Κλίση των ουσιαστικών
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Στη γλωσσολογία, κλίση των ουσιαστικών ονομάζεται το σύνολο των διαφορετικών μορφών που μπορεί να λάβει ένα ουσιαστικό. Για παράδειγμα η λέξη ήχος στα ελληνικά, απαντάται επίσης με τις μορφές: ήχου, ήχο, ήχε, ήχοι, ήχων, ήχους. Σε πολλές Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες οι κλιτικές μορφές δείχνουν τον γραμματικό ρόλο του ουσιαστικού. Στις διάφορες γλώσσες, εκτός των ουσιαστικών, μπορεί να κλίνονται τα άρθρα, τα επίθετα, οι αντωνυμίες και οι μετοχές.
Οι διαφορετικές μορφές ενός ουσιαστικού ονομάζονται πτώσεις, εμφανίζονται σε δύο αριθμούς, και αποκαλύπτουν τον ρόλο του ουσιαστικού στην πρόταση. Οι πτώσεις σχηματίζονται συνήθως με καταλήξεις στο θέμα της λέξης, τουλάχιστον στις Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Άλλοι τρόποι σχηματισμού των πτώσεων είναι τα προθέματα και τα επιθήματα.
Κλίση των ουσιαστικών παρατηρείται σε Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες όπως η ελληνική, η αρμενική, η ισλανδική και η σανσκριτική, σε Δραβιδικές γλώσσες όπως η ταμίλ, στις περισσότερες Ουραλικές γλώσσες, όπως η φινλανδική και η ουγγρική, στη σουαχίλι και άλλες.
Η παλιά αγγλική γλώσσα είχε εκτεταμένο κλιτικό σύστημα. Αντ’ αυτού, τα σύγχρονα αγγλικά βασίζονται στη σειρά των λέξεων και στις προθέσεις ώστε να καταδείξουν τον γραμματικό ρόλο του κάθε ουσιαστικού. Απομεινάρια του παλιού αγγλικού κλιτικού συστήματος βρίσκουμε στις αντωνυμίες. Έτσι για παράδειγμα η αντωνυμία he έχει τη μορφή him όταν είναι αντικείμενο και his στη γενική.
Στα αρχαία ελληνικά επίσης υπήρχε ένα πλούσιο κλιτικό σύστημα το οποίο έχει απλοποιηθεί σημαντικά στα νέα ελληνικά. Τα αρχαία ελληνικά είχαν πέντε πτώσεις: Ονομαστική, Γενική, Δοτική, Αιτιατική και Κλητική, εκ των οποίων η Δοτική δε χρησιμοποιείται πια στα νέα ελληνικά. Ένα συγκριτικό παράδειγμα κλίσης στα αρχαία και στα νέα ελληνικά:
| πτώση | αρχαία ελληνικά | νέα ελληνικά |
|---|---|---|
| Ονομαστική | ἄνθρωπος | άνθρωπος |
| Γενική | ἀνθρώπου | ανθρώπου |
| Δοτική | ἀνθρώπῳ | - |
| Αιτιατική | ἄνθρωπον | άνθρωπο |
| Κλητική | ἄνθρωπε | άνθρωπε |
Η πρωτοϊνδοευρωπαϊκή γλώσσα θεωρείται ότι είχε εφτά ή οχτώ πτώσεις: ονομαστική, γενική, δοτική, τοπική, αιτιατική, κλητική, αφαιρετική και τροπική (εργατική). Στα ελληνικά η τοπική και η εργατική συγχωνεύθηκε με τη δοτική, ενώ η αφαιρετική με την γενική. Αργότερα, κατά τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, η δοτική συγχωνεύθηκε με την γενική. Στα νέα ελληνικά τη θέση της δοτικής κατέλαβε η αιτιατική (λέω στον Γιώργο) και η γενική (λέω του Γιώργου). Η συγχώνευση της γενικής με τη δοτική είναι κοινό γνώρισμα της ιστορίας πολλών βαλκανικών γλωσσών, κάτι που οπωσδήποτε δεν είναι τυχαίο. Οι εξελίξεις στη μια γλώσσα θεωρείται ότι επηρέασαν και τις άλλες.