Betysen borthi
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | tacson  |
|---|---|
| Math | porthiant, planhigyn defnyddiol |
| Safle tacson | amrywiad, cultivar group |
| Rhiant dacson | Beta vulgaris vulgaris |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
| Beta is-rh.vulgaris 3 | |
|---|---|
|
| |
| Beta vulgaris subsp. vulgaris var. alba | |
| |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Plantae |
| Ddim wedi'i restru: | Angiosbermau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau |
| Ddim wedi'i restru: | Ewdicotau craidd |
| Urdd: | Caryophyllales |
| Teulu: | Amaranthaceae |
| Is-deulu: | Betoideae |
| Genws: | Beta |
| Rhywogaeth: | B. vulgaris |
| Enw deuenwol | |
| Beta vulgaris L. | |
Planhigyn blodeuol yw Betysen borthi sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Amaranthaceae yn y genws Beta. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Beta is-rhyw.vulgaris 3 a'r enw Saesneg yw Fodder beet neu Mangelwurzel (o'r Almaeneg Mangel/Mangold, "chard", a Wurzel, "gwreiddyn").[1]
Mae'n blanhigyn lluosflwydd sy'n tyfu mewn hinsawdd cynnes. Nid oes ganddo stipwl (neu ddeilen fach). Fel arfer mae'r dail yn ddanheddog.
Bwyd a diod
[golygu | golygu cod]Ystyr 'porthi' yw 'rhoi bwyd' i rywun - o'r gair 'porthiant' neu 'fwyd'. Caiff y betysen borthi ei dyfu fel bwyd anifeiliaid; mae ei wraidd mawr gwyn, melyn neu oren-felyn wedi ei ddatblygu'n bennaf yn y 18g ar gyfer gwartheg a moch ond gall dyn ei fwyta hefyd.
Yn 1830 cyhoeddwyd llyfr, The Practice of Cookery, a oedd yn cynnwys rysait i wneud cwrw gyda betysen borthi.[2]
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Y Bywiadur Gwefan Llên Natur
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Wright, Clifford A. (2001) Mediterranean Vegetables: a cook's ABC of vegetables and their preparation in Spain, France, Italy, Greece, Turkey, the Middle East, and north Africa with more than 200 authentic recipes for the home cook Boston, Massachusetts: Harvard Common Press, page 52, ISBN 1-55832-196-9
- ↑ Dalgairns, Mrs. (1830) The Practice of Cookery: adapted to the business of every day life (third edition) Cadell & Company, Caeredin, Yr Alban, page 498, OCLC 24513143
