Nezavisnost
,_by_John_Trumbull.jpg)
Nezavisnost ili neovisnost je stanje osobe, nacije ili države u kojoj njezini naseljenici ili stanovništvo, ili neki njihovi dijelovi, vrše samoupravu i obično suverenitet nad svojom teritorijom. Suprotno od neovisnosti je status zavisne teritorije.
Definicija nezavisnosti
[uredi | uredi izvor]Da li se postizanje nezavisnosti razlikuje od revolucije, dugo se osporavalo i često se raspravljalo o pitanju nasilja kao legitimnog sredstva za postizanje suvereniteta.[2] Generalno, revolucije imaju za cilj samo preraspodjelu moći sa ili bez elementa emancipacije, kao što je demokratizacija unutar države, koja kao takva može ostati nepromijenjena. Na primjer, Meksička revolucija (1917) uglavnom se odnosi na multi-frakcijski sukob koji je na kraju doveo do novog ustava; rijetko se koristio za pozivanje na oružanu borbu (1821) protiv Španije. Međutim, neki ratovi za nezavisnost opisani su kao revolucije, poput onih u Sjedinjenim Državama (1783.) i Indoneziji (1949.), dok su neke revolucije koje su se posebno odnosile na promjenu političke strukture rezultirale odcjepljenjem država. Mongolija i Finska, na primjer, stekle su nezavisnost tokom revolucija u Kini (1911) i Rusiji (1917). Uzroka za zemlju ili provinciju koja želi tražiti nezavisnost je mnogo, ali većina se može sažeti kao osjećaj nejednakosti u odnosu na dominantnu moć. Sredstva se mogu proširiti od planiranih mirnih demonstracija kao u slučaju Indije (1947), do nasilnog rata kao u slučaju Alžira (1962).
Razlika između nezavisnosti i samostalnosti
[uredi | uredi izvor]Autonomija (samostalnost) se odnosi na vrstu nezavisnosti koju je dodijelio nadzorni organ koji i dalje zadržava konačnu vlast nad tom teritorijom (Devolucija). Protektorat se odnosi na autonomnu regiju koja ovisi o većoj vladi radi zaštite kao autonomnu regiju.
Deklaracija o nezavisnosti
[uredi | uredi izvor]Ponekad će država koja želi postići nezavisnost od dominantne sile izdati deklaraciju o nezavisnosti; najraniji sačuvani primjer je Škotska deklaracija o Arbroathu iz 1320. godine, a najnoviji primjer je Azawadova deklaracija o nezavisnosti 2012. Proglašavanje nezavisnosti i njezino postizanje prilično su različiti. Poznati uspješan primjer je Američka deklaracija o nezavisnosti objavljena 1776. Datumi uspostavljene nezavisnost, obično se slave kao državni praznik poznat kao dan nezavisnosti.
Historijski pregled
[uredi | uredi izvor]Historijski gledano, postojala su četiri glavna razdoblja proglašenja nezavisnosti:
- Od 1770-ih, počevši od Američkog revolucionarnog rata do 1830-ih, kada su posljednji rojalistički bastioni pali na kraju Španjsko-američkih ratova za nezavisnost;
- Neposredno nakon Prvog svjetskog rata nakon raspada Osmanskog, Austrougarskog, Ruskog i Njemačkog carstva;
- Od 1945. do oko 1979. godine, kada je sedamdeset novih nezavisnih država izašlo iz evropskih kolonijalnih carstava i raspada nacističkog trećeg rajha i Japanskog carstva;[3]
- I ranih 1990-ih, nakon raspada Sovjetskog Saveza, Čehoslovačke i SFR Jugoslavije.
Posljednje države koje su stekle nezavisnost
[uredi | uredi izvor]Najmlađe države koje su stekle nezavisnost po kontinentima:
| Kontinent | Br. | Posljednja zemlja koja je stekla nezavisnost | |
|---|---|---|---|
 |
54 |  Južni Sudan (2011)[a]
| |
| 35 |  Sveti Kristofor i Nevis (1983)[b]
| ||
 Surinam (1975)[c]
| |||
| 44[d] |  Istočni Timor (2002)[e]
| ||
| 50[d] |  Crna Gora (2006)[f]  Kosovo (2008)[g][4]
| ||
| 14 |  Palau (1994)[h]
| ||
| / | de facto međunarodna teritorija | ||
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]- Spisak država po datumu državnosti
- Otcjepljenje
- Autonomija
- Spisak nepriznatih i djelomično priznatih država
Napomene
[uredi | uredi izvor]- ^ Nezavisnost od Sudana.
- ^ Nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva.
- ^ Nezavisnost od Nizozemske.
- ^ a b Dio Zakavkazja, na razmeđi Evrope i Azije. Fiziografski, Armenija u potpunosti pada u zapadnu Aziju, dok su Gruzija i Azerbejdžan uglavnom u Aziji, a mali dijelovi sjeverno od planine Kavkaz dijele se u Evropi.
- ^ Nezavisnost od Indonezije i Privremene uprave UN-a u Istočnom Timoru.
- ^ Nezavisnost od državne unije Srbije i Crne Gore, prije zvana Savezna Republika Jugoslavija.
- ^ Djelomično priznato de facto samoupravni entitet. Priznaju ga 102 člana UN-a, Cookova ostrva, Niue i Tajvan. Srbija polaže pravo na autonomnu pokrajinu Kosovo i Metohija pod upravom UN-a.
- ^ Nezavisna država u Dogovoru slobodnom udruživanju sa Sjedinjenim Američkim Državama.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Osmo Jussila – Seppo Hentilä – Jukka Nevakivi (1999). From Grand Duchy to a Modern State: A Political History of Finland Since 1809. London: C. Hurst & Co. str. 103. ISBN 0-8093-9112-0.
- ^ Benjamin, Walter (1996) [1921]. Walter Benjamin: Selected Writings, Volume 1: 1913–1926. Cambridge: Harvard University Press. 236–252. ISBN 0-674-94585-9.
- ^ David Armitage, The Declaration of Independence in World Context, Organization of American Historians, Magazine of History, Volume 18, Issue 3, Pp. 61–66 (2004)
- ^ "Kosovo" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 16. 2. 2008. Pristupljeno 30. 7. 2015.