Oulu

Oulu
	coat of arms of Oulu (en)
Alministración
País	Finlandia
Axencia alministrativa	Axencia alministrativa de la rexón finlandesa septentrional
Rexones	Ostrobotnia del Norte
Tipu d'entidá	ciudá
Mayor of Oulu (en)	Matti Pennanen
Nome oficial	Oulun kaupunki (fi)
Nome llocal	Oulu (fi); Uleåborg (sv)
Códigu postal	90100–90420, 90460–90940, 91200, 91240–91310
Xeografía
Coordenaes	65°00′51″N 25°28′19″E / 65.0142°N 25.4719°E
	Oulu Oulu (Finlandia)
Superficie	2972.44 km²
Altitú	8 m
Llenda con	Kempele, Liminka, Lumijoki, Hailuoto, Muhos, Tyrnävä, Utajärvi, Pudasjärvi, Ii, Alta mar, Haukipudas (es) , Kiiminki (es) , Oulunsalo (es) , Yli-Ii (es) , Ylikiiminki (es) y Oulujoki (mul)
Demografía
Población	214 814 hab. (29 febreru 2024)
Porcentaxe	51.89% de Ostrobotnia del Norte
Densidá	72,27 hab/km²
Más información
Fundación	1605
Prefixu telefónicu	8
Estaya horaria	UTC+02:00 (horariu estándar); UTC+03:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Siófok (es) , Bursa, Leverkusen, Odesa, Halle, Bodens, Alta, Astaná, Matera, Szigetszentmiklós, Hangzhou, Matagalpa, Arkhanguelsk y Kronstadt (es)
	ouka.fi

Oulu (en suecu: Uleåborg) ye una ciudá y conceyu de l'anterior provincia d'Oulu, en Finlandia. Oulu tien una población rondando los 190.000 habitantes, lo que la fai la quinta ciudá más grande de Finlandia y la mayor de la metá norte de Finlandia. Oulu ye la ciudá líder del norte de Finlandia, y cuenta, por casu, con un parque teunolóxicu qu'alluga la Universidá d'Oulu. Tola provincia d'Oulu constituyía, dende'l puntu de vista xeográficu, una zona de transición ente'l norte y el sur finlandés, lo que ye tanto como dicir que supón la demarcación natural ente Laponia y la rexón meridional de los Llagos. Amás, yera la capital alministrativa de la provincia d'Oulu. Nel 2013 los conceyos de Kiiminki, Oulunsalo, Haukipudas y Yli-Ii xunir a Oulu y formaron una nueva ciudá.

Etimoloxía

La ciudá debe'l so nome al ríu Oulujoki, que s'anicia nel llagu Oulujärvi. Hubo gran númberu de teoríes pal orixe del nome d'Oulu. Una fonte posible pal nome d'Oulu ye una pallabra nel idioma sami que significa "agua del hinchente", pero hai otres suxerencies. A lo menos, la estructura de la pallabra rique que si orixinalmente foi dada polos falantes d'una llingua Urales, el nome tien de ser un deriváu. Lo más probable ye que tamién ye anterior a la lliquidación de Finlandia y ye polo tanto un préstamu llingüísticu d'una de les llingües agora estinguíos saami, una vegada que se falen na zona.

La teoría más probable ye que'l nome deriva de la pallabra dialeutal finlandesa d'Oulu, que significa "agua del hinchente", que se rellaciona con por casu, Aulo Sur saami, que significa "nieve dilío", åulot significa "destemple" (d'orixe últimu desconocíu). Otros dos families de pallabres tamién s'especularon tar rellacionáu. La primera ver na pallabra dialeutal del norte Savo Uula y el so oalli saami contraparte, tanto significáu "canal del ríu". El segundu ye'l raigañu Uralic reconstruyida como * UWA, que significa "llechu del ríu" (que se reflexa como vuo en modernu finlandés, tamién en derivaos tales como vuolas "pesáu-que flúi"). Pa cualesquier d'estos raigaños, un pocu de variedá saami tendría que ser asumíu con agregos posteriores sufixos derivativos.

Historia

La fundación d'Oulu data del 8 d'abril de 1605 pol rei Carlos IX de Suecia delantre del castiellu construyíu na islla de Linnansaari.

Depués estenderíase en tierra firme, dempués de los alcuerdos de paz favorables colos rusos, anque va tener l'amenaza d'un posible ataque de la rexón per vía de la principal canal marítima esti oeste, el ríu Oulu (les contornes dirán poblándose dempués). Oulu ta asitiada a la banda del Golfu de Botnia, a la desaguada del ríu Oulu, una antigua zona comercial. Unu de los oríxenes del nome Oulu ye una pallabra na llingua sami que significa crecida, pero hai otres suxerencies. Oulu foi la capital de la provincia d'Oulu dende 1776.

Economía

Anque ye reconocida pol salmón, Oulu desenvolvióse como un importante centru competencial nel campu de l'alta teunoloxía, particularmente n'informática y teunoloxía de la salú. Otres industries importantes son les referíes al tratamientu de la madera, la industria del papel y del aceru. La Universidá d'Oulu ta asitiada 6 km al norte del centru de la ciudá. L'Aeropuertu d'Oulu, asitiáu nel barriu d'Oulunsalo, ye'l más importante del norte de Finlandia y unu de los más importantes de Finlandia dempués del de Helsinki, si nun fuera porque Tampere abrióse al mundu esterior pola empresa Ryanair.

Conceyu

El conceyu municipal d'Oulu ta compuestu por un total de 67 escaños distribuyíos de la siguiente manera na actualidá: (Ver Partíos políticos de Finlandia.)

Conceyu municipal (2012-2016)
Partíu	Escaños
Keskusta (KESK)	19
Kokoomus (KOK)	13
Vasemmistoliitto (VAS)	10
SDP	9
Perussuomalaiset (PS)	8
Vihreä liitto (VIHR)	7
Kristillisdemokraatit (KD)	1

Cultura

Los actos culturales d'esportación más conocíos de la ciudá d'Oulu son Air Guitar World Championships (Campeonatos mundiales de guitarra d'aire), Mieskuoro Huutajat (tamién conocíu como l'home glayo), y la banda de metal Sentenced.

La ciudá d'Oulu celebró la so 400º aniversariu de fundación nel añu (2005).

Llugares d'interés

"Tietomaa" (Centru de la Ciencia)
Parque Ainola "(Ainolan puisto)" (L'antiguu xardín botánicu de la universidá)
Circuitu piatonal "Rotuaari"
Los almacenes de sal
"Hupisaaret"
El monumentu de F. M. Franzen
El muséu d'Ostrobothnia del Norte
El muséu de la serrería "Pateniemi"
El muséu del automóvil
El xardín botánicu de la Universidá d'Oulu
El muséu de belles artes d'Oulu
La sala del Árticu
El festival de videu musical d'Oulu
El campeonatu del mundu de guitarra d'aire
El teatru de la ciudá d'Oulu
El centru musical d'Oulu
La Universidá d'Oulu
L'hotel Eden y balneariu
L'auditoriu d'Oulu
El centru d'ociu Nallikari
L'alcuentru Terva d'esquí
La feria del caballu d'Oulu
La muestra d'automóviles americanos

Educación

La Universidá d'Oulu y la Universidá d'Oulu sobre ciencies aplicaes tien los sos principales campus allugaos en Oulu.

Oulu ye'l llar de la escuela d'arquiteutura más septentrional del mundu. La escuela ye'l más conocíu polos sos fuertes les idees rexonalistes pal desenvolvimientu de l'arquiteutura. Esti movimientu llámase "la escuela Oulu" ("Oulun koulu") de l'arquiteutura.

Oulu Formación profesional cuenta con más de 13.000 estudiantes. Alluga distintos suxetos d'estudiu en distintes unidaes partíes en Oulu y conceyos vecinos. El Colexu Escuela d'Estudios Empresariales Profesional d'Oulu ye una de les poques escueles de formación profesional que tien la programación de xuegos nel currículu.

El Colexu Internacional d'Oulu ye una de los nueve escueles en Finlandia qu'ufierten educación básica n'inglés.

Deportes

El ḥoquei sobre xelu ye'l deporte más popular en Oulu. El club local Kärpät ganó'l títulu de campeón de SM-liiga seis veces (1981, 2004, 2005, 2007, 2008, y 2014). Tamién fueron el subcampeón na Copa d'Europa de Campeones de la IIHF en dos causes, en 2005 y 2006.

Nel fútbol AC Oulu ta xugando en Ykkönen, el segundu nivel de sistema de la lliga finlandesa. Hasta la fecha namái se cobraron OPS campeonatu de fútbol de Finlandia al ganar Mestaruussarja dos veces en 1979 y 1980. Otros clubes de fútbol notable inclúin OLS, OTP y Tervarit.

Oulu tien dos clubes narquiaos bien conocíos. El MCO que se convirtió en campeones finlandeses 14 vegaes, y l'OPS colos sos 7 campeonatos. Anguaño namái OLS ta xugando en Bandyliiga, el nivel más altu en bandy finlandesa. En 2001 la ciudá foi l'escenariu principal pal Campeonatu Mundial de Bandy pa los homes.

Oulu ye tamién el llar de dellos clubes d'otros deportes como Oulu Northern Lights (fútbol americanu), Oulun Nmky (baloncestu), Oulun Lippo (Pesapảllo), Oulun Pyrintö (pista y campu), OYUS (unión del rugbi), Oulu irlandés Elks (Fútbol gaélico) y Etta (Voleibol).

Terwa Maratón & Run ye un eventu añal de xestión a finales de mayu (dende 1989).

Tresporte

L'Aeropuertu d'Oulu ye'l segundu aeropuertu más grande de Finlandia por volume de pasaxeros. Atopar a 15 quilómetros al suroeste del centru de la ciudá.

El puertu d'Oulu ye unu de los puertos y más ocupaos nel Golfu de Botnia. Inclúi cuatro zones portuaries separaes: petroleu Vihreäsaari y muelles a granel, muelles y muelles Nuottasaari Oritkari.

El menor tiempu de viaxe dende la estación de tren d'Oulu a la estación central de trenes de Ḥélsinki ye de 5 h 44 minutos, operaos por VR. Otros destinos inclúin Kolari, Rovaniemi, Seinäjoki y Tampere.

La carretera más importante que pasa por Oulu ye l'autopista 4 (Y8 / Y75) que s'estiende dende Helsinki a Utsjoki al traviés de Lahti, Jyväskylä, Oulu, Kemi y Rovaniemi. Otres carreteres que s'executen dende y escontra Oulu son l'autopista 20 y l'autopista a Kuusamo 22 a Kajaani.^[3]

Oulu ye notable pola so rede de tresporte dedicada al tráficu non vehicular incluyendo peatonos y bicicletes (denomináu tráficu "llixeru" en Finlandia). En 2010, la ciudá contenía más de 600 quilómetros de víes y más de 100 paso a desnivel y pontes dedicaes puramente a tráficu llixeru. La rede utilizar mientres tol añu. La rellación de les víes de tráficu de lluz pa los residentes ye la más alta en Finlandia y na manera de participación en bicicleta ye de 20 per cientu.^[4]^[5]