پووچێتیی
پووچێتیی یان بێمانایی (بە ئینگلیزی: Absurdism) بیردۆزێکی فەلسەفییە کە دەڵێت بوون بەگشتی شتێکی پووچە، واتە جیھان واتا یان ئامانجی باڵاتری نییە و بە تەواوی لە ڕێگەی عەقڵەوە جێی تێگەیشتن نییە. دەستەواژەی «پووچی» لە چوارچێوەی فەلسەفەی پووچدا واتای تایبەتی ھەیە: ئاماژەیە بۆ ناکۆکی یان دژایەتی نێوان دوو شت بەڵام چەندین ناکۆکی ھەیە سەبارەت بە سروشتی وردیان. ئەم مشتومڕانە دەرئەنجامی جیاوازیان ھەیە سەبارەت بەوەی کە ئایا پووچێتیی ڕاستە یان نا، ھەروەھا بۆ ئەو بیانووانەی کە بانگەشەیان بۆ دەکرێت لە بەرژەوەندی خۆی یان دژیدا. گێڕانەوە باوەکان ململانێ وەک پێکدادانێک لە نێوان مرۆڤی عەقڵانی و گەردوونێکی ناعەقڵانی پەشێو، لە نێوان مەبەست و دەرئەنجامەکان، یان نێوان ھەڵسەنگاندنی خوودیی و بەھای بابەتیی وەسف دەکەن. لایەنێکی گرنگی پووچێتیی بریتییە لە بانگەشەی ئەوەی کە جیھان بە گشتی بێمانا و پووچە. پووچێتیی جیاوازە لەو تێزە کەمتر ناسراوەی کە ھەندێک باروودۆخ، کەسانێک، یان ھەندێک قۆناغی دیاریکراوی ژیان بە پووچێتیی.
واتاکەی
[دەستکاری]پووچێتیی فەلسەفەیەکە کە کورتەیەک لەو ڕاستییە دەخاتە ڕوو کە ھەوڵەکانی مرۆڤ بۆ تێگەیشتن لە واتای گەردوون ھەمیشە بە شکستی مسۆگەر کۆتایی دێت (ھەر بۆیە پووچە) چونکە ئەم واتا خوازراوە لە بنەڕەتدا بوونی نییە، لایەنیکەم سەبارەت بە تاک. دەستەواژەی «پووچی» لەم چوارچێوەیەدا بە واتای ئەوە نییە کە «بە لۆژیکی ئەگەری نییە»، بەڵکو ئەوەی دژایەتی لۆژیک دەکات، یان باشتر بڵێین ڕێز لە یاساکانی ناگرێت یان ملکەچییان نییە، ئەمەش ئەو سەختییەیە کە مرۆڤ تووشی دەبێت لە ھەوڵدان بۆ تێگەیشتن لەو جیھانەی کە تێیدا دەژی و بە واتایەکی تر یەکێکە لە ئاستە بەرزەکانی گاڵتەکاری وەک شتێک کە لەگەڵ ھیچ شتێکدا تەبا نییە.
مێژوو
[دەستکاری]پووچێتیی پەیوەست بوو بە بوونخوازی و ھیچخوازی و یەکەم ڕەگ و ڕیشەی لەسەر دەستی فەیلەسووفی دانمارکی سۆرن کیرکێگارد لە سەدەی نۆزدەھەمدا سەریھەڵدا. پووچێتیی وەک ڕێبازێکی ھزری لە بزووتنەوەی بوونخوازییەوە سەریھەڵدا، کاتێک فەیلەسووف و نووسەر ئەلبێرت کامۆ لەم ھێڵەی بیری فەلسەفی لایدا و پەرتووکە بەناوبانگەکەی بە ناوی «ئەفسانەی سیزیف»ی بڵاوکردەوە. جەنگی جیھانیی دووەم بە دوای خۆیدا کەشوھەوای کۆمەڵایەتی گونجاوی بۆ لەدایکبوون و بڵاوبوونەوە و گەشەکردنی بۆچوونە پووچەکان کرد، بەتایبەتی لە فەڕەنسای تووشبوو لەو سەردەمەدا و لەوێشەوە بۆ ھەموو بەشەکانی دیکەدا بڵاوبووەوە. لە پێشەنگەکانی پووچێتیی: ساموێل بێکێت (١٩٠٦–١٩٨٩) و یوجین ئیۆنێسکۆ (١٩٠٩–١٩٩٤).
واتای ژیان
[دەستکاری]مرۆڤ بەپێی پووچێتیی، ھەر لە کۆنەوە بۆ واتای ژیان دەگەڕێت، ئەم گەڕانە بە دوو ئەنجام کۆتایی دێت: یان ئەوەی کە ژیان شتێکی پووچە، یان ئامانجێکی لەخۆگرتووە کە ھێزێکی باڵاتر دایناوە، لە ڕێگەی باوەڕبوون بە خودا یان شوێنکەوتنی ئایین یان چەمکێکی دیکە.
