Idioma takelma

Takelma 'Taakelmàʔn'
Faláu en	Estaos Xuníos d'América
Rexón	SO d'Oregón
Falantes	estinguida hacia 1940
Familia	Penutia (?) / Aisllada (?) Takelma-Kalapuya Takelma
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2
ISO 639-3	`tkm`
Estensión del takelma

El takelma yera la llingua del pueblu takelma, orixinariu del suroeste d'Oregón. El autónimo usáu polos takelma yera taakelmàʔn (de < taa-kemá-aʔn: a.lo.larg-río-persona, 'persona [que vive] a lo llargo del ríu').

Dialeutos

Latgawa (Latkawa o Hanesak), faláu en suroeste d'Oregón a lo llargo del altu ríu Rogue
Takelma de les tierres baxes, faláu nel valle del Rogue.

Esiste posiblemente un dialeutu cow creek faláu tamién nel sureste d'Oregón a lo llargo del ríu Umpqua Sur, Myrtle Creek y Cow Creek.

Clasificación

Rellaciones xenealóxiques

El takelma ye una llingua aisllada, dellos autores proponen que podría esistir parentescu col kalapuya y falen d'una familia takelmana (o Takelma-Kalapuyana) xunto a les llingües kalapuya (Swadesh 1965, Shipley 1969). Sicasí, una recién publicación de Tarpent y Kendall (1998) atopa esta rellación infundada en razón a les estremes dferencias ente les estructures morfolóxiques del takelma y de les llingües kalapuya.

Entá subsiste muncha especulación alrodiu de si'l tekelma (xunto col grupu kalapuya y otros) pueda formar parte de la hipotética macrofamilia de llingües penutíes, d'alcuerdu a Edward Sapir (1921).

Descripción llingüística

Los primeros datos llingüísticos sobre'l takelma fueron arrexuntaos por Hazen (1857), Barnhardt (1859), Dorsey (1884), St. Claire (1903-04). El principal trabayu ye'l realizáu por Sapir que trabayó con una sola falante, Frances Johnson, mientres un mes y mediu nel branu de 1906 na reserva de Siletz, sobre la base d'esti trabayu Sapir publicó un esbozu gramatical (1912) y recoyó numberosos testos. F. Johnson falaba so takelma (takelma puramente dichu). En 1933 Harrington compiló un diccionariu trabayando con F. Johnson y otros dos falantes. En 1934 Philip Drucker trabayu con un falante llamáu Willie Simmons, falante de latkawa (hanesak).

Fonoloxía

L'inventariu de consonantes del takelma ye'l siguiente:

		Billabial	central	llateral	Postalveolar o palatal	sonora	sorda	Glotal
		Billabial	Alveolar		Postalveolar o palatal	Velar		Glotal
Oclusiva	non aspirada	p	t				k	ʔ
	aspirada	pʰ	tʰ				kʰ
	Eyectiva	pʼ	tʼ				kʼ
Africada	Eyectiva		ʦʼ		ʧʼ
Fricativa			s	ɬ	ʃ		x	h
Nasal		m	n
Aproximante				l	j	w	ʍ

Léxicu

[mìːʔskaʔ] - unu *

[kàːʔm] - dos

[xìpiní] - trés
[kamkàm] - cuatro *

[deaːhal] - cinco * [haiʔiːmìʔs] - seis

[haiʔiːkàːʔm] - siete *

[haiʔiːxín] - ocho * [haiʔiːkó] - nueve * [ìxtiːl] - diez

Referencies

Bibliografía

Shipley, William (1969): "Proto-Takelman", International Journal of American Linguistics, Vol. 35, Non. 3 (Jul., 1969), páxs. 226-230.
Campbell, Lyle (1997): American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
Goddard, Ives (Ed.). (1996). Languages. Handbook of North American Indians (W. C. Sturtevant, Xeneral Ed.) (Vol. 17). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. ISBN 0-16-048774-9.
Mithun, Marianne. (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X.
Sturtevant, William C. (Ed.). (1978-present). Handbook of North American Indians (Vol. 1-20). Washington, D. C.: Smithsonian Institution. (Vols. 1-3, 16, 18-20 not yet published).