμούτ Κασγκαρί προσφωνεί τους Καρλούκους επίσης ως Τουρκομάνους, αλλά η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε ο όρος Τουρκομάνοι ήταν από τον διάσημο Άραβα γεωγράφο αλ-Μουκαντάσι το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα μ.Χ. Ο αλ-Μουκαντάσι έγραψε ότι οι Καρλούκοι και οι Ογούζοι Τούρκοι καλούντο Τουρκομάνοι. Κάποιοι σύγχρονοι λόγιοι πρότειναν ότι το πρόσφυμα -μάνοι λειτουργεί ως επιτακτικό, μεταφράζοντας τη λέξη Τουρκομάνοι ως καθαροί Τούρκοι ή αυτοί που ομοιάζουν πιο πολύ με Τούρκο. Οι μουσουλμάνοι χρονογράφοι όπως ο Ιμπν Καθίρ, αποδίδουν την ετυμολογία της λέξης στο μαζικό εξισλαμισμό 200.000 τουρκογενών οικογενειών το 971 μ.Χ., με αποτέλεσμα να ονομαστούν Τουρκομάνοι από το συνδυασμό των λέξεων Τουρκ και Ιμάν (η πίστη στα αραβικά).

Ιστορικώς, όλοι οι Δυτικοί ή Ογούζοι Τούρκοι ονομάστηκαν Τουρκμένιοι ή Τουρκομάνοι. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα οι δυο αυτοί όροι συνήθως περιορίζονται σε δύο τουρκογενείς ομάδες: τους Τουρκμένιους του Τουρκμενιστάν και όμορων περιοχών της Κεντρικής Ασίας και τους Τουρκομάνους του Ιράκ και της Συρίας.

Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου, οι νομάδες αυτοί ήταν γνωστοί με τα ονόματα Τουρκμένοι και Γιορούκ ή Γιουρούκ (νομάδας στην τουρκική γλωσσική οικογένεια και κατόπιν παραφθοράς ως Χιρκάν, Χυρκάν, Χιρκάνιοι, Χυρκάνιοι (οι γνωστοί Υρκάνιοι των ελληνικών Χρονικών). Τα ονόματα αυτά χρησιμοποιούνται γενικώς για να περιγράψουν το νομαδικό τρόπο ζωής περισσότερο, παρά την εθνική τους καταγωγή. Παρόλα αυτά, οι όροι αυτοί χρησιμοποιούντο εναλλακτικώς και από ξένους.