Krosing-over
Majčinske hromatide su crvene, a očinskie plave. Linije ukazuju na hijazme i razmjenske (cross) destinacije
Krosing-over, u raspoloživoj literaturi pominjan i kao krosingover (eng. crossing over = prelaz preko puta) osnovni je koncept genetike i biologije ćelije, često označavan kao rekombinacija. Međutim, rekombinacija je ustvari posljedica formiranje hijazmi i krosing-overa, odnosno razmjene hromatidnih segmenata.
Krosingover je pojava razmjne genetičkog materijala između nesestrinskih hromatida homologih hromosoma. U pahitenu profaze mejoze I obrazuju se hijazme, kao poveznice nesestrinskih hromatida, a zatim, početkom anafaze I, dolazi do prekida na tim mestima, pri čemu svaki upareni homolog sa sobom odnosi po jedan ili više segmenata jedne hromatide svoga homologa. Tako dolazi do recipročne međusobne razmjene odgovarajućih dijelova homolognih heomosoma, tj. – krosing-overa.
To je, dakle, razmjena vezanih gena jednog homolognog hromosoma sa analognim segmentima jedne hromatide parnjaka, pri čemu svaki od njih u dalji tok mejoze nosi rekombinirani dio jedne hromatide. Druga (nerekombinirana) hromatida oba homologa pritom ne mijenje izvornu strukturu.[1] >[2][3][4][5]
Vezani geni
[uredi | uredi izvor]Svi geni na jednom hromosomu označavaju se kao se vezani geni, a u potomstvo se prenose zajedno. Međutim postoji i kategorija gena koji su locirani na istom hromosomu, a koji se u praksi ne tretiraju kao vezani. To su oni geni među čijim lokusima se javlja najmanje 50% rekombinacija
Inače, bez krosing-overa, svi vezani geni bi se redovno nasljeđivali u istim kombinacijama. Svaki organizam ima toliko grupa vezanih gena koliki je njegov haploidni broj hromosoma. Istovremeno ispoljavanje dva ili više gena sa istog hromozoma označava se kao vezano nasljeđivanje ili korelativno nasljeđivanje.
Krosing-over i mapiranje gena
[uredi | uredi izvor]U normalnoj mejozi, na njenom koncu, svaka hromatida odlazi u poseban gamet. Gameti sa hromatidama koje su razmenjivale dijelove nazivaju se krosing-over gameti. Druga, nerekombinirajuća (bez hijazmi) hromatitda ostaje u izvornoj roditeljskoj kopiji. Jedinke koje nastaju spajanjem takvih gameta nazivaju se rekombinanti.
Vjerovatnoća pojave krosing-overa između dva gena istog hromosoma ovisi o međusobnom rastojanju: što je ono veće, raste i šanse za pojavu krosing-overa i obratno. U genomu čovjeka postoje bliskosusjedni geni između kojih je rastojanje toliko malo da je ekstremno mala vjerovatnoćas događanje krosing-overa . Skupovi gena koji se kao integrirana cjelina prenose na potomstvo označavaju se haplotipovi.
Činjenica da učestalost krosing-overa zavisi od rastojanja između genskih lokusa, koristi se pri mapiranju gena na datom hromosomu, tj. za otkrivanje mjesta određenog gena na hromozomu i njegovih prostornih relacija sa genima drugih lokusa. Rastojanje između dva gena procenjuje se na osnovu broja rekombiniranih gameta na njih 100 gameta (%). Pri tome 1% krosing-overa predstavlja jedinicu rastojanja ili centimorgan (cM), što znači da je 1cM= 1%krosing-overa. Jedan morgan – M = 100 cM
Krosing over se događa tokom profaze prve mejotske diobe.[6]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-1-8.
- ^ Sofradžija A., Berberović Lj., Hadžiselimović R. (2003): Biologija za 2. razred opće gimnazije: 39-41. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-581-0.
- ^ Ibrulj S., Haverić S., Haverić A. (2008): Citogenetičke metode – Primjena u medicini . Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo,ISBN 978-9958-9344-5-2.
- ^ Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
- ^ Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.
- ^ Sturtevant A.H.: A history of genetics. Harper & Row N.Y.