Alcalde
Un alcalde o una alcaldesa (árabe clásicu, قاضي qāḍī < árabe hispanu, قاضي alqáḍi: xuez) ye un cargu públicu que s'atopa al mandu de l'alministración política d'una ciudá, conceyu o pueblu. Esiste una amplia variedá de regulaciones xurídiques d'esta figura, tantu no relativo a les sos competencies y responsabilidaes como a la forma en que l'alcalde ye escoyíu.
L'alcalde puede ser reelixíu na mayoría de los países. La so obligación consiste en defender los intereses de los sos conciudadanos por aciu la execución de les polítiques llocales que tengan por oxetivu la meyora de la so calidá de vida.
Historia
[editar | editar la fonte]Históricamente, un alcalde exercía funciones de xuez. Nel Antiguu Réxime n'España había un alcalde pol estáu noble y otru pol estáu llanu; y nes principales poblaciones un alcalde designáu pol rei. Los poblaos qu'ostentaben esi privilexu teníen títulu de villa (o de ciudá). Les villes con alcalde teníen derechu a alzar un rollu, llugar de ajusticiamiento. L'alministración municipal d'otres poblaciones taba en manes d'un correxidor.
«...Alcalde significa aquella persona a quien aquel que tien autoridá pa noma-y constitúi na dignidá de Xuez d'aquel pueblu o pueblos por que-y confier xurisdicción. Esta voz ye árabe, deducida de la voz Cadi, qu'en la nuesa llingua equival a la de Xuez, o Gobernador de delles xentes, que tien munches acepciones, y caúna estrema la so exerciciu y xurisdicción...».[1]
Esistió, amás, nel Reinu de Castiella, el cargu d'Alcalde de la Casa y Corte de La so Maxestá, funcionariu xudicial qu'impartía xusticia na Sala d'Alcaldes de la Casa y Corte.
América
[editar | editar la fonte]Arxentina
[editar | editar la fonte]N'Arxentina, siendo un estáu federal, cada provincia establez la forma de gobiernu de los sos conceyos. Polo xeneral, el cargu executivu máximu dientro d'un conceyu ye Intendente o Intendente municipal. El conceyu municipal tien funciones deliberativas o llexislatives. Nel casu de la Ciudá Autónoma de Buenos Aires, dende l'añu 1996, el cargu executivu denominar Xefe de gobiernu. Nes provincies del sur suelse acuñar el términu alcalde a la máxima autoridá d'un conceyu.
Bolivia
[editar | editar la fonte]En Bolivia, l'alcalde ye la máxima autoridá del Gobiernu Autónomu Municipal. El so mandatu dura 5 años, pudiendo ser reelixíu.
Brasil
[editar | editar la fonte]En Brasil, el prefeito ye la máxima autoridá d'un conceyu, xefe del poder executivu municipal. Ye electu pa un mandatu de 4 años, pudiendo ser reelixíu una única vegada consecutiva.
La figura del prefeito foi creada dempués de la Revolución de 1930, sustituyendo al intendente y al inda más antiguu cargu de presidente de la cámara. A partir de la Constitución brasilana de 1934, el cargu d'alcalde xeneralizar en tou Brasil y atribuyéronse-y les funciones de xefe del poder executivu del gobiernu llocal, esto ye, quien dirixe l'alministración y los servicios públicos municipales.
Canadá
[editar | editar la fonte]Según el marcu llegal del federalismu canadiense, los conceyos son xurisdicción esclusiva de les provincies. El cargu de maire ye, por tanto, significativamente distintu d'una provincia a otra.
Chile
[editar | editar la fonte]En Chile, l'alcalde ye la máxima autoridá d'una municipalidá y en tal calidá correspuénde-y el so direición y alministración cimera y la supervisión del so funcionamientu.[2]
La municipalidá, qu'amás del alcalde ta integrada por un conceyu comunal, ta encargada d'alministrar una o más comuñes. L'alcalde ye electu democráticamente por aciu sufraxu universal por un periodu de 4 años, pudiendo ser reelixíu.[3]
Colombia
[editar | editar la fonte]En Colombia, l'alcalde ye'l cargu executivu d'un conceyu. L'actu llexislativu del Congresu de Colombia de 9 de xineru de 1986 modificó l'artículu 201 de la Constitución política estableciendo que los alcaldes fueren escoyíos por votu popular.[4] El parágrafu transitoriu de dicha disposición determinó que la primer eleición d'alcaldes pol nuevu sistema tuviera llugar el segundu domingu de marzu de 1988.[5] El so mandatu, en principiu de dos años, foi estendíu a trés en 1994[6] y a cuatro dende 2004.[7] L'alcalde dirixe l'alministración municipal y representa al conceyu. Les sos funciones principales son l'alministración de los recursos de la municipalidá, velar pol bienestar y los intereses de los sos conciudadanos y representalos ante'l Gobiernu nacional, amás d'impulsar polítiques llocales p'ameyorar la so calidá de vida, tales como programes de salú, vivienda, seguridá, educación, infraestructura vial y orde públicu. Tien De presentar a los eleutores un plan de gobiernu. Si nun lu cumple, los ciudadanos pueden pidir la revocatoria del so mandatu.
Costa Rica
[editar | editar la fonte]En Costa Rica exerz el poder executivo y en coordinación colos rexidores municipales (poder llexislativu llocal), alministra los intereses y servicios del conceyu. Cuenta, amás, col sofitu de dos vicealcaldes. Dende 1998 ye escoyíu por votación popular. Les eleiciones municipales pa la eleición d'Alcaldes, Rexidores, Conceyos de Distritu y Síndicos realicen el primer domingu de febreru, dos años dempués de les eleiciones nacionales en que s'escueye al Presidente, Vicepresidentes y Diputaos. Tomen posesión de los sos cargos el primer día de mayu del mesmu añu de la so eleición, por un periodu de cuatro años, y pueden ser reelixíos.
Ecuador
[editar | editar la fonte]N'Ecuador, l'alcalde ye'l xefe del poder executivu d'un conceyu y el so máximu representante. Ye'l responsable de l'alministración de la municipalidá y de les sos rellaciones col gobiernu central. Gobierna en xunto col ente llexislativu llocal, el conseyu municipal.
L'alcalde ye escoyíu por sufraxu democráticu direutu por un periodu de cuatro años y puede ser reelixíu una sola vegada, consecutiva o non.[8]
Estaos Xuníos
[editar | editar la fonte]El "mayor" (alcalde) ye'l líder na mayoría de los conceyos de los Estaos Xuníos, como "cities" (ciudaes), "towns" (pueblos), etc. Nos Estaos Xuníos, hai dellos tipos distintos d'alcaldes, según el sistema del gobiernu llocal. Sol sistema del gobiernu del alministrador del conseyu, el '"mayor"' ye'l primeru ente iguales nel conseyu de la ciudá, qu'actúa como un cuerpu llexislativu, ente que les funciones executives llevar a cabu un xerente designáu. El "'mayor"' puede presidir el conseyu de la ciudá, pero escarez de poderes llexislativos especiales. El '"mayor'" y el conseyu de lá ciudaes sirven a tiempu parcial, cola alministración diaria en manes d'un alministrador de ciudá profesional. El sistema ye más común ente les ciudaes medianes d'alredor de 25,000 a dellos cientos de miles, xeneralmente conceyos rurales y suburbanos.
Na segunda forma, conocida como'l gobiernu del conseyu municipal, l'alcaldía y el conseyu de la ciudá son oficines separaes. So un fuerte sistema de '"mayor'", el "'mayor'" actúa como un executivu electu col conseyu de la ciudá exerciendo poderes llexislativos. Pueden escoyer un oficial alministrativu xefe pa supervisar los distintos departamentos. Este ye'l sistema utilizáu na mayoría de les grandes ciudaes de los Estaos Xuníos, principalmente porque los "'mayors'" empresten servicios a tiempu completu y tienen una amplia gama de servicios que supervisen.
Guatemala y El Salvador
[editar | editar la fonte]En Guatemala y El Salvador, l'alcalde ye la máxima autoridá d'un conceyu y como tal correspuénde-y el so alministración. La municipalidá, qu'amás del alcalde ta integrada por un conceyu municipal, encargar d'alministrar los recursos del conceyu. Tanto l'alcalde qu'encabeza la planilla, como los síndicos y conceyales que lu acompañen, son electos democráticamente por un periodu de 3 años, pudiendo ser reelixíos.[9] L'Alcalde electu tien d'afaese al Códigu Municipal que rixe la so autoridá; tien de cumplir con una alministración tresparente y que faiga espolletar al conceyu y los sos habitantes.
Méxicu
[editar | editar la fonte]En Méxicu, el términu ye utilizáu coloquialmente como sinónimu de presidente municipal, que ye'l funcionariu públicu electu cada trés años pa presidir un conceyu, tamién llamáu cabildru. La denominación de presidente municipal» tien el so fundamentu nel artículu 115 de la Constitución Política de los Estaos Xuníos Mexicanos.
El presidente municipal ye la figura unipersonal más importante del conceyu. Cabeza de la planilla ganadora, responsable de l'alministración pública municipal, representante políticu del conceyu y presidente del cabildru, concentra un conxuntu de facultaes que la asitien nuna posición preeminente na vida política municipal. La base constitucional de los conceyos atopar nel artículu 115 de la Constitución, que diz: «Los Estaos van adoptar, pal so réxime interior, la forma de gobiernu republicanu, representativu, popular, teniendo como base de la so división territorial y de la so organización político y alministrativo, el conceyu llibre conforme a les bases siguientes: a) cada conceyu va ser gobernáu por un conceyu d'eleición popular direuta, integráu por un presidente municipal y el númberu de rexidores y síndicos que la Llei determine. La competencia qu'esta Constitución da al gobiernu municipal va exercer pol conceyu de manera esclusiva y nun va haber autoridá entemedia dalguna ente ésti y el Gobiernu del Estáu.»
Amás, la constitución prohibe la reeleición de los presidentes municipales, rexidores y síndicos pal periodu inmediatu, según párrafu 2 incisu I del artículu 115 de Constitución, "Los Presidentes Municipales, rexidores y síndicos de los conceyos, electos popularmente por eleición direuta, nun van poder ser reelectos pa periodu inmediatu. Les persones que por eleición indireuta, o por nomamientu o designación de dalguna autoridá desempeñen funciones propies d'esos cargos, seya los que quier la denominación que se-yos dea, nun van poder ser electes pal periodu inmediatu."
Paraguay
[editar | editar la fonte]En Paraguái, los departamentos son estremaos en conceyos, el cargu máximu d'esti postreru ye'l de Intendente o Intendente Municipal; el conceyu municipal tien funciones deliberativas o llexislatives.
Perú
[editar | editar la fonte]En Perú, dende 2002, l'alcalde ye'l funcionariu públicu electu cada cuatro años pa presidir los conceyos provinciales o distritos del país. Con anterioridá, el cargu tenía una duración de trés años.
L'alcalde ye'l cargu unipersonal más importante de cada provincia o distritu de la organización territorial de Perú. L'alcalde electu ye quien encabeza la llista ganadora nes eleiciones. Ye responsable de l'alministración pública municipal y de los servicios comunales. Ye representante políticu del conceyu.
Les primeres eleiciones municipales llibres y democrátiques realizar en 1963. Con anterioridá los alcaldes yeren designaos pol Poder Executivu.
Puertu Ricu
[editar | editar la fonte]Los conceyos escueyen un alcalde y una llexislatura municipal nes eleiciones xenerales cada cuatro años. Puertu Ricu nun tien divisiones de primer nivel, sicasí, tien 78 conceyos, consideraos divisiones de segundu nivel, según definir el Gobiernu d'Estaos Xuníos.
Uruguái
[editar | editar la fonte]Pola llei Nᵘ 18.567 del 13 de setiembre de 2009 crear n'Uruguái un tercer nivel de gobiernu y alministración llamáu conceyu. Los conceyos tán gobernaos por órganos de cinco miembros. El presidente del órganu recibe'l nome de alcalde y los demás miembros el de conceyales. Los miembros escoyer por votu direutu de la ciudadanía na mesma oportunidá na que s'escueyen los Intendentes y les Xuntes Departamentales. Pola llei Nᵘ 18.653 del 15 de marzu de 2010 definiéronse los 89 conceyos (conocíos popularmente como alcaldíes) en que va tar subdividíu'l país.
Venezuela
[editar | editar la fonte]En Venezuela, l'alcalde ye la máxima autoridá del conceyu que tien calter autónomu, xefe del executivu municipal y alministrador de los recursos propios de la municipalidá. Ye electu cada cuatro y seis años, pudiendo ser reelixíu por socesives, gracies a una enmienda constitucional, pueden ser revocaos al traviés d'un referendu, según lo previsto na Constitución de la República Bolivariana de Venezuela.
Esisten dos tipos d'alcaldes: los convencionales que gobiernen un conceyu y los alcaldes Metropolitanos los cualos dirixen una alcaldía Metropolitana, que ta integrada por dellos conceyos acomuñaos ente sigo (como l'alcaldía Metropolitana de Caraques y l'alcaldía metropolitana del Altu Apure).
El Poder Municipal ta amás integráu por un órganu llexislativu, el Conceyu Municipal y una Contraloría Municipal que s'encarga de fiscalizar la xestión económica del alcalde y los demás entes municipales. Esisten amás conseyos comunales, órganos esternos a la municipalidá, qu'al igual que l'alcalde, tienen funciones alministratives similares, pero que son executaes por coleutivu de la comunidá y tán llindaes a un sector específicu del conceyu.
Europa
[editar | editar la fonte]España
[editar | editar la fonte]L'alcalde dirixe l'alministración municipal, preside y representa al conceyu. Ye escoyíu ente los conceyales por mayoría absoluta, que son de la mesma escoyíos polos vecinos.
Esisten tres fórmules d'eleiciones, dependiendo del númberu d'habitantes del conceyu. Si esiste un réxime de conceyu abiertu (menos de 100 habitantes), los vecinos escueyen al alcalde direutamente por mayoría, esti tamién se-y conoz pol nome de postor o alcalde pedáneo.
Si'l conceyu tien una población ente 100 y 250 habitantes, escuéyese'l métodu de llistes abiertes. Nuna mesma papeleta figuren los candidatos de tolos partíos, y los eleutores tendrán d'escoyer un determináu númberu d'ellos. Los más votaos van ser nomaos conceyales, que, darréu, van escoyer al alcalde.
Nel restu de los casos, los partíos alleguen en llistes zarraes. La asignación de conceyales va realizar en función del Sistema D'Hont, conceyales que, van ser los que darréu escueyan al alcalde d'ente xeneralmente, les cabeces de llista de cada partíu. Si'l partíu ganador llogró la mayoría absoluta de los conceyales, na posterior votación ente los conceyales pa escoyer alcalde nun va haber problema en qu'esti perteneza a la formación política ganadora. Si otra manera, naide llogró la mayoría absoluta de los conceyales, búscase l'establecimientu de pactos ente los partíos pa conformar mayoríes de gobiernu estables, y como resultáu d'estos non necesariamente l'alcalde hai de pertenecer al partíu con mayor númberu de conceyales. Pero si nengunu de los o resulta en mayoría absoluta, anque estos pactos sían claramente mayoritarios y superen en demasía a los resultaos d'otros pactos o llistes, ye proclamáu Alcalde'l conceyal qu'encabeza la llista que llogró'l mayor númberu de votos nel conceyu. En casu d'empate, va resolver por sortéu.
L'alcalde tien toa una serie de facultaes, dalgunes d'elles son delegables. Ta asistíu por un órganu colexáu que recibe anguaño'l nome de Xunta de Gobiernu Llocal y ta formáu por un númberu non cimeru a un terciu del númberu llegal de miembros del Plenu. Correspuende al alcalde'l nomamientu del teniente d'alcalde.
Finlandia
[editar | editar la fonte]En Finlandia, el kaupunginjohtaja ("líder de la ciudá") o kunnanjohtaja ("líder municipal") ye un funcionariu executivu, que nun ye escoyíu democráticamente, pero desígnase-y una oficina pública per parte del conceyu de la ciudá. Anguaño Tampere y Pirkkala tienen alcaldes.[ensin referencies]
Suecia
[editar | editar la fonte]Borgmästare, (n'español, burgomaestre), fai referencia al funcionariu principal de la oficina del Rexistru, non al encargáu de la ciudá o alcalde.[ensin referencies] Amás, borgmästare ye tamién un títulu honoríficu que puede otorgase por servicios distinguíos a la ciudá.[ensin referencies]
Francia
[editar | editar la fonte]En Francia'l maire escoyer del so senu pol conceyu municipal, por un mandatu de seis años anovable, y por sufraxu universal direutu. Les funciones de maire pueden ser exercíes namái por un ciudadanu francés con tolos sos derechos civil y cívicu. Secundar unu o más axuntos escoyíos del so senu pol conseyu municipal.[10]
Los maires franceses tienen un importante rol yá que cumplen una doble función, siendo al empar axentes estatales y axentes comunales en rellación al coleutivu territorial. Executen les decisiones del conceyu municipal, pero disponen de poderes propios relevantes en materia d'urbanismu, policía municipal y recursos humanos.
África
[editar | editar la fonte]República democrática del Congo
[editar | editar la fonte]Na República democrática del Congo, les ciudaes subdividir en comuñes. El titular del poder executivu de la ciudá tien el títulu de maire y cada comuña dirixir un burgomaestre. La capital, Kinxasa tien un gobernador.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]- Cabildru colonial
- Conceyu municipal
- Intendente
- Alcalde pedáneo
- Alcalde de barriu
- Alcalde de primer votu
- Vara d'alcalde
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Vicente Vizcaino Pérez Tratáu de la xurisdicción ordinaria pa direición y guía de los alcaldes de los pueblos d'España: Trata de les sos eleiciones, el so gobiernu y de los exentos del so fueru, conforme a les lleis, pragmátiques y ordenances militares publicaes hasta anguaño, Madrid Imprenta Real, 1802 [1]
- ↑ Biblioteca del Congresu Nacional de Chile (22 de setiembre de 2005). «Artículu 118». Constitución política de la República de Chile. Consultáu'l 19 d'agostu de 2012.
- ↑ Georgetown University. Center for Latin American Studies. «Artículu 57 de la Llei 18695 Orgánica Constitucional de Municipalidaes de Chile». Base de datos políticos de les Amériques. Consultáu'l 19 d'agostu de 2012.
- ↑ Congresu de la República de Colombia (9 de xineru de 1986). «Artículu 3 del Actu llexislativu 1 de 1986». Diariu Oficial 37304 del 10 de xineru de 1986. Consultáu'l 4 d'avientu de 2012.
- ↑ Congresu de la República de Colombia (9 de xineru de 1986). «Parágrafu transitoriu del Actu llexislativu 1 de 1986». Diariu Oficial 37304 del 10 de xineru de 1986. Consultáu'l 4 d'avientu de 2012.
- ↑ Congresu de la República de Colombia (2 de xunu de 1994). «Artículu 85 de la Llei 136 de 1994». Diariu Oficial 41.377 del 2 de xunu de 1994.. Consultáu'l 4 d'avientu de 2012.
- ↑ República de Colombia. Registraduría nacional del estáu civil. «llocales,226-.html Preguntes frecuentes sobre alcaldes». Consultáu'l 4 d'avientu de 2012.
- ↑ Asamblea Nacional d'Ecuador. «Artículu 114». Constitución d'Ecuador de 2008. Consultáu'l 30 d'abril de 2014.
- ↑ Pa Guatemala: «Artículu 207 de la Llei Eleutoral y de Partíos Políticos de Guatemala». Archiváu dende l'orixinal, el 31 de xineru de 2012. Consultáu'l 27 de marzu de 2012.
- ↑ Art. L2122-4 du Code général des collectivités territoriales
