Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αλέξανδρος Ιανναίος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αλέξανδρος Ιανναίος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
אלכסנדר ינאי (Εβραϊκά)
Γέννηση127 π.Χ. (περίπου)
Θάνατος76 π.Χ.
Τόπος ταφήςΙερουσαλήμ
Χώρα πολιτογράφησηςHasmonean Kingdom
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταπολιτικός[1]
kohen
Οικογένεια
ΣύζυγοςΣαλώμη Αλεξάνδρα
ΤέκναΥρκανός Β΄
Αριστόβουλος Β΄
ΓονείςΙωάννης Υρκανός
ΑδέλφιαΑριστόβουλος Α΄
Antigonus I
ΟικογένειαΑσμοναϊκή δυναστεία
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαKing of Judea (103 π.Χ.–76 π.Χ.)
Αρχιερέας του Ισραήλ (103 π.Χ.–76 π.Χ.)
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Ασμοναϊκό βασίλειο υπο τον Αλέξανδρο Ιανναίο
  Επικράτεια το 103 π.Χ.
  Περιοχές που κατακτήθηκαν

Ο Αλέξανδρος Ιανναίος ήταν ο δεύτερος κατά σειρά Ασμοναίος βασιλιάς (103-76 π.Χ.).

Η ανάρρηση στην εξουσία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Αριστόβουλο διαδέχθηκε στην εξουσία ένας από τους αδελφούς του ο Αλέξανδρος Ιανναίος, Tον Αλέξανδρο Ιανναίο είχε αποφυλακίσει η Αλεξάνδρα Σαλώμη, σύζυγος του αδελφού του και μελλοντική δική του σύζυγος. Ο Αλέξανδρος Ιανναίος εκτός από αρχιερέας, ανακηρύχθηκε επίσης βασιλιάς.[2][3]

Επιθετική δραστηριότητα του Αλέξανδρου Ιανναίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 103 π.Χ. ο Αλέξανδρος Ιανναίος επιτέθηκε στην Πτολεμαΐδα.[4][5] Οι κάτοικοι της πόλης ζήτησαν την βοήθεια του συμβασιλέα της Αιγύπτου και κατόχου της Κύπρου Πτολεμαίου Λαθύρου ο οποίος έσπευσε από την νήσο για να τους βοηθήσει με 30.000 άνδρες.[6][7] Όταν όμως οι κάτοικοι άλλαξαν γνώμη τότε ο Λάθυρος αντί να βοηθήσει τους κατοίκους της Γάζας και τον δυνάστη Ζώιλο κύριο της πόλης Δώρας και της πόλης του Στράτωνος Πύργου, που πιέζονταν επίσης από τον Ιουδαίο βασιλιά, συμμάχησε με τον Αλέξανδρο Ιανναίο, εξουδετέρωσε τον Ζώιλο και κατέλαβε προς όφελος των Ιουδαίων την Γάζα.[8][9]

Εμπλοκή του Αλέξανδρου Ιανναίου στις διαμάχες των Πτολεμαίων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η συμμαχία αυτή δεν κράτησε πολύ. Όταν ο Λάθυρος έμαθε ότι ο Αλέξανδρος Ιανναίος διαπραγματεύονταν μυστικά με την μισητή του μητέρα Κλεοπάτρα Γ' (στην Αίγυπτο ακόμη μια δυναστική κρίση βρίσκονταν σε εξέλιξη) διέλυσε την συμμαχία μαζί του,[10] του επιτέθηκε και τον συνέτριψε στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού σε μια τοποθεσία που λέγονταν Ασωφών.[11] Οι Ιουδαίοι έχασαν από 3.000 έως 5.000 άντρες.[12]

Κατόπιν κατέλαβε για λογαριασμό του την Πτολεμαΐδα, την Γάζα και ένα μεγάλο μέρος της Ιουδαίας.[13][14]

Αμέσως οι αντίπαλοι του συνασπίστηκαν εναντίον του. Η Κλεοπάτρα Γ' συμφιλιώθηκε με τον γιο της συμβασιλέα της Αιγύπτου Πτολεμαίο Αλέξανδρο και τον έστειλε με στόλο στην Φοινίκη. Η ίδια με πεζικές δυνάμεις υπό τους Ιουδαίους στρατηγούς Χελκία και Ανανία εισέβαλε στην Κοίλη Συρία.[15] Στον συνασπισμό συμμετείχαν ο Γρυπός και ο Αλέξανδρος Ιανναίος. Ο Λάθυρος επιχείρησε να εισβάλει στην Αίγυπτο ηττήθηκε όμως στο Πηλούσιο και υποχώρησε στην Γάζα.[16] Το επόμενο έτος (άνοιξη 102 π.Χ.) αποσύρθηκε στην Κύπρο.[17][18]

Η Κλεοπάτρα Γ' κατέλαβε την Πτολεμαΐδα.[9] Έπειτα σκέφτηκε να καταλάβει την Κοίλη Συρία και να στραφεί εναντίον του Αλέξανδρου Ιανναίου. Ο Ανανίας όμως την μετέπεισε [19] και αυτή αποσύρθηκε το ίδιο έτος στην Αίγυπτο.[9][20]

Νέες επιχειρήσεις του Αλέξανδρου Ιανναίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτσι ο Αλέξανδρος Ιανναίος μην έχοντας αντιπάλους επιτέθηκε στα Γάδαρα και στο οχυρό του Αμαθούντα που κατείχε ένας δυνάστης που ονομάζονταν Θεόδωρος με επιτυχία. Ενώ αποχωρούσε όμως ο Θεόδωρος του επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και του επέφερε βαριά ήττα.[21] Συνήλθε όμως γρήγορα και επιτέθηκε ξανά καταλαμβάνοντας την Ραφία και την Ανθηδόνα και πολιορκώντας την Γάζα (102 π.Χ.).[22] Ο επικεφαλής της άμυνας της πόλης στρατηγός Απολλόδοτος πραγματοποίησε νυκτερινή επίθεση στο στρατόπεδο των Ιουδαίων με 2.000 μισθοφόρους και 10.000 πολίτες. Οι Ιουδαίοι υποχώρησαν καθώς πίστεψαν ότι αντιμετωπίζουν τον Λάθυρο που είχε επιστρέψει στην περιοχή. Όταν όμως ξημέρωσε κατάλαβαν το λάθος τους αντεπιτέθηκαν και σκότωσαν 1.000 από τους αντιπάλους τους.[23] Οι πολίτες της Γάζας όμως δεν πτοήθηκαν. Ο βασιλιάς των Ναβαταίων Αράβων τους υποσχέθηκε ότι θα σπεύσει να τους βοηθήσει.[24] Πριν συμβεί όμως αυτό ο Λυσίμαχος αδελφός του Απολλόδοτου τον δολοφόνησε και παρέδωσε στον Αλέξανδρο Ιανναίο την πόλη. Ο ίδιος αποχώρησε μαζί με τους μισθοφόρους.[25]

Στην αρχή στην πόλη επικράτησε ηρεμία. Κατόπιν όμως ξέσπασαν μάχες. Η πόλη καταστράφηκε. Από τους κατοίκους άλλοι σκοτώθηκαν πολεμώντας, άλλοι αυτοκτόνησαν αφού σκότωσαν πρώτα τα παιδιά τους, άλλοι κάηκαν μαζί με τα σπίτια τους στα όποια έβαλαν φωτιά,[26] ενώ οι 500 βουλευτές της πόλης σκοτώθηκαν μέσα στο ιερό του Απόλλωνα όπου συνεδρίαζαν. Η πολιορκία κράτησε ένα χρόνο. Κατόπιν ο Αλέξανδρος Ιανναίος επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ(101 π.Χ.).[27]

Αποδοκιμασία από το πλήθος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Νόμισμα του Αλέξανδρου Ιανναίου.
Εμπρόσθια όψη : Σελευκιδική άγκυρα και ελληνική επιγραφή: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ.
Οπίσθια όψη : οκτάκτινος τροχός ή άστρο. Εβραϊκή επιγραφή ανάμεσα στις ακτίνες : "Γιεχονάταν ο Βασιλεύς".

Ύστερα από αυτές τις επιτυχίες του ο Αλέξανδρος Ιανναίος αντιμετώπισε την πρώτη εσωτερική κρίση καθώς προβάλλονταν απροκάλυπτα ενώπιον του πλήθους ως ελληνιστικός μονάρχης. Σε κάποια θρησκευτική γιορτή (της Σκηνοπηγίας ) ενώ πήγαινε να εκτελέσει τα καθήκοντα του στον Ναό το πλήθος σε ένδειξη αποδοκιμασίας του πέταξε κίτρα (τα οποία σχετίζονταν με την γιορτή).[28][29]

Συντριβή στασιαστικού κινήματος. Επιχειρήσεις πέρα από τον Ιορδάνη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αλέξανδρος Ιανναίος αντέδρασε βίαια. Προσλαμβάνοντας μισθοφόρους από την Κιλικία και την Πισιδία κατάπνιξε στο αίμα την στασιαστική κίνηση σκοτώνοντας 6.000 από τους εξεγερμένους.[30][31]

Κατόπιν επιτέθηκε στις πέραν του Ιορδάνη περιοχές υπέταξε τους Γαλαάδιτες και τους Μωαβίτες και γύρισε στο φρούριο του Αμαθούντα. Το φρούριο αυτό το αχρήστευσε και το εγκατέλειψε. Ο αντίπαλος του Θεόδωρος που έφτασε στην περιοχή ύστερα από αυτόν το κατάστρεψε ολοσχερώς.[32][33]

Ύστερα ο Αλέξανδρος Ιανναίος επιτέθηκε εναντίον Οβέδα βασιλιά των Ναβαταίων Αράβων. Στην Γαυλανίτιδα όμως έπεσε σε ενέδρα του Άραβα ηγεμόνα και ο στρατός του διαλύθηκε.[34][35]

Η συντριβή αυτή έγινε η αιτία να ξεσπάσει νέα εμφύλια αντιπαράθεση στην Ιουδαία μεταξύ νεωτεριστών και παραδοσιακών (94 π.Χ.).[36] Στην μια πλευρά βρίσκονταν η δυναστεία των Ασμοναίων και οι σύμμαχοι της Σαδδουκαίοι και στην άλλη πλευρά βρίσκονταν οι Φαρισαίοι που αποδεικνύονταν πιστοί συνεχιστές της παράδοσης των Ασιδαίων. Η αντιπαράθεση εξελίχθηκε σε πολυετή εμφύλιο πόλεμο με περίπου 50.000 θύματα. Οι Φαρισαίοι ζήτησαν την βοήθεια του Σελευκίδη Δημητρίου ΙΙΙ (88 π.Χ.).[37][38]

Σελευκιδική παρέμβαση. Η μάχη στα Σίκιμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Δημήτριος ΙΙΙ που ήθελε να ταπεινώσει τον Αλέξανδρο Ιανναίο εισέβαλε στην Σαμάρεια και ενώθηκε με αρκετές χιλιάδες Φαρισαίους συγκεντρώνοντας 40.000 πεζούς και 3.000 ιππείς. Ο Αλέξανδρος Ιανναίος με 1.000 ιππείς, 6.000 έως 8.000 μισθοφόρους πεζούς και με 10.000 έως 20.000 Ιουδαίους πεζούς πιστούς σε αυτόν έσπευσε να τον αντιμετωπίσει.[39] Ο Δημήτριος συνέτριψε τον στρατό του Αλέξανδρου Ιανναίου στα Σίκιμα.[40][41] Οι Φαρισαίοι (6.000 περίπου) όμως αντιλαμβανόμενοι έγκαιρα τις επεκτατικές προθέσεις του Δημητρίου ΙΙΙ εγκατέλειψαν το στρατό του και συμμάχησαν με τον Αλέξανδρο Ιανναίο.[42] Ο Δημήτριος ΙΙΙ που αντιμετώπιζε δυναστικές εμπλοκές αποσύρθηκε.[43][44]

Σταύρωση των Φαρισαίων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αλέξανδρος Ιανναίος εκδικήθηκε άγρια τους Φαρισαίους. Τους επιτέθηκε και αφού εξόντωσε αρκετούς πολιόρκησε τους υπόλοιπους στην πόλη Βεμασελή όπου κατέφυγαν. Ο Αλέξανδρος Ιανναίος κατέλαβε την πόλη και συνέλαβε αρκετούς αιχμαλώτους.[45] Κατόπιν γύρισε στην Ιερουσαλήμ και σταύρωσε 800 από αυτούς. Την ομαδική σταύρωση παρακολούθησε ο Ασμόναιος βασιλιάς από ένα πύργο ενώ ταυτόχρονα έπινε και διασκέδαζε με τις παλλακίδες του. Πριν την σταύρωση θανάτωσε μπροστά στους μελλοθάνατους τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους. Έτσι έληξε η εμφύλια αντιπαράθεση.[46][47][48][49]

Συγκρούσεις με Σελευκίδες και Ναβαταίους

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λίγα χρόνια αργότερα ο Αλέξανδρος Ιανναίος θορυβημένος από την είδηση της επικείμενης εκστρατείας του Σελευκίδη Αντίοχου ΧΙΙ Διόνυσου εναντίον των Ναβαταίων Αράβων οχύρωσε τα περάσματα ανάμεσα στην Ιόππη και την Αντιπατρίδα. Ο Αντίοχος Διόνυσος κατάφερε να διασπάσει τις οχυρώσεις και συνέχισε την εκστρατεία του εναντίον των Αράβων χωρίς να ασχοληθεί με τον Αλέξανδρο Ιανναίο.[50] Τελικά ο Άραβας βασιλιάς Αρέτας ΙΙΙ παγίδευσε τον Σελευκίδη βασιλιά και τον στρατό του στην έρημο. Ο στρατός του Αντίοχου Διόνυσου εξοντώθηκε σε μάχη και ο ίδιος σκοτώθηκε πολεμώντας (85/4 π.Χ.).[51][52]

Ύστερα από τον θάνατο του Αντίοχου Διόνυσου οι κάτοικοι της Δαμασκού (πόλης που ανήκε στον νεκρό βασιλιά) οι οποίοι δεν συμπαθούσαν τον δυνάστη της γειτονικής Χαλκίδας του Λιβάνου Πτολεμαίο προσέφεραν στον Αρέτα ΙΙΙ την πόλη τους. Ο Άραβας ηγέτης αφού κατέλαβε την πόλη επιτέθηκε εναντίον του Αλέξανδρου Ιανναίου τον οποίο νίκησε σε μάχη. Τελικά αποχώρησε από τα εδάφη του Ασμοναίου βασιλιά ύστερα από συνθήκη ειρήνης που έγινε μεταξύ των δυο ηγεμόνων.[53][54]

Νέα εκστρατεία του Αλέξανδρου Ιανναίου. Το τέλος του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αλέξανδρος Ιανναίος ξεκίνησε μια νέα επεκτατική εκστρατεία (80/79 π.Χ.). Κατέλαβε την Πέλλα και πολιόρκησε την Γεράσα που ανήκε στον παλαιό του αντίπαλο Θεόδωρο. Αφού την κατέλαβε συνέχισε την εκστρατεία του καταλαμβάνοντας την Γαυλάνη την Σελεύκεια και την Γάμαλα. Κατόπιν ο Αλέξανδρος Ιανναίος γύρισε στην πρωτεύουσα του (77/6 π.Χ.).[55][56] Λίγο καιρό αργότερα αρρώστησε και πέθανε κατά την διάρκεια της πολιορκίας ενός φρουρίου που βρίσκονταν πέρα από τον Ιορδάνη και ονομάζονταν Ράγαβα ( 76 π.Χ.).[57][58]

Ο Αλέξανδρος Ιανναίος και η εσσαϊκή γραμματεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα του Αλέξανδρου Ιανναίου έχει άμεση σχέση με ένα ιδιόμορφο κείμενο της εσσαϊκής γραμματείας της περιοχής του Κουμράν.[59] Το κείμενο αυτό ονομάζεται Υπόμνημα στον Ναούμ (Πεσέρ Ναούμ) (4Q169) και η ιδιομορφία του βρίσκεται στο γεγονός ότι αναφέρει ονόματα ιστορικών προσώπων όπως Δημήτριος και Αντίοχος. Αυτά τα ιστορικά πρόσωπα έχει υποστηριχτεί με βάση το κείμενο ότι είναι ο Δημήτριος ΙΙΙ και ο Αντίοχος Επιφανής.[60][61] Στο ίδιο κείμενο υπάρχει μια αρνητική φυσιογνωμία, εχθρός των Εσσαίων, ο Οργίλος Λέων.[62] Η φυσιογνωμία αυτή ταυτίζεται με μια άλλη παρόμοια φυσιογνωμία, τον Ασεβή Ιερέα, που αναφέρεται σε άλλα εσσαϊκά κείμενα όπως το Υπόμνημα στον Αββακούμ (1QpH) [63] ή το Υπόμνημα στον Ψαλμο 36 (Μασ.37)(4Q171).[64][65] Η κρατούσα άποψη υποστήριζε ότι με βάση το κείμενο του Υπομνήματος του Ναούμ ο Οργίλος Λέων ήταν ο Αλέξανδρος Ιανναίος.[66][67] Αυτό προφανώς σήμαινε ότι η κοινότητα των Εσσαίων είχε αντι-ασμοναϊκό προσανατολισμό.[68]

Η κατάσταση μεταβλήθηκε όταν ήρθε στην επιφάνεια ένα ποίημα που αρχικά είχε μεταφραστεί λάθος και παρερμηνευτεί, με υμνητικό περιεχόμενο, γι΄ αυτό και ονομάστηκε Παιάνας,[69] για τον βασιλιά Ιωνάθαν (4Q448).[70] Ο βασιλιάς Ιωνάθαν υποστηρίχτηκε ότι είναι ο Αλέξανδρος Ιανναίος καθώς ο Ιωνάθαν ο οποίος διαδέχτηκε τον Ιούδα τον Μακκαβαίο ήταν αρχιερέας και δεν κατείχε ποτέ κανένα βασιλικό αξίωμα, ούτε έμεινε γνωστός σαν βασιλιάς.[71] Το γεγονός αυτό αλλάζει τελείως τον προσανατολισμό της κοινότητας των Εσσαίων μεταβαλλόντας την σε φίλο-ασμοναϊκή.[72] Το πρόσωπο που θα μπορούσε να βρίσκεται πίσω από την μορφή του Οργίλου Λέοντα, υποστηρίζεται ότι είναι κάποιος από τους γιους του Αλέξανδρου Ιανναίου, ενδεχομένως ο Υρκανός που βρέθηκε υπό την επιρροή των εχθρών των Εσσαίων.[73]

Η μεταβολή αυτή των απόψεων μας υπενθυμίζει το πόσο δύσκολο είναι να συλληφθεί η πραγματική σημασία του υλικού της εσσαϊκής γραμματείας.[74]

Βασιλεύς Αλέξανδρος Ιανναίος κ΄η σύζυγός του βασίλισσα Αλεξάνδρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την αιματοβαμένη σταθερότητα που επικράτησε στο βασίλειο των Ασμοναίων κατά την βασιλεία του Αλέξανδρου Ιανναίου περιγράφει ο Κ.Π. Καβάφης στο ποίημα του Αλέξανδρος Ιανναίος και Αλεξάνδρα[75]:

Επιτυχείς και πλήρως ικανοποιημένοι,

ο βασιλεύς Αλέξανδρος Ιανναίος,

κ' η σύζυγός του η βασίλισσα Αλεξάνδρα

περνούν με προπορευομένην μουσικήν

και με παντοίαν μεγαλοπρέπειαν και χλιδήν,

περνούν απ' τες οδούς της Ιερουσαλήμ...

  1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Μαρτίου 2015.
  2. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙ.1.[320]
  3. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. Ιουδαϊκές και πτολεμαϊκές επεμβάσεις. Θάνατος του Αντίοχου Η΄ Γρυπού. (108-96 π.Χ.).σελ.192
  4. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. Ιουδαϊκές και πτολεμαϊκές επεμβάσεις. Θάνατος του Αντίοχου Η΄ Γρυπού. (108-96 π.Χ.).σελ.192
  5. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙ.2.[324]
  6. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙ.2.[328]-[329]&3.[330]-[333]
  7. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. Δυναστικές κρίσεις στο βασίλειο των Πτολεμαίων και επεμβάσεις τους στο βασίλειο των Σελευκιδών. Απώλεια της Κυρηναϊκής. (115-88 π.Χ.).σελ.189
  8. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙ.4.[334]-[335]
  9. 9,0 9,1 9,2 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. Δυναστικές κρίσεις στο βασίλειο των Πτολεμαίων και επεμβάσεις τους στο βασίλειο των Σελευκιδών. Απώλεια της Κυρηναϊκής. (115-88 π.Χ.).σελ.189
  10. Библиотека Руслана Хазарзара, Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας, Βιβλίο ΙΓ, ΧΙΙ.4, [336]
  11. Библиотека Руслана Хазарзара, Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας, Βιβλίο ΙΓ, ΧΙΙ.5, [338]-[343]
  12. Библиотека Руслана Хазарзара, Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας, Βιβλίο ΙΓ, ΧΙΙ.2, [344]
  13. Библиотека Руслана Хазарзара, Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας, Βιβλίο ΙΓ, ΧΙΙ.2, [345]-[347]
  14. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Ε΄ , Ελληνιστικοί Χρόνοι, Δυναστικές κρίσεις στο βασίλειο των Πτολεμαίων και επεμβάσεις τους στο βασίλειο των Σελευκιδών, Απώλεια της Κυρηναϊκής, (115-88 π.Χ.),σελ. 189
  15. Библиотека Руслана Хазарзара, Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας, Βιβλίο ΙΓ, ΧΙΙΙ.1, [348]-[349]
  16. Библиотека Руслана Хазарзара, Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας, Βιβλίο ΙΓ, ΧΙΙΙ.2, [352]
  17. Библиотека Руслана Хазарзара, Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας, Βιβλίο ΙΓ, ΧΙΙΙ.3, [358]
  18. Ιστορία του Ελληνικού ΈθνουςΜ. Τόμος Ε΄, Ελληνιστικοί Χρόνοι, Δυναστικές κρίσεις στο βασίλειο των Πτολεμαίων και επεμβάσεις τους στο βασίλειο των Σελευκιδών, Απώλεια της Κυρηναϊκής, (115-88 π.Χ.), σελ. 189
  19. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.2.[353]-[355]
  20. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.3.[358]
  21. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.2.[86]-[87]σελ.61
  22. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. Ιουδαϊκές και πτολεμαϊκές επεμβάσεις. Θάνατος του Αντίοχου Η΄ Γρυπού. (108-96π.Χ.).σελ.192
  23. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.3.[359]
  24. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.3.[360]
  25. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.3.[361]
  26. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.3.[362]-[363]
  27. Библиотека Руслана Хазарзара΄Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.3.[364]
  28. Βερέττας Μάριος Τα χειρόγραφα της Νεκρής θάλασσας.8.Το ιστορικό πλαίσιο των Χειρογράφων. σελ.193
  29. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.5.[372]
  30. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.3.88σελ.63
  31. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.5.[373]
  32. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.3.[89]σελ.63
  33. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.5.[374]
  34. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.4.[90]σελ.63
  35. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.5.[375]
  36. Βερέττας Μάριος Τα χειρόγραφα της Νεκρής θάλασσας.8.Το ιστορικό πλαίσιο των Χειρογράφων. σελ.193
  37. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΣΕΛΕΥΚΙΔΕΣ. (96-83π.Χ.).σελ.193
  38. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧΙΙΙ.5.[376]
  39. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧIV.1.[377]
  40. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.5.[93]-[94]σελ.65
  41. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧIV.1.[378]
  42. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.5.[95]σελ.65
  43. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΣΕΛΕΥΚΙΔΕΣ. (96-83π.Χ.).σελ.193
  44. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧIV.2.[379]
  45. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.6.[96]σελ.65-67
  46. Βερέττας Μάριος Τα χειρόγραφα της Νεκρής θάλασσας.8.Το ιστορικό πλαίσιο των Χειρογράφων. σελ.194
  47. Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ. ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄. Ο ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΣΕΒΗΣ ΙΕΡΕΑΣ 5. Υποθέσεις και πάλι. σελ.55
  48. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.7.[97]- [98]σελ.67
  49. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧIV.2.[380]
  50. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.7.[99]- [100]σελ.67
  51. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΣΕΛΕΥΚΙΔΕΣ. (96-83π.Χ.).σελ.194
  52. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧV.1.[390]-[391]
  53. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.8. [103]σελ.69
  54. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧV.2.[392]
  55. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.8. [104]-[105]σελ.69
  56. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧV.3.[393]-[394]
  57. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙV.8. [106]σελ.69
  58. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΓ.ΧV.5.[398]
  59. Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ. ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄. ΤΟ ΕΣΣΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΙΟ 1. Ο οικισμός του Κουμράν. σελ.27-34
  60. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 303
  61. Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ. ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄. ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ 1. Υπομνήματα β Υπόμνημα στον Ναούμ σελ.188
  62. Hersel Shanks Η περιπέτεια των χειρογράφων της Νεκρής θάλασσας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.Το ιστορικό πλαίσιο των Χειρογράφων του ΦΡΑΝΚ ΜΟΥΡ ΚΡΟΣ.σελ. 93
  63. Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ. ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄. ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ 1. Υπομνήματα α Υπόμνημα στον Αββακούμ. σελ.177
  64. Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄. ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ 1. Υπομνήματα στ Υπόμνημα στον Ψαλμό 36(Μασ.37) σελ.198
  65. Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ. ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄. Ο ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΣΕΒΗΣ ΙΕΡΕΑΣ 4. Ο Ασεβής Ιερέας. σελ.52
  66. Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ. ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄. ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ 1. Υπομνήματα β Υπόμνημα στον Ναούμ σελ.188
  67. Βερέττας Μάριος Τα χειρόγραφα της Νεκρής θάλασσας.8.Το ιστορικό πλαίσιο των Χειρογράφων. σελ.194
  68. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 303
  69. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 304
  70. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 300-301
  71. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 301
  72. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 303
  73. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 303-304
  74. Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτοντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας.Κεφ.8. Μαντική, Μαγεία και Διάφορα.50. Παιάνας για τον βασιλιά Ιωνάθαν (Αλέξανδρος Ιανναίος-4Q448). σελ. 303
  75. Κωνσταντίνος Π. Καβάφης – Ποιήματα.1919-1933.[1929]Αλέξανδρος Ιανναίος και Αλεξάνδρα
  • Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε.΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. Εκδοτική Αθηνών. 1979
  • Βερέττας Μάριος. Τα χειρόγραφα της Νεκρής θάλασσας. ΩΡΟΡΑ 1988
  • Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Αρχαία Ελληνική Γραμματεία «Οι ΄Ελληνες». Κάκτος 1997
  • Γρατσέας Γ.-Αγουρίδης Σ. ΤΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΝΕΚΡΗΣ ΘΑΛΑΣΣΗΣ. Τα εσσαϊκά κείμενα του Κουμράν σε νεοελληνική απόδοση. ΑΡΤΟΣ ΖΩΗΣ.2003
  • Robert Eisenman & Michael Wise Αποκαλύπτωντας τα 50 χειρόγραφα-κλειδιά της Νεκρής θάλασσας. Έσοπτρον 1997
  • Hersel Shanks Η περιπέτεια των χειρογράφων της Νεκρής θάλασσας. Ενάλιος 1997
  • Κωνσταντίνος Π. Καβάφης –Ποιήματα
  • Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Josephus Flavius.Antiquitas Judaeorum. Graece (ed. B. Niese).Flavius Josephus. Flavii Iosephi opera. B. Niese. Berlin. Weidmann. 1892 Liber XIIΙ
Προκάτοχος:
Αριστόβουλος Ι
Βασιλιάς των Ιουδαίων
103-76 π.Χ.
Διάδοχος:
Σαλώμη Αλεξάνδρα