Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πρωταγόρας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Πρωταγόρας
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση490 π.Χ. (περίπου)[1]
Άβδηρα[2]
Θάνατος420 π.Χ. (περίπου)[1]
Ιόνιο Πέλαγος
Αιτία θανάτουπνιγμός
Θρησκείααγνωστικισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςαρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταφιλόσοφος
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης (Αρχαία Ελληνικά: Πρωταγόρας ὁ Ἀβδηρίτης) (περ. 490 π.Χ. – περ. 420 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας σοφιστής και διδάσκαλος. Υπήρξε ο ιδρυτής της σοφιστικής κίνησης και ένας από τους κορυφαίους σοφιστές στην παγκόσμια φιλοσοφική ιστορία. Είναι χαρακτηριστικό πως παρόλο που ο Πρωταγόρας συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση της εικόνας που έχουμε για τον Σωκράτη, το Πρωταγορικό έργο το οποίο εκτιμήθηκε και αναγνωρίστηκε από τον Αθηναίο Πλάτωνα, δεν αναγνωρίστηκε πλήρως από τις επόμενες γενιές. Ως διδάσκων ταξίδεψε σε πολλές ελληνικές πόλεις, και μάλιστα αναφέρεται πως ο Περικλής του ανέθεσε να γράψει τους νόμους των Θουρίων, της αθηναϊκής αποικίας στην Κάτω Ιταλία που ιδρύθηκε το 444 π.Χ. στη θέση της Σύβαρης.

[3]

Κύριες πηγές για το βίο του Πρωταγόρα είναι ο ομώνυμος πλατωνικός διάλογος, οι Βίοι Φιλοσόφων του Διογένη Λαέρτιου (3ος αι. μ.Χ.) και το έργο του Σέξτου Εμπειρικού.

Φιλοσοφικές θέσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τον Πρωταγόρα εισάγεται το ρεύμα του σχετικισμού και του υποκειμενισμού στη φιλοσοφία[3]. Ο Πρωταγόρας πίστευε ότι η γνώση δεν προσδιορίζεται αντικειμενικά, αλλά με τις αισθήσεις. Άρα, γνώση είναι ό,τι αντιλαμβανόμαστε όπως αποτυπώνεται στις αισθήσεις μας. Ο Πρωταγόρας εισήγαγε και την έννοια του «ανθρωποκεντρισμού», με τη χαρακτηριστική ρήση «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος»[4]. Η έκφραση αυτή σημαίνει ότι ο άνθρωπος αποτελεί μέτρο της αλήθειας και της γνώσης και γι’ αυτό κάθε υποκειμενική άποψη για κάποιο θέμα έχει την άξια της. π.χ. Στην Αθήνα είναι μία ανοιξιάτικη μέρα. Ένας τουρίστας από τη Σουηδία λέει πως κάνει ζέστη. Ένας τουρίστας από την Αίγυπτο λέει ότι κάνει κρύο. Και οι δύο λένε αλήθεια. Άρα η αλήθεια εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο εξετάζουμε την πραγματικότητα και επομένως είναι σχετική.

Θεωρείται επίσης ο πρώτος αγνωστικιστής, όπως προκύπτει από τις θέσεις που εκφράζει στο έργο του Περί Θεών[3][5]. Από το Περί θεών, σώζεται μόνο ένα απόσπασμα: «Περὶ μὲν θεῶν οὐκ ἔχω εἰδέναι, οὔθ' ὡς εἰσὶν οὔθ' ὡς οὐκ εἰσὶν οὔθ' ὁποῖοί τινες ἰδέαν· πολλὰ γὰρ τὰ κωλύοντα εἰδέναι, ἥ τ' ἀδηλότης καὶ βραχὺς ὤν ὁ βίος τοῦ ἀνθρώπου».[Για τους θεούς, δεν μπορώ να ξέρω ούτε αν υπάρχουν ούτε αν δεν υπάρχουν ούτε ποια είναι η μορφή τους. Γιατί πολλά πράγματα εμποδίζουν τη γνώση: το γεγονός ότι πολλά πράγματα είναι άδηλα και δεν φαίνονται και η συντομία της ανθρώπινης ζωής].» Αντιμετώπισε με κριτικό πνεύμα την ύπαρξη των θεων θεωρώντας ότι εμπόδιο για τη γνώση τους είναι «η αδηλότητα των θεών και η βραχύτητα του ανθρωπίνου βίου»[3]. Οι απόψεις του, όπως και αυτές του Σωκράτη, σκανδάλισαν τους Αθηναίους και κατηγορήθηκε από τον Πυθόδωρο για αθεΐα. Μαρτυρείται πως τα βιβλία του κάηκαν δημόσια στην αγορά και ο ίδιος καταδικάστηκε για αθεΐα. Για να αποφύγει τα χειρότερα ο Πρωταγόρας διέφυγε προς τη Σικελία, όμως, το πλοίο που τον μετέφερε ναυάγησε και ο ίδιος πνίγηκε. Η συγκεκριμένη αφήγηση αμφισβητείται, καθώς στον Μένωνα του Πλάτωνα ο Σωκράτης αναφέρει πως ο Πρωταγόρας γνώρισε τιμές μέχρι το θάνατό του, παρόλα αυτά πιθανώς περιέχει ψήγματα αλήθειας σχετικά με την αντιμετώπισή του[3].

Ο Πρωταγόρας ήταν πιθανόν ο πρώτος δάσκαλος που δίδασκε με ανταμοιβή και ήταν ξακουστός για τα υψηλά δίδακτρα που χρέωνε. Οι μέθοδοι διδασκαλίας ήταν πρόδρομοι των σημερινών διαλέξεων και είχαν ως περιεχόμενο ανάλυση ποιημάτων, συζητήσεις για τα νοήματα και τις σωστές χρήσεις των λέξεων και γενικούς κανόνες ρητορικής. Όπως είναι φυσικό οι μαθητές του ήταν πλούσιοι και οικονομικά ευκατάστατοι Αθηναίοι με κοινωνικό υπόβαθρο.[6]

Εστίαζε την εκπαίδευση που παρείχε σε πρακτικά ζητήματα αποδίδοντας μεγάλη αξία στη ρητορική δεινότητα και ευγλωττία (ορθοέπεια). Θεωρώντας πως για κάθε θέση μπορούν να διατυπωθούν επιχειρήματα υπέρ και κατά, προετοίμαζε τους μαθητές του με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι σε θέση να υπερασπιστούν αλλά και να επικρίνουν, με λογικά επιχειρήματα, κάθε αμφιλεγόμενη θέση.[3]

Αξιοσημείωτος είναι ο ομώνυμος διάλογος του Πλάτωνα, στον οποίο ο Σωκράτης συζητάει με τον σοφιστή Πρωταγόρα για το θέμα της αρετής.

  1. 1,0 1,1 1,2 www.britannica.com/biography/Protagoras-Greek-philosopher.
  2. «Encyklopedie antiky» (Τσεχικά) Academia. 1973. σελ. 31.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 λήμμα «Protagoras», Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 1998
  4. (βλέπε Πλάτων «ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ»)
  5. Martin Michael (ed.), The Cambridge companion to atheism, Cambridge University Press, 2007, σελ. 12-13
  6. (Αγγλικά) Protagoras (fl. 5th C. BCE), Internet Encyclopedia of Philosophy (IEP).
  • Παπαδής Δημήτρης, «Η έννοια της δημοκρατίας στον Πρωταγόρα και τον Αριστοτέλη». Φιλοσοφία 19-20 (1989-1990), 179-195

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]