Briwgig
 | |
| Math | intermediate good, bwyd, cig  |
|---|---|
| Deunydd | cig, halen |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae Briwgig neu Cig mâl yn dynodi cig o unrhyw fath sydd wedi eu dorri'n fân â llifanydd (grinder) neu gyllell. Gellir gwneud unrhyw gigach yn gig mâl ond gan mwyaf gwelir cig eidion, oen, porc neu ddyfednod. Yn yr India bydd cig dafad a gafr yn cael ei falu'n friwgig.
Y gair Saesneg am friwgig yw minced meat- peidied â drysu â "mincemeat" sef y teisennau bychain a fwytir adeg y Nadolig. Gelwir briwgig hefyd yn ground meat yn America. Bydd y math yma o gig yn boblogaidd mewn seigiau i Is-gyfandir yr India lle gwlwir yn "keema" neu "qema" (Hindustani: क़ीमा, قیمہ, ynganner [qiːmaː]).
Bwydydd
[golygu | golygu cod]
Defnyddir cig mâl mewn amrywiaeth eang o brydau, ynddo'i hun, neu ei gymysgu â chynhwysion eraill. Gellir ei ffurfio yn peliau cig sydd wedyn wedi'u ffrio, eu pobi, eu stemio, neu eu braisio.
Mae'n bosibl y byddant yn cael eu coginio ar sgwrc i gynhyrchu prydau fel "kebab koobideh", "adana kebabı" a "ćevapi". Gellir ei ffurfio yn soser o gig sydd wedyn wedi'u grilio neu wedi'u ffrio (hamburger), wedi'u bara a'u ffrio ("menchi-katsu", toriad "Pozharsky"), neu wedi'u brwysio (stêc Salisbury).
Fe'i ffurfir i mewn i bwdiau cig neu pâtés a'u pobi. Gellir ei ddefnyddio hefyd fel llenwi neu stwffio ar gyfer pasteiod a börek cig, a hefyd fel stwffio. Fe'i gellid ei wneud i saws cig fel ragù, sy'n cael ei ddefnyddio yn ei dro mewn prydau fel pastitsio a moussaka, neu ei gymysgu â saws a'i weini ar byn fel brechdan.
Efallai y bydd hefyd yn cael ei goginio gyda ffa, tomato a/neu sbeisys i wneud "chili con carne".
Is-gyfandir yr India
[golygu | golygu cod]
Mae Keema neu qeema yn cael ei ddefnyddio mewn amrywiaeth o brydau fel dysgl cyri wedi'i stiwio neu wedi'i ffrio o gig eidion, dafad, neu gigoedd eraill gyda phys gwyrdd neu datws. Fel arfer mae'n cynnwys gî ("ghee" - hylif menyn wedi ei doddi)/menyn cyffredin, winwns, garlleg, sinsir, tsili, a sbeisys. Gellir grilio Keema ar sgiwer, a elwir yn sheek cebab, neu ei ddefnyddio fel llenwi ar gyfer samosas neu naan.
Daw'r gair yn y pen draw o'r gair Twrceg "qıyma" sy'n golygu 'cig bach', ac felly mae'n gysylltiedig â "gheimeh" Persia, y "kıyma" Twrci, a'r "κιμάς" Groeg.[1][2]
Briwgig Cymru
[golygu | golygu cod]Ceir y cyfeiriad cynharaf cofnodedig i'r gair "briwgig" o'r 14g, gellid hefyd gyfeirio fel "lacerated flesh" (hynny yw, corff dyn mewn brwydr) a hefyd fel "offal".[3]
Defnyddir brigig mewn gwahanol fathau o fwydydd poblogaidd yng Nghymru gan gynnwys Shepherd's Pie a byger. Mae bwyty Byrgyr yn Aberystwyth yn defnyddio cig o ffermydd lleol er mwyn creu gwahanol fathau o byrgyrs gydag enwau a blasau Cymreig.[4]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Platts, John (1884). A Dictionary of Urdu, Classical Hindi, and English. London: W. H. Allen & Co. t. 797. ISBN 81-215-0098-2. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-09-13. Cyrchwyd 2019-01-08.
- ↑ Oxford English Dictionary, s.v.
- ↑ briwgig. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 15 Awst 2022.
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-01-02. Cyrchwyd 2019-01-08.