Манор
Манор — Вăтам ĕмĕрсенчи Англири тата Шотландири феодалсен çурт-йĕрĕ, кил-çурчĕ, килĕ.
Çавăн пекех
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Кил йăви вырăс архитектуринче — пĕрлĕхлĕ пулакан уйрăм пурăну вырăнĕ, ун шутне пурăнмалли, хуçалăх, парк тата урăх çурт-йĕрĕ, çаплах, кил йăви паркĕ, кĕрет.
Чăваш кил йăви
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Чăваш кил йăви шутне килкарти, картиш — малти карта е килхушши тата кайри карта — анкарти кĕнĕ.
Пурăну çурчĕ (çурт, пӳрт) çумне кĕлет лартнă. Тĕрĕклĕ çĕр ĕçченĕн хуçалăхĕнче анпар, лаша вити, ĕне-сурăх вити, сарай, лăпас тата нӳхреп. Кашни тенĕ пекех чăваш килĕнче çуллахилаç пулнă, мунчана кил йăвинчен кăшт аяккарах, çырма сăртĕнче е юханшыв çыранĕнче, хăпартнă.
Пуянрах чăваш çын икĕ пӳрт, икĕ хутлă анпар, тырă-пулă управ пӳлĕмĕсем, выльăх-чĕрлĕх карти тытса тăнă. Пуянăн кил йăвинче 30 çурта яхăн пулнă, чухăнăн — пӳртпе пăлтăр (унпа анпар туса усă курнă, çулла çавăнтах çавăрнă) тата выльăх вити. Кил картине юман хӳмепе е хирмечепе тытнă.
XIX ĕмĕрĕн вĕçĕнчен пуçласа чăваш ялĕнче ик ен тăрриллĕ икĕ е виçĕ уçалчăк хапха лартма тытăнаççĕ. Юман юписене çĕçĕпе касса пăлхар Хĕвел çаврипе е яввипе капăрлатаççĕ.
Лăпас айĕнче урапа, вăрăм урапа, кĕлте карманĕ тата çуна кĕртсе лартнă.
Пуян çĕр ĕçченĕсем уяв кунĕнче лăпă кăшкарлă тăрантаспа, çурăмпа сĕвенмелли çунапа çӳренĕ, туя сăран витнĕ çурма кăшкарлă кĕмепе пынă.
Анлă саралнă пӳрт тĕсĕ — тăват хӳме пӳрт. XIX ĕмĕрте пуян чăвашсем тăват хӳмеллĕ пӳрт, чул никĕслĕ çурт лартма пуçлаççĕ. Вăтам Атăлçипе уйрăмах Уралумĕн тавра çĕрсенче чăвашсем саманран (улăмпа тăм), çерем сийĕнчен, çаплах чулран та тăваççĕ. Тăррисене икĕ енлĕ тăваççĕ, пуянраххисен çавра пӳртсем лартаççĕ. Виттине хуйăртан, улăмран, дранкирен тăваççĕ, XIX ĕмĕр вĕçнелле чус, йĕс тимĕр тата черепица витме пуçлаççĕ.
Çавăн пекех пăхăр
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Дмитриева Е., Купцова О. Жизнь усадебного мифа: Утраченный и обретенный рай. — М.: ОГИ, 2008. — 528 с. — ISBN 978-5-94282-466-2
- Коробко М. Ю. Источники по истории русской усадебной культуры. — М.: Ясная поляна, 1997.
- Коробко М. Ю. Мир русской усадьбы // "История" : Газета издательского дома "Первое сентября". — 2003. — № 34-35.
- Коробко М. Ю. Топонимические традиции русской усадьбы (1861-1917 гг.) // Русская усадьба : Сборник "Общества изучения русской усадьбы". — 2003. — № 9.
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Вырăс кил йăви Викиампарта- Вырăс кил йăвине тĕпчекен этем пĕрлĕхĕ 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
- Наци фончĕ «Возрождение русской усадьбы» 2012 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
