خوتبە
خوتبە (بە عەرەبی: خطبة) وەک بۆنەیەکی فەرمی سەرەتایی بۆ بانگەشەی گشتی لە نەریتی ئیسلامیدا کاردەکات بە تایبەت لە (نوێژی هەینی)دا.
ئەم جۆرە وتاریانە بە بەردەوامی ڕوودەدەن، وەک لە فێرکارییەکانی هەموو قوتابخانە یاساییەکاندا دیاری کراوە. دەتوانرێت لە نوێژی جەماعەتی هەینی لە ڕۆژی هەینیدا بە فەرمی نەریتی ئیسلامی ڕەچاو بکرێت. جگە لەوەش لە دوو ڕۆژی جەژنەکان و دوای نوێژی خۆر و مانگگیران داوای وتاری هاوشێوە دەکرێت.
پێناسە
[دەستکاری]گێڕانەوەی وتاری ئایینی لەوانەیە لە چەندین شوێنی جیاواز و لە کاتە جیاوازەکاندا بڵێتەوە. بەڵام خوتبە ئاماژەیە بۆ خوتبەی جومعە، بەزۆری بە واتای ئەو ناونیشانە دێت کە لە مزگەوتدا لە ڕێوڕەسمەکانی هەفتانە (بەزۆری هەینی) و ساڵانە پێشکەش دەکرێت. قسەکردن و بۆنە ئاینییەکانی دیکەی بانگەشەی بە دەرس (وانەیەک) یان (ئامۆژگارییەک) وەسف دەکرێن.[١]
خوتبە لە پراکتیزەکردنی پێغەمبەری ئیسلامەوە سەرچاوەی گرتووە، محەممەد، کە لە کۆبوونەوەکاندا بۆ عیبادەت لە مزگەوتدا، کە لە حەوشەی ماڵەکەی لە مەدینە پێکهاتبوو، وشەی ئامۆژگاری، ڕێنمایی، یان فەرمانی دەگەیاند.
دوای فەتحی مەککە، محەممەد لە ساڵی ٦٣٠ی زایینیدا خۆی وەک خەتیب پێشکەشی شارەکە کرد، چوار خەلیفەی یەکەم، و خەلیفەی ئومێدەکان و پارێزگارەکانی پارێزگاکان هەموویان وتاریان پێشکەش کرد. مەرج نییە ئامۆژگارییان هەبێت، بەڵکو پرسیارە پراکتیکییەکانی حکومەتیان خستۆتە ڕوو و تەنانەت هەندێک جار فەرمانی ڕاستەوخۆشیان لەخۆ گرتبوو. لە سەردەمی عەباسیەکاندا خەلیفە خۆی چیتر بانگەشەی نەدەکرد بەڵکو ئەرکەکەی بە دادوەرە ئاینییەکان دەسپێردرا. عەباسیەکان پێداگرییان لەسەر ئەوە دەکرد کە ئیسلام لە عەلمانیزمی ئومەویەکان پاک دەکەنەوە و ڕەنگە ئەمەش یارمەتیدەر بووبێت لە بەهێزکردنی لایەنی ئایینی وتارەکان.[٢]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «Khutba | Encyclopedia.com». www.encyclopedia.com. لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Hovannisian، Richard G.، ed. (1999). Religion and culture in medieval Islam. Giorgio Levi Della Vida conferences. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-62350-6.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە خوتبە تێدایە. |
