Vélez-Rubio
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
 Vélez-Rubio | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Andalucía | ||||
| Provincia |  provincia d'Almería | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcalde de Vélez-Rubio | Miguel Martínez-Carlón Manchón | ||||
| Nome oficial | Vélez-Rubio (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
04820 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 37°38′56″N 2°04′35″W / 37.649°N 2.0764°O | ||||
  Vélez-Rubio Vélez-Rubio (España)  | |||||
| Superficie | 282 km² | ||||
| Altitú | 838 m | ||||
| Llenda con | Lorca, Puerto Lumbreras, Huércal-Overa, Taberno, Albox, Chirivel, María y Vélez-Blanco | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
6558 hab. (2023) - 3207 homes (2019) - 3348 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0% de provincia d'Almería | ||||
| Densidá | 23,26 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| Llocalidaes hermaniaes | Ortigueira y Orange | ||||
| velezrubio.es | |||||
 | |||||
Vélez-Rubio ye un conceyu español de la provincia d'Almería, Andalucía, asitiáu na contorna de los Vélez y a 160 km de la capital provincia, Almería. Nel añu 2017 cuntaba con 6661 habitantes. La so estensión superficial ye de 282 km² y tien una densidá de 23,62 hab/km².
Historia
[editar | editar la fonte]La presencia humana nesti conceyu data dende hai más de trenta mil años. Afayáronse dellos hachos de piedra, xeneralmente de diorita y delles puntes de flecha de pedernal.
El so allugamientu actual remontar a finales del S.XV y principios del XVI, cuando vencíos los árabes nativos, la nueva población de moriscos y cristianos asiéntanse sobre lo que güei conocemos como barriu del "Fatín" (de les Puertes de Lorca a les de San Nicolás), de cais estreches y trabancoses, arrodiaos d'agua y vega. Darréu esti nucleu espándese en redol a la Ilesia, el Conceyu y el Pósito. Pero habría de ser nos S.XVIII y XIX, cuando tien llugar el mayor desenvolvimientu urbanu, con víes llargues, rectes y amplies y edificios suntuosos.
Demografía
[editar | editar la fonte]Númberu d'habitantes nos últimos diez años.
| 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2009 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 6,502 | 6,519 | 6,472 | 6,592 | 6,756 | 6,905 | 7,037 | 7,025 | 7,053 | 7,150 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Egetanos pernomaos
[editar | editar la fonte]- Fernando de la Venada Carrasco:Conseyeru de Presidencia y Vocera del Gobiernu de la Comunidá Autónoma de la Rexón de Murcia.
- José Luis Heredia Celdrán: Direutor Xeneral de CAJAMAR.
- Luis Crisol Lafront (n. 1948): senador de les cortes xenerales, pola Comunidá Valenciana
- María Isabel Sánchez Torregrosa (n. 1979): senadora de les cortes xenerales, pola provincia d'Almería
- Pepe Canteru, actor de teatru, cine y TV, anguaño, dedicáu con especial intensidá al teatru, trabaya na Compañía García Lorca Teatru pa un Intre.
- Jose Méndez Asensio (1921-2006): obispu de Tarazona, arzobispu de Pamplona y arzobispu de Granada.
- Laura Nieto Oliver (1907-1989): cantante de llírica.
- Miguel Guirao Gea (1886-1977): médicu, arqueólogu y profesor universitariu.
- Beata Dolores Sopeña (1848-1918): relixosa española, beatificada en 2003.
- Gaspar de la Serna (1817-1895): barón del Sacru Lliriu, senador pola provincia del Almería.
Economía
[editar | editar la fonte]La ocupación de la población distribuyir nos siguientes sectores:
- Agricultura: 48%; los cultivos mayoritarios son cebera, almendro, olivar, frutales y güerta.
- Ganadería: oveya, cabra, gochu y avicultura de carne.
- Servicios: 37%;
- Construcción: 10%;
- Industria: 5%.
Patrimoniu artísticu y monumental
[editar | editar la fonte]- Ilesia de Ntra. Sra. de la Encarnación
- Muséu Etnográficu
- Conventu de la Inmaculada
Centru Históricu
[editar | editar la fonte]El Conxuntu Históricu de Vélez-Rubio percíbese como una unidá urbana, con una tipoloxía edificatoria de los sieglos XVIII y XIX, aniciada nuna sociedá decimonónica de base agraria y claramente estremada en clases sociales, onde la vivienda amás de cumplir les funciones propies de llar y dependencia p'almacenes, ye tamién un claru signu esterior de la condición social del propietariu.
La arquiteutura tradicional, coles sos diferencies estilístiques, crea un conxuntu harmónicu carauterizáu por una tipoloxía edificatoria carauterística, onde'l volume de lo construyío y el vacíu caltienen unes rellaciones peculiares cola trama urbana, con fachaes encaladas o de lladriyu vistu, disposición vertical de buecos, con tamañu menor en planta alta, predominiu del balcón y la rejería, cerrajería de forxa, cornises molduradas con bistechos salientes y cubiertes inclinaes.
Al pie d'esta arquiteutura tradicional hai que destacar los grandes edificio monumentales, ente los que destaca la Ilesia de la Encarnación, como finxu visual y configurador de l'actual trama urbana.
Descripción de la redolada
[editar | editar la fonte]El sector delimitado a efeutos de la so declaración como Bien d'Interés Cultural, percíbese como una unidá urbana qu'históricamente coincide col cascu consolidáu nel sieglu XVIII, más una estrecha franxa de proteición desenvueltu nos sieglos XIX y XX.
Esta unidá nun respuende a criterios estilísticos únicos, variando tantu los edificios como la so estructura, según el periodu históricu y el gustu de la dómina, predominando un diseñu de carauterístiques y elementos asemeyaos, dando llugar a un tipu singular d'urbanismu dientro de la provincia d'Almería, aniciáu nuna sociedá de base agraria y claramente estremada en clases sociales.
Historia del desenvolvimientu urbanísticu
[editar | editar la fonte]L'allugamientu actual del nucleu urbanu tien el so orixe nos últimos años del sieglu XV, nel actual barriu del Fatín, asitiáu na falda sureste, con un treme urbanu de complicaes y angostes cais y caleyones.
Más arriba d'esti barriu, atopábase'l nucleu cristianu con predominiu de construcciones de corte relixosu.
Ente 1570 y 1750 produzse la renovación y desenvolvimientu urbanísticu y arquiteutónicu del conceyu. Constrúyense una serie de edificios civiles como'l Pósito, la Casa consistorial y la Tercia.
Pero ensin dulda, el fenómenu urbanu más importante foi la construcción d'un importante númberu d'edificios relixosos, como la Ermita de la Concepción y la Ilesia de la Encarnación.
Foi mientres la segunda metá del sieglu XVIII cuando s'empecipia una importante espansión urbana y una esmolición poles reformes interiores, los servicios comuñales y les edificaciones públiques o privaes, munches d'elles de gran valumbu arquiteutónicu y calidá artística, dientro d'un treme urbanu relativamente ordenáu.
Dende los sos oríxenes el perímetru del cascu foi revistíu con una llinia compacta de cases, con entraes arcaes y estrechos postigos, qu'actuaben a manera de proteición y defensa ante un eventual peligru esterior.
Esti calter de "fortificación" cumplió un papel importante mientres el sieglu XIX coles socesives epidemies que sufrió la población y que dexó'l so zarru con puertes y muries.
La segunda metá del sieglu XIX y los primeros años del XX van ser les dómines de mayor rellumanza, tanto económicu como arquiteutónicu, que va ayudar a completar el diseñu urbanísticu con nueves casones y afitándose les carauterístiques arquiteutóniques destacables de la población.
Inmuebles incluyíos
[editar | editar la fonte]En razón a les carauterístiques del ámbitu del Bien nun se considera necesaria la delimitación d'una redolada al mesmu, por incluyise dientro d'ésti toos aquellos espacios, inmuebles y elementos definidores del Conxuntu.
Fonte
[editar | editar la fonte]DECRETO 241/2002, de 24 de setiembre, pol que se declara bien d'interés cultural, cola categoría de conxuntu históricu, el sector delimitado con esi envís de la población de Vélez Rubio n'Almería.
- El conteníu d'esti artículu amiesta material de la declaración de Bien d'Interés Cultural publicáu nel BOE nu 291 el 5 d'avientu de 2002 (testu), que s'alcuentra nel dominiu públicu arriendes a lo dispuesto nel artículu 13 de la Llei de Propiedá Inteleutual española.
Selmana Santa Velezana
[editar | editar la fonte]Les cofraderíes son cuatro:
- Cofradería del Santísimu Cristu del Perdón y de los Inxemes (PORCELANOS) fundada nel 1953. Ta formáu por: Santísimu Cristu del Perdón y de los Inxemes, Sagráu Descendimiento d'El nuesu Señor Xesucristo, Sagrada Resurrección d'El nuesu Señor Xesucristo y María Santísima de la Esperanza.
- Venerable Cofradería d'El nuesu Padre Jesús Nazarenu (ESCLAVOS) fundada nel s XVI. Rexúntense estos pasos: El nuesu Padre Jesús na so entrada triunfal en Xerusalén, Oración nel Güertu d'El nuesu Señor Xesucristo, El nuesu Padre Jesús Nazarenu, María Santísima de l'Amargura, San Xuan Evanxelista y la Santa Muyer Verónica.
- Tradicional Cofradería de La nuesa Señora de los Dolores (CAFÉS) fundada en s XIX. Ta formáu por: La nuesa Señora de los Dolores, El nuesu Padre Jesús de l'Amargura y La nuesa Señora de la Soledá.
- Cofradería de la Santa Vera Cruz y Sangre de Cristu (SEÑOR DE LA CAXA), fundada nel s XVII. Ta formáu por: Santísimu Cristu del Sangre (Señor de la Caxa), puestu nuna urna.
La Selmana Santa de Vélez-Rubio ta Declarada Fiesta d'Interés Turísticu Nacional d'Andalucía dende l'añu 2.004.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Vélez-Rubio.- Vélez-Rubio - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía
- Vélez-Rubio - Diputación Provincial d'Almería
- Patrimoniu cultural de Vélez-Rubio na Guía Dixital del Patrimoniu Cultural d'Andalucía. Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu
