Ιπτάμενος Ολλανδός
Ο Ιπτάμενος Ολλανδός είναι μυθικό πλοίο-φάντασμα που πρωταγωνιστεί σε διάφορους ναυτικούς θρύλους της Εποχής των Ανακαλύψεων, οι οποίοι έχουν τις περισσότερες φορές βρετανική ή αμερικανική προέλευση. Στις περισσότερες εκδοχές, το πλήρωμά του πέθανε εν πλω στα ανοιχτά του ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδος έπειτα από μία σφοδρή καταιγίδα στον νότιο Ατλαντικό, με αφετηρία τις Ανατολικές Ινδίες και προορισμό το Άμστερνταμ. Σύμφωνα με τον μύθο, το πλοίο καταδικάστηκε να μην «πιάσει» λιμάνι μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία. Έκτοτε προσεγγίζει σκάφη που περνούν απ' την περιοχή και οι ψυχές του πληρώματος προσπαθούν να μάθουν νέα για τους συγγενείς τους, κάτι που θεωρείται πολύ κακός οιωνός.
Η δημοφιλία του μύθου υπήρξε τόσο μεγάλη, που πολλοί ναυτικοί ήταν σίγουροι ότι τον συνάντησαν σε κάποιο ταξίδι τους, ακόμη και μορφωμένοι αξιωματικοί όπως ο Βρετανός μονάρχης Γεώργιος Ε΄ που είχε υπηρετήσει στο πολεμικό ναυτικό πριν στεφθεί βασιλιάς. Η σύγχρονη επιστήμη απορρίπτει κατηγορηματικά την ύπαρξή του, αποδίδοντας τις υπερφυσικές βλέψεις σε διπλό αντικατοπτρισμό (φάτα μοργκάνα) και αυθυποβολή.
Ο ιπτάμενος ολλανδός είναι επίσης ένας σημαντικός χαρακτήρας-φάντασμα στην σειρά κινουμένων σχεδίων Μπομπ Σφουγγαράκης.
Καταγραφές του μύθου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πιστεύεται ότι οι πρώτες διηγήσεις για τον Ιπτάμενο Ολλανδό κυκλοφόρησαν μεταξύ των ναυτικών κατά το 17ο αιώνα και συνδέονται με το γεγονός ότι ο περίπλους της Νότιας Αφρικής ήταν το πιο επικίνδυνο τμήμα της χρυσοφόρας ρότας, η οποία συνέδεε τα μεγάλα λιμάνια του Βόρειου Ατλαντικού με τις αγορές μπαχαρικών (και αργότερα αποικίες) του Ινδικού Ωκεανού. Η πρώτη γραπτή καταγραφή, όμως, έγινε αρκετά αργότερα από τον Τζορτζ Μπάρινγκτον (1795). Μικροαπατεώνας που πέρασε για λίγο απ' τη σωφρωνιστική αποικία Μπότανι Μπέι (το σημερινό Σίδνεϊ της Αυστραλίας), ο Μπάρινγκτον διέσωσε πως αρκετοί ναυτικοί μιλούσαν για ένα στοιχειωμένο ολλανδικό πολεμικό πλοίο που εμφανιζόταν έξω απ' το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας, περιβεβλημένο με μαύρο σύννεφο. Ενώ όμως αρχικά φαινόταν να τους καταδιώκει, τελικά εξαφανιζόταν όταν έφτανε αρκετά κοντά.[1]
Το 1803, ο Σκωτσέζος οριενταλιστής Τζον Λέιντεν κατέγραψε μια «συνήθη δεισιδαιμονία μεταξύ των ναυτικών», ότι στα γεωγραφικά πλάτη νοτίως της Αφρικής, οι καταιγίδες συχνά συνοδεύονται από ένα πλοίο-φάσμα που λέγεται Ιπτάμενος Ολλανδός. Το πλήρωμά του υποτίθεται πως βρέθηκε ένοχο για φοβερό έγκλημα, καταδικάστηκε σε λοιμό και μέχρι σήμερα διασχίζει την ίδια θάλασσα, περιμένοντας να λήξει η ποινή του.[2] Mία δεκαετία αργότερα, ο Γουόλτερ Σκοτ διέσωσε μια άλλη εκδοχή: Επρόκειτο για ένα πολύ πλούσιο πλοίο που στοιχειώθηκε από φόνο και πειρατεία, γι' αυτό η εμφάνισή του θεωρείται απ' τους ναυτικούς ως ο χειρότερος από όλους τους οιωνούς.[3]
Καθώς οι σχετικές λαϊκές αφηγήσεις γίνονταν όλο και πιο δημοφιλείς στις αρχές του 19ου αιώνα, δεν ήταν λίγοι οι συγγραφείς που τις χρησιμοποίησαν ως πρώτη ύλη για τη δική τους μυθοπλασία, προσθέτοντας νέα στοιχεία ή μεταφέροντας τη δράση σε άλλες θάλασσες. Ανάμεσα σε αυτούς είναι οι Σάμιουελ Κόλεριτζ (1798)[4], Τόμας Μουρ (1806)[5], Χάινριχ Χάινε (1826 και 1833)[6], Έντγκαρ Άλλαν Πόε (1833)[7], Ουάσινγκτον Ίρβινγκ (1855)[8] και άλλοι. Σε ένα απόσπασμα του Χάινε βασίστηκε ο Ρίχαρντ Βάγκνερ για το λιμπρέτο του οπερατικού Ιπτάμενου Ολλανδού, ο οποίος παρουσιάστηκε το 1843.[9]
Τέλος, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ο «πραγματικός» Ιπτάμενος Ολλανδός, στον οποίο βασίστηκαν οι πρώτες ιστορίες, ήταν ο Μπέρναρντ Φόκε. Καπετάνιος της Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών, ο Φόκε ήταν διάσημος για την ταχύτητα των ταξιδιών του, κάνοντας μερικούς συγχρόνους του να πιστεύουν ότι έχει έρθει σε «συμφωνία με το διάβολο». Μέχρι σήμερα, πάντως, δεν έχουν υπάρξει επαρκή τεκμήρια για την ταύτισή του με τις απαρχές του μύθου.
Σχετικά άρθρα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ George Barrington, A Voyage to Botany Bay (1795), Chapter VI
- ↑ John Leyden, Scenes of Infancy (1803)
- ↑ Walter Scott, σημειώσεις στο Rokeby; a poem (1813)
- ↑ Samuel Taylor Coleridge, The Rime of the Ancient Mariner (1798)
- ↑ Thomas Moore, Written on passing Dead-man's Island in the Gulf of St. Lawrence, Late in the evening, September 1804 (1806)
- ↑ Heinrich Heine, Reisebilder: Die Nordsee (1826) και Aus den Memoiren des Herrn von Schnabelewopski (1833)
- ↑ Edgar Allan Poe, MS. Found in a Bottle (1833)
- ↑ Washington Irving, The Flying Dutchman on Tappan Sea (1855)
- ↑ Richard Wagner, Autobiographische Skizze (1842-3)