Həyat sığortası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Yorkshire Fire & Life Insurance Company tərəfindən Samuel Holta verilmiş Həyat Sığortası Sertifikatı, Liverpul, İngiltərə, 1851. Britaniya Muzeyində, Londonda nümayiş olunur.

Həyat sığortası (ing. Life insurance) — insanların həyatını və ya ailələrinin maliyyə təhlükəsizliyini qorumaq üçün nəzərdə tutulan maliyyə məhsuludur.[1] Bu sığorta növü şəxsin ölümündən sonra onun ailəsinə və ya qeyd etdiyi faydaçılara müəyyən bir məbləğin ödənilməsini təmin edir. Həyat sığortası həmçinin bəzi hallarda şəxsin yaşaması müddətində müəyyən maliyyə təminatı və investisiya imkanları da təklif edir.[2]

Növləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. Müddətli həyat sığortası (ing. Term Life Insurance) — müəyyən bir müddət (məsələn, 10, 20, 30 il) üçün etibarlıdır. Sığorta olunan şəxs bu müddət ərzində vəfat edərsə, faydaçılara (mirasçılara) ödəniş edilir. Əsasən aşağı qiymətli olur, lakin müddət bitdikdən sonra əlavə təminat vermir.[3]
  2. Daimi həyat sığortası (ing. Permanent Life Insurance) — həyat boyu davam edir və vaxt məhdudiyyəti yoxdur. Əlavə olaraq, nağd dəyər (ing. cash value) yığma imkanı verir.
  3. İnvestisiya ilə bağlı həyat sığortası (ing. Variable Life Insurance) — həm həyat təminatı, həm də investisiya imkanı verir. Şəxs investisiya fondlarını idarə edə bilər, lakin daha yüksək risklərə malikdir.[4]

Tarixi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Həyat sığortasının tarixi çox qədimdir və insan cəmiyyətlərinin maliyyə təhlükəsizliyini təmin etmək üçün inkişaf etdirdikləri vasitələrdən biridir. Həyat sığortası müasir formada yalnız son əsrlərdə formalaşsa da, onun kökləri min illər əvvələ gedib çıxır.[5]

Qədim dövrlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Babil hökmdarı Hammurapi (e.ə. XVIII əsr) tərəfindən yazılmış qanunlarda, ailənin və ya işçilərin itkisindən sonra ödəniş təminatı ilə bağlı qaydalar var idi. Misirdə isə işçilərin həyatını təmin etmək üçün mədəni sistemlər mövcud idi. Bu, əsasən cənazə xərclərinin qarşılanması üçün təşkil olunurdu.[6][7] Roma dövründə, xüsusilə legionerlər üçün “cənazə klubları” (ing. funeral clubs) mövcud idi. Üzvlər bu klublara üzvlük haqqı ödəyirdilər, ölüm halında isə cənazə xərcləri klub tərəfindən qarşılanırdı. Bu, həyat sığortasına oxşar bir mexanizm idi.[8][9]

Orta əsrlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Orta əsrlərdə Avropada ticarət və dəniz səyahətləri artdığı üçün risklərə qarşı maliyyə qorunması tələbi yarandı. Dənizçilər üçün xüsusi maliyyə müqavilələri hazırlanırdı.[10][11] Bu müqavilələr bir növ həyat sığortasının erkən formaları idi. Məsələn, səyahət zamanı bir dənizçinin həlak olması halında, ailəsinə və ya himayədarlarına müəyyən məbləğ ödənirdi.

Müasir dövr

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Həyat sığortasının müasir forması XVII əsrdən başlayaraq Avropada yaranmağa başladı. 1583-cü ildə İngiltərədə Riçard Martin adlı şəxs Gilbert-dən həyat sığortası almışdı. Bu, dünyada sənədləşdirilmiş ilk fərdi həyat sığortası müqaviləsi kimi tanınır. 1662-ci ildə Con Qrant adlı statistik İngiltərədə ölüm halları haqqında məlumatları təhlil edərək həyat müddəti və ölüm riskləri ilə bağlı ilk statistik tədqiqatını hazırladı. Bu, aktuari hesablama elminin əsasını qoydu. 1762-ci ildə İngiltərədə “Equitable Life Assurance Society” adlı ilk rəsmi həyat sığortası şirkəti yaradıldı. Bu şirkət indiki həyat sığortasının ilkin formasını təklif edirdi.[12]

XIX-XX əsrlər: Həyat sığortasının qlobal genişlənməsi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

ABŞ-da inkişaf

[redaktə | vikimətni redaktə et]

XIX əsrin əvvəllərində həyat sığortası ABŞ-da sürətlə inkişaf etdi. New York Life Insurance kimi tanınmış şirkətlər yarandı. Bu dövrdə həyat sığortası daha çox ailənin gələcəyini qorumaq üçün istifadə olunurdu.[13]

İkinci Dünya Müharibəsindən sonra

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Həyat sığortası müharibələrdən sonra populyarlıq qazandı. İnsanlar öz ailələrini və varislərini qorumağın əhəmiyyətini daha yaxşı başa düşməyə başladılar. Bu dövrdə qrup həyat sığortası, investisiya ilə bağlı sığorta və universal həyat sığortası kimi yeni məhsullar bazara daxil oldu.[14]

Bu gün həyat sığortası yalnız şəxsin ölümündən sonra ödəniş etməklə məhdudlaşmır. O, həmçinin investisiya, təqaüd planlaması və vergi üstünlükləri təmin edən kompleks maliyyə məhsuludur.[15][16] Texnologiyanın inkişafı ilə sığorta prosesləri sadələşib və rəqəmsallaşıb. Süni intellekt və Big Data vasitəsilə daha dəqiq və şəffaf sığorta məhsulları təklif olunur.

Azərbaycanda həyat sığortası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Azərbaycanda həyat sığortasının tarixi müstəqillikdən sonra inkişaf etməyə başladı. Xüsusilə 2010-cu ildən sonra qanunvericilikdə edilən dəyişikliklər nəticəsində həyat sığortası sektoru daha da böyüdü. Hazırda Azərbaycanda həm yerli, həm də beynəlxalq sığorta şirkətləri müxtəlif həyat sığortası məhsulları təklif edirlər.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ "Burial Practices in Ancient Rome". The Great Courses Daily (ingilis). 2020-05-31. İstifadə tarixi: 2021-03-11.
  2. ↑ "The Industry Handbook: The Insurance Industry". Investopedia (ingilis). 2004-01-07. 2018-09-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-28.
  3. ↑ "Industry Overview: Life Insurance". www.valueline.com (ingilis). ValueLine. 2018-11-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-28.
  4. ↑ The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D. Newark, NJ: Prudential Press. 1915. 5–6. İstifadə tarixi: June 15, 2021.
  5. ↑ The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D. Newark, New Jersey: Prudential Press. 1915. 6–7. İstifadə tarixi: June 15, 2021.
  6. ↑ Fouse, L. G. "Policy Contracts in Life Insurance". The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 26 (2). September 1905: 29–48. doi:10.1177/000271620502600203. JSTOR 1011003. İstifadə tarixi: 8 April 2021.
  7. ↑ Walford, Cornelius. History of Life Assurance (PDF). 22 Dec 1884. səh. 6-7. İstifadə tarixi: 8 April 2021.
  8. ↑ Anzovin, Steven, Famous First Facts 2000, item # 2422, H. W. Wilson Company, ISBN 0-8242-0958-3 p. 121 The first life insurance company known of record was founded in 1706 by the Bishop of Oxford and the financier Thomas Allen in London, England. The company, called the Amicable Society for a Perpetual Assurance Office, collected annual premiums from policyholders and paid the nominees of deceased members from a common fund.
  9. ↑ Amicable Society, The charters, acts of Parliament, and by-laws of the corporation of the Amicable Society for a perpetual assurance office, Gilbert and Rivington, 1854, p. 4
  10. ↑ Amicable Society, The charters, acts of Parliament, and by-laws of the corporation of the Amicable Society for a perpetual assurance office, Gilbert and Rivington, 1854 Amicable Society, article V p. 5
  11. ↑ Price, pp. 158–171
  12. ↑ "Importance of the Equitable Life Archive". The Actuarian Profession. 2009-06-25. 2015-09-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-20.
  13. ↑ "Today and History:The History of Equitable Life". 2009-06-26. 2009-06-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-08-16.
  14. ↑ Lord Penrose. "Chapter 1 The Equitable Life Inquiry" (PDF). HM Treasury. 2004-03-08. 2008-09-10 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-08-20.
  15. ↑ "IRS Retirement Plans FAQs regarding Revenue Ruling 2002-62". irs.gov. 8 August 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 April 2018.
  16. ↑ "IRS Bulletin No. 2002–42" (PDF). irs.gov. 2 May 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 14 April 2018.

Ədəbiyyat

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Həyat_sığortası&oldid=7904142"