Karl Pirson

Karl Pirson
Karl Pirson
	ing. Karl Pearson
Doğum tarixi	27 mart 1857[…]
Doğum yeri	London, İngiltərə, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı;
Vəfat tarixi	27 aprel 1936[…] (79 yaşında)
Elm sahələri	riyazi statistika, statistika, biologiya, Yevgenika[d]
İş yerləri	London Universitet Kolleci,; London Kral Kolleci;
Təhsili	Kembric Kinqs Kolleci[d] (1875–1879),; London Universitet Kolleci,; London Kral Kolleci,; Heydelberq Universiteti,; Kembric Universiteti;
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti,; Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyası (1928–);
Mükafatları
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Karl Pirson (ing. Karl Pearson; 27 mart 1857^[1]^[2]^[…], London^[3] – 27 aprel 1936^[3]^[1]^[…]) — müasir statistik nəzəriyyənin əsasını qoymuş ingilis riyaziyyatçısı.^[6]^[7] O, 1911-ci ildə London Universitet Kollecində dünyanın ilk statistika departamentini qurmuş və biometrika və meteorologiya sahəsinə əhəmiyyətli töhfələr vermişdir.

Həyatı

Karl Pirson 27 mart 1857-ci ildə Londonda anadan olmuşdur. Atası, ticarətçi Vilyam Pirson onun təhsilini dəstəkləsə də, ailənin sosial vəziyyəti Pirsonun təhsil almağını çətinləşdirirdi. 1876-cı ildə London Universitet Kollecindən riyaziyyat üzrə bakalavr dərəcəsi almış və daha sonra Kembric Universitetində təhsilini davam etdirmişdir.^[8]

Pirsonun ən mühüm töhfələrindən biri, korrelyasiya anlayışını riyazi cəhətdən təhlil etməsi və sistemləşdirilməsidir. 1896-cı ildə o, verilənlər arasındakı əlaqənin ölçülməsi üçün statistik üsul təqdim etmişdir. Bu üsul, iki dəyişən arasındakı əlaqənin gücünü və istiqamətini qiymətləndirən Pirson korrelyasiya əmsalı (adətən r) olaraq tanınır. Bu əmsal müasir statistik analizdə və empirik tədqiqatlarda geniş istifadə olunur.

Karl Pirsonun statistik elmdəki mühüm tədqiqatlarından biri, pulmonar vərəm xəstəliyi ilə bağlı apardığı araşdırmadır. 1907-ci ildə vərəmin genetik və ətraf mühit faktorları ilə əlaqəsini təhlil edərək statistik üsullardan istifadə etmişdir. Bu tədqiqat, statistik alətlərin tibb sahəsində, xüsusən epidemiologiya sahəsində necə tətbiq oluna biləcəyini göstərmişdir. Pirsonun bu işləri, məlumatların obyektiv və sistematik şəkildə təhlil edilməsinə dair elmi yanaşmanın inkişafını təmin etmiş və statistik metodların tibbdə geniş istifadə olunmasına yol açmışdır.^[9]

Karl Pearson 27 aprel 1936-cı ildə Londonda vəfat etmişdir.

İstinadlar

↑ ¹ ² ³ ⁴ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
↑ ¹ ² Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
↑ ¹ ² ³ ⁴ Пирсон Карл // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ¹ ² Who's who (brit. ing.). (untranslated), 1849. ISSN 0083-937X
↑ ¹ ² Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
↑ "Karl Pearson sesquicentenary conference". Royal Statistical Society. 3 March 2007. İstifadə tarixi: 25 July 2008.
↑ "[...] the founder of modern statistics, Karl Pearson." – Bronowski, Jacob (1978). The Common Sense of Science, Harvard University Press, p. 128.
↑ Pearson, Carl (or Karl) (PR875CK) // A Cambridge Alumni Database. University of Cambridge.
↑ Joe.1. "Karl Pearson and the History of Eugenics at UCL". Professor Joe Cain (ingilis). 2023-01-02. İstifadə tarixi: 2024-12-11.

[_606a30e6d5f18974-1] ¹ ² ³ ⁴ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.

[_2040fae585ef850b-2] ¹ ² Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.

[_6aa1c8ef6d1770d9-3] ¹ ² ³ ⁴ Пирсон Карл // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[_07c551290755f5ff-4] ¹ ² Who's who (brit. ing.). (untranslated), 1849. ISSN 0083-937X

[_d007463b6e66a2a5-5] ¹ ² Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.

[year150-6] "Karl Pearson sesquicentenary conference". Royal Statistical Society. 3 March 2007. İstifadə tarixi: 25 July 2008.

[7] "[...] the founder of modern statistics, Karl Pearson." – Bronowski, Jacob (1978). The Common Sense of Science, Harvard University Press, p. 128.

[8] Pearson, Carl (or Karl) (PR875CK) // A Cambridge Alumni Database. University of Cambridge.

[9] Joe.1. "Karl Pearson and the History of Eugenics at UCL". Professor Joe Cain (ingilis). 2023-01-02. İstifadə tarixi: 2024-12-11.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]