Gweld cod am Deceangli

[[Delwedd:CymruLlwythi.PNG|bawd|233x233px|Llwythau Cymru tua 48 O.C.. Nid oes sicrwydd am yr union ffiniau.]]

Roedd y '''Deceangli''' neu '''Deceangi''' yn un o'r [[Llwythau Celtaidd Cymru|llwythau Celtaidd oedd yn byw yng Nghymru]] yn [[Oes yr Haearn]] a chyfnod y [[Cyfnod y Rhufeiniaid yng Nghymru|Rhufeiniaid]]. Roedd y llwyth yn byw yng ngogledd-ddwyrain [[Cymru]], yn ôl pob tebyg yn y tiriogaethau sy'n cyfateb i [[Sir Ddinbych]], [[Sir y Fflint]], a rhannau o [[Conwy (sir)|Sir Conwy]] a [[Wrecsam (sir)|Sir Wrecsam]] heddiw.{{Y Celtiaid}}Daeth y Rhufeiniaid i gysylltiad a'r llwythau Cymreig am y tro cyntaf tua [[48]] O.C. pan ymosododd [[Rhestr Llywodraethwyr Rhufeinig Prydain|llywodraethwr Prydain]], [[Ostorius Scapula|Publius Ostorius Scapula]] ar y Deceangli. Nid ymddengys eu bod wedi gwrthwynebu rhyw lawer, yn wahanol iawn i'w cymdogion yr [[Ordoficiaid]], yn y gorllewin, a'r [[Silwriaid]] yn y de. Ni wyddir am unrhyw dref yn eu tiriogaeth, ond efallai fod rhyw fath o dref yn bodoli o amgylch caer Rufeinig ''Canovium'' ([[Caerhun]]). Gall fod y gaer yma ar [[Afon Conwy]] yn nhiriogaeth y Deceangli, neu efallai ei bod yn gwarchod y ffin rhyngddynt hwy a'r Ordoficiaid, ynghyd â'r man croesi strategol ar yr afon.

Saif [[bryngaer]] sylweddol [[Pen y Corddin]] (ger [[Llanddulas]], Sir Conwy), a godwyd yn Oes yr Haearn, yng ngogledd-orllewin tiriogaeth y Deceangli; cafwyd hyd i ddrylliau o grochenwaith Rhufeinig yno ac ymddengys hefyd iddi gael ei hatgyweirio yn y cyfnod Rhufeinig. Ar hyd yr arfordir i'r dwyrain ceir bryngaer [[Dinorben]]. Roedd yn cael ei phreswylio yn y cyfnod Rhufeinig a darganfuwyd crochenwaith a darnau arian yn dyddio o'r [[3edd ganrif|3edd]] a'r [[4g]] yno. Mae bryngaerau eraill ar diriogaeth dybiedig y Deceangli yn cynnwys [[Foel Fenlli]], [[Moel Arthur]] a [[Moel Hiraddug]].

Cedwir yr enw "Deceangli" fel "[[Tegeingl]]", y [[cantref]] canoloesol oedd yn cyfateb i ran helaeth o Sir y Fflint heddiw. Cafwyd hyd i nifer o ddarnau o [[Plwm|blwm]] gyda stamp ''DECEANG'' neu rywbeth tebyg arnynt, ac ymddengys fod y rhain yn deillio o diriogaeth y llwyth yma yn y cyfnod Rhufeinig. Mae'n bosibl hefyd fod yr enw lle [[Degannwy]] yn deillio o'r enw Deceangli, er nad yw pob ieithydd yn cytuno.

== Dolenni allanol ==
* {{eicon en}} [http://www.roman-britain.org/tribes/deceangi.htm Deceangi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20011226142244/http://www.roman-britain.org/tribes/deceangi.htm |date=2001-12-26 }} ar wefan Roman-Britain.org

{{Llwythau Celtaidd Cymru}}

[[Categori:Llwythau Celtaidd Cymru]]
[[Categori:Hanes Conwy]]
[[Categori:Hanes Sir Ddinbych]]
[[Categori:Hanes Sir y Fflint]]