Sieglu VIII e.C.

Sieglos	Sieglu ix e.C. • Sieglu viii e.C. • Sieglu vii e.C.
Décades	790 e.C. • 780 e.C. • 770 e.C. • 760 e.C. • 750 e.C. • 740 e.C. • 730 e.C. • 720 e.C. • 710 e.C. • 700 e.C.
	Tabla añal del sieglu VIIIe.C.

El sieglu VIII e.C. empezó'l 1 de xineru del 800 e.C. y terminó'l 31 d'avientu del 701 e.C.

Carauterístiques del sieglu VIII e.C.

El sieglu VIII antes de cristu foi un periodu de grandes cambeos nes civilizaciones.

N'Exiptu correspuende a les dinastíes XXII, XXIII, XXIV y XXV que los sos soberanos (sacante los de la XXIV) yeren d'orixe estranxeru; libiu (dinastíes XXII y XIII) y kushita o etíope (dinastía XXV). L'Imperiu neoasirio algama'l picu del so poder, conquistando dellos países vecinos, ente ellos el reinu d'Israel.

Grecia coloniza otres rexones del mar Mediterraneu y el mar Negru. La civilización etrusca espandir por Italia. Convencionalmente tómase esti sieglu octavu como'l principiu de l'Antigüedá clásica, cola primera Olimpiada festexada nel 776 e. C. Nesta dómina créese que fueron compuestos los testos épicos de Homero (la Ilíada y la Odisea). En China rexistra un eclís solar históricu nel añu 780 e. C.

Na India —en plena Edá del Fierro— empieza la cultura de la cerámica negra pulida nortiza, de baxa teunoloxía y producción d'armes de fierro. Esta cultura ye una de les candidates de ser la cultura védica.

== Acontecimientos Grecia forma la cultura griega.

La civilización helénica coloniza'l Mediterraneu y el Mar Negru.
Constitución política d'Esparta alredor de los sieglos VIII-VII e. C., atribuyida a Licurgo.
797 e.C.: Tespios, rei d'Atenes, muerre en reinando 27 años. Asocéde-y el so fíu Agamestor.
778 e.C.: Agamestor, rei d'Atenes, muerre dempués d'un reináu de 17 años y ye asocedíu pol so fíu Tosquilo d'Atenes.
Dómina Arcaica en Grecia (776-500 e. C.)
777 e.C.: fecha en que Diodoro Sículo (del sieglu I e.C.) afitó retrospectivamente los primeros Xuegos Olímpicos.
755 e.C.: Tosquilo, rei d'Atenes, muerre en reinando 23 años. Asocéde-y Alcmeón.
753 e.C.: el rei d'Atenes Alcmeón muerre dempués d'un reinu de dos años. Ye reemplazáu por Harops, escoyíu por un mandatu de diez años.
Mediaos del sieglu VIII e.C.: d'esta dómina data un modelu en terracota del templu de Hera (n'Argos). Esti modelu atopar nel Muséu Nacional d'Arqueoloxía (Atenes).
Na segunda metá de sieglu producieron la Ilíada y la Odisea.
736 e.C.: Grecia conquista la islla de Malta, convirtiéndola en colonia.
734 e.C.: Naxo (en Sicilia) ye fundada como colonia de Calcis en Eubea (fecha tradicional). Fundación de Siracusa, tamién en Sicilia.
733 e.C.: los Corinto|corintios fundan Corcira.
724 e.C.: nes Olimpiaes inaugúrase la carrera del diaulo.
A finales del sieglu, Primer guerra mesenia en Esparta; en 724 e. C., Esparta conquista Mesenia.
706 e.C.: nel sur d'Italia, inmigrantes espartanos fundan Taras (Tarentum), la moderna Taranto.

Roma

Nel norte d'Italia terminar la cultura de Villanova; empieza la civilización etrusca.
771 e.C.: nel centru de l'actual península italiana, según la tradición nacen Rómulo y Remu. Rómulo va ser el tradicional fundador de Roma.
753 e.C. (21 d'abril): fecha d'empiezu del calendariu ab urbe condita (según la lleenda, Rómulo fundó Roma nesta fecha).

745 e.C.: fin de la Diarquía nel Gobiernu de Roma, integrada por Rómulo y Titu Taciu, tres la muerte d'ésti.
716 e.C.: según la lleenda romana anguaño Rómulo terminó'l so mandatu.
715 e.C.: Numa Pompilio convertir en rei de Roma.
713 e.C.: Numa Pompilio reforma'l calendariu romanu.
712 e.C.: Numa Pompilio crea'l puestu de Pontifex Maximus.

Los romanos empiecen a emplegar un amiestu de pulgu de güevu y residuos de conches como pasta dental primitiva.

Península ibérica

Edá del Fierro na península ibérica.
Perdura la civilización tartesia, nel so periodu orientalizante, espandiéndose escontra Estremadura y l'Alta Andalucía. Ente'l 800 y el 650 e. C. desenvuélvense les cercos decoraes del suroeste. Ente'l 750 y el 700 e. C. desenvuélvese'l "periodu mediu" de Tartesos.
Instalación de los fenicios, que toma hasta'l sieglu VI e. C.. Los primeros asentamientos acreditaos arqueológicamente asocedieron ente'l 800 y el 775 e. C., y asítiense na mariña meridional de la península (mariñes de Málaga y Granada: Toscanos 725-700 e. C., Chorreras, Morru de Mezquitilla o Almuñécar). Con ellos lleguen a la península les primeres cerámiques griegues.
776 e.C. (fecha llexendaria): na actual Girona fúndase l'aldega de Roses.^[1] En realidá l'aldega fundar nel sieglu IV e. C.
760-740 e.C.: na península ibérica empieza a producise cerámica tiria.
Antes de 750 e.C.: asentamientu feniciu de Morru de Mezquitilla, el más antiguu na península ibérica.
Etapa precolonización griega, que llega hasta'l sieglu VII e. C., con testimonios en xacimientos del Sur y el Sureste, xunto con xacimientos fenicios. Calcúlase qu'unu de los primeros asentamientos griegos, Mainake, fundóse en redol al 750 e. C.
750 e.C.: na península ibérica —nel marcu de la Primer Edá del Fierro— produzse una evolución autóctona de la cultura de los campos d'urnes.
725/700 - 675/650: cultura protoibérica na península.
Finales del sieglu VIII − principios del VII e.C.: en Málaga créanse los xacimientos de la Necrópolis de Trayamar.
Escontra'l 700 e.C.: en Galicia y el norte de Portugal desenvuélvese la cultura castreña (castros: fortificaciones). Apaición del fierro.
Na actual Málaga (nel sur d'España) los fenicios fundan Málaka.

Restu d'Europa

Influyencia traco-cimeria, cimerios, n'Europa Central.
700 e.C.: los escites empiecen a ocupar les árees de Cimeria, moviendo gradualmente a los habitantes previos.

Exiptu

773 e.C.: n'Exiptu muerre'l faraón Sheshonq III.
750 e.C.: empieza la dinastía XXV d'Exiptu, que va durar hasta'l 656 e. C.
730 e.C.: rematen les dinastíes XXII y XXIII d'Exiptu; empieza la XXIV, que va durar hasta'l 715 e. C.
730 e.C.: Piye asocede al so padre Kashta como rei del reinu nubiu de Napata.
730 e.C.: Osorkon IV asocede a Sheshonq IV como rei de dinastía XXII d'Exiptu.
728 e.C.: Piye invade Exiptu, conquista Menfis, y recibe la sumisión de los líderes del Delta del Nilu. Él funda la dinastía XXV d'Exiptu.

Asia

Asiria conquista Damascu y Samaria.
Fines del sieglu VIII e.C. (710 e.C. aproximao): en Kalhu (actual Nimrud, n'Iraq) fabríquense los aretes, les corones y les rosetes (que s'atoparon en 1988 na tumba de la reina Yabay. Fueron destruyíes o robaes del muséu d'Iraq (Bagdag) pol exércitu d'Estaos Xuníos.
c. sieglu VIII e.C.: fabrícase'l spinning de muyer, en Susa (actual Shush, n'Irán). Anguaño alcuéntrase en poder del muséu del Louvre (París).
797 e.C.: Ardis I convertir en rei de Lidia.
783 e.C.: Salmanasar IV asocede al so padre Adad-nirari III como rei d'Asiria.
782 e.C.: por orde del rei Argishti I d'Urartu fúndase l'aldega d'Erebuni (Էրեբունի) (actual Yereván (capital d'Armenia).
782 e.C.: muerte de Zhou Xuanwang, rei de la dinastía Zhou (1122-256 e. C.) de China.
781 e.C.: Zhou Youwang convertir en rei de la dinastía Zhou.
780 e.C.: en China rexístrase'l primera eclís solar históricu.
774 e.C.: remata'l reinu de Pigmalión de Tiro.
774 e.C.: en Tiro termina'l reináu de Pigmalión.
773 e.C.: en Asiria, Ashurdan III asocede al so hermanu Salmanaser IV como rei.
772 e.C.: en China fúndase la dinastía Zhou oriental.
771 e.C.: en China termina la dinastía Zhou cuando nómades quanrong del oeste, xunto con vasallos de Zhou escalen la capital Haojing y maten al monarca, el rei You de Zhou. El príncipe herederu Ji Yijiu escapa y reina como Rei Ping de Zhou.
770 e.C.: en China empieza la dinastía Zhou oriental (1122-256 e. C.) cuando'l rei Ping de Zhou convertir nel primer rei de los Zhou que reina na nueva capital, Chengzhou (güei Luoyang).
763 e.C. (15 de xunu): n'Oriente Próximu rexístrase un eclís solar usáu anguaño pa establecer la cronoloxía del Antiguu Oriente Próximu. «Naquel día ―diz el Señor Soberanu― voi faer que'l Sol poner al mediudía y qu'en plenu día escurézase la Tierra» (Llibru de Amós, 8.9).^[2]
759 e.C. (7 d'ochobre): na zona de Galilea, Samaria, Xerusalén (Israel) y Xordania asocede un terremotu de magnitú 7,3 na escala sismolóxica de Richter dexa un saldu de «munchos muertos» (dellos miles).^[3] Rexístrase como'l terremotu del rei malatu Ozías».
756 e.C.: fundación de Cízico.
755 e.C. (ente'l 760 y el 750 e.C.): na zona de Xerusalén (Israel) y El Líbanu asocede un terremotu que xenera un tsunami na mariña del mar Mediterraneu.^[3]
755 e.C.: Ashur-nirari V asocede a Ashurdan III como rei d'Asiria.
750 e.C.: los medos establecer nel actual Irán, venciendo a los perses (pero ensin conquistalos).
747 e.C., 26 de febreru: Nabonasar convertir en rei d'Asiria.
747 e.C.: Meles convertir en rei de Lidia.
745 e.C.: na zona d'Israel y Xordania asocede un terremotu que dexa un saldu de «miles de muertos».^[3]
745 e.C.: la corona d'Asiria ye usurpada por Pul, quien adopta'l nome de Tiglat-Pileser III.
743 e.C.: el duque Zhuang del estáu chinu de Zheng xube al poder.
743 e.C.: Batalla de Kishtan, Tiglatpileser III d'Asiria contra Sardur II d'Urartu.
740 e.C.: Tiglath-Pileser III conquista la ciudá d'Arpad (en Siria) dempués de dos años de sitiu.
739 e.C.: Hiram II convertir en rei de Tiro.
738 e.C.: el rei Tiglath-Pileser III d'Asiria invade Israel, forzándolo a pagar tributu.
736 e.C.: Acaz empieza a reinar (16 años) sobre Xudá.
732 e.C.: Oseas convertir nel postreru rei d'Israel.
730 e.C.: Matán II asocede a Hiram II como rei de Tiro.
730 e.C.: na zona d'Israel y Xordania asocede un terremotu que dexa un saldu de «munchos muertos» (dellos miles).^[3]
727 e.C.: Babilonia independizar d'Asiria.
724 e.C.: los asirios empiecen un sitiu de cuatro años contra Tiro.
722 e.C.: cayida del Reinu del Norte (o d'Israel). El rei d'Asiria apoderar de Samaria y parte de los sos habitantes son deportaos a Asiria.
722 e.C.: empieza'l Periodu primavera y seronda de la historia de China: el rei Ping de Zhou de la dinastía Zhou reina namái de nome.
722 e.C.: el rei asiriu Sargón II conquista'l reinu d'Israel.
721 e.C.: los asirios invadn'Israel. Los amonitas fuxen escontra'l desiertu.
720 e.C.: termina'l sitiu asiriu contra Tiro.
720-710 e.C.: Espediciones de Sargón II en Babilonia contra'l caldéu Marduk-apla-iddina.
719 e.C.: el rei Huan de Zhou de la dinastía Zhou (1122-256 e. C.) convertir en rei de China.
718 e.C.: Giges vuélvese rei de Lidia.
717 e.C.: Sargón II funda la nueva capital d'Asiria, en Dur-Sharrukin.
717 e.C.: el rei asiriu Sargón conquista'l fuerte hitita de Carchemish.
714 e.C.: Sargón II derrota al rei Rusa d'Urartu y escala tol país.
711 e.C.: L'Emperador Jinmu funda Xapón convirtiéndose nel primer emperador del país.
710 e.C. aprox.: Xudá, Tiro y Sidón remontar contra Asiria.
705 e.C.: Senaquerib asocede al so padre Sargón II como rei d'Asiria.
704 e.C.: Senaquerib camuda la capital d'Asiria a Nínive.
701 e.C.: el rei Ezequíes de Xudá, remontar contra'l rei Senaquerib d'Asiria. Ésti escala 46 ciudaes ensin llegar a tomar Xerusalén.
700 e.C.: Tiro remontar contra Asiria y forma un estáu independiente.
Na India componer nesti sieglu (o nel siguiente) el testu de la Brijad-araniaka-upanishad (posiblemente la primera de les Upanishád, escritures sagraes del hinduismu), que cola so doctrina veiānta contradicen les doctrines conteníes nel sagráu testu Rig-veda (de finales del segundu mileniu e. C.), que vien siendo memorizado por delles escueles sacerdotales (sakha: ‘cañes’) en comentarios bráhmana.

Persones relevantes

760 e.C.: muerre Argishti I d'Urartu.
760 e.C.: muerre Amasías de Xudá.
760 e.C.: muerre Arquelao de Esparta.
760 e.C.: muerren Marduk-apla-usur y Eriba-Marduk, reis de Babilonia.
760 e.C.: muerre Rivallo, el llexendariu rei de los britones.
750 e.C.: Alara funda'l Reinu de Kush.
Osorkon III, faraón de la dinastía XXII d'Exiptu (787-759 e. C.)
Takelot III, faraón de la dinastía XXIII d'Exiptu (764-757 e. C.)
Rudamon, faraón de la dinastía XXIII d'Exiptu (757-754 e. C.)
Niumateped, rei de los libios (775-750 e. C.)
Titaru, rei de los libios (758-750 e. C.)
Ker, rei de los libios (750-745 e. C.)
Midas (rei de Frixa).
c. 740 e.C.: Rómulo y Remu.
Sheshonq V, faraón de la dinastía XXII d'Exiptu (767–730 e. C.)
Tiglatpileser III (744-724 e. C.), rei asiriu, fundador del Imperiu neoasirio.
725 e.C.: Bakenrenef (tamién conocíu como Boccoris) asocede al so padre Tafnajt como rei de la dinastía XXIV d'Exiptu.
Salmanasar V (reinó ente'l 727 y el 722 e. C.), rei asiriu.
720 e.C.: en China muerre Zhou Pingwang, rei de la dinastía Zhou.
715 e.C.: n'Exiptu muerre Osorkon IV; termina la dinastía XXII.
Acaz, rei de Xudá (735-715 e. C.).
Iuput, faraón de la dinastía XXIII d'Exiptu (754-715 e. C.)
Sargón II (721-705 e. C.), rei d'Asiria.
Shabako (gobernó 716 a 702 e. C.), rei de la dinastía XXV d'Exiptu. En 720 e. C. asesina a Bakenrenef (Boccoris), acabando cola dinastía XXIV d'Exiptu.
Ezequíes del reinu de Xudá (reinó ente 715 y 687 e. C.)
Senaquerib, rei d'Asiria y conquistador de Babilonia (705-681 e. C.)
Homero, escritor griegu. (Desconozse la fecha exacta; xeneralmente ye datáu ente mediaos y fines del sieglu VIII e. C.).
Hesíodo, escritor griegu.
713 e.C.: naz el semilegendario Zamolxis, en Dacia.

Referencies

↑ Páx. 145 de «De Argantonio a los romanos», en Historia d'España 2. Madrid: Historia 16 (Temes de güei), 1995. ISBN 84-7679-275-1 (obra completa).
↑ «The Ancient World, B.C.», llista nel sitiu web Phenomena.org.uk (Landmarks of World History. A Chronology of Remarkable Natural Phenomena).
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Terremotos, según el sitiu xaponés Iisee.kenken.go.jp.

Enllaces esternos

[1] Páx. 145 de «De Argantonio a los romanos», en Historia d'España 2. Madrid: Historia 16 (Temes de güei), 1995. ISBN 84-7679-275-1 (obra completa).

[2] «The Ancient World, B.C.», llista nel sitiu web Phenomena.org.uk (Landmarks of World History. A Chronology of Remarkable Natural Phenomena).

[Sitiu_xaponés-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Terremotos, según el sitiu xaponés Iisee.kenken.go.jp.

[1]

[2]

[3]