Bohonal de Ibor
 Bohonal de Ibor | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Estremadura | ||||
| Provincia |  provincia de Cáceres | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Bohonal de Ibor (es)  | Isidoro Diaz Gomez | ||||
| Nome oficial | Bohonal de Ibor (es)[1] | ||||
| Códigu postal |
10320 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 39°47′04″N 5°29′03″W / 39.784444444444°N 5.4841666666667°O | ||||
  Bohonal de Ibor Bohonal de Ibor (España) | |||||
| Superficie | 64.6 km² | ||||
| Altitú | 358 m | ||||
| Llenda con | Peraleda de la Mata, El Gordo, Peraleda de San Román, Castañar de Ibor, Mesas de Ibor y Valdehúncar | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
488 hab. (2023) - 258 homes (2019) - 242 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.13% de provincia de Cáceres | ||||
| Densidá | 7,55 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| bohonaldeibor.es | |||||
 | |||||
Bohonal de Ibor ye un conceyu español na provincia de Cáceres, Comunidá Autónoma d'Estremadura. Asitiar ente'l ríu Tajo (norte) con bona parte del so términu somorguiáu sol banzáu de Valdecañas, el ríu Gualija (esti) y el ríu Ibor (oeste). Ye unu de los cinco pueblos que tres la creación de les Comunidaes Autónomes pasaron a denominase en xunto Los Ibores. Na actualidá pertenez a la mancomunidá del Campu Arañuelo.
Símbolos
[editar | editar la fonte]
L'escudu heráldicu de Bohonal foi aprobáu por aciu la "Orde de 17 d'abril de 1995, pola que s'aprueba l'Escudu Heráldicu y la Bandera Municipal, pal Conceyu de Bohonal de Ibor", publicada nel Diariu Oficial d'Estremadura el 20 d'abril de 1995 y aprobada pol Conseyeru de Presidencia y Trabayu Joaquín Cuello, depués d'aprobar espedientes el conceyu'l 27 de xunu de 1994 y el 10 de xineru de 1995 y emitir informes el Conseyu Asesor d'Honores y Distinciones de la Xunta d'Estremadura el 8 de payares de 1994 y el 7 de marzu de 1995. L'escudu defínese asina:
Escudu cortáu. Primero, de plata faxa ondada d'azur. Segundu, d'azur campanariu de plata. Al timbre Corona Real zarrada.[2]
Xeografía física
[editar | editar la fonte]Llocalización
[editar | editar la fonte]El términu municipal de Bohonal de Ibor tien les siguientes llendes:
| Noroeste: Valdehúncar | Norte: Peraleda de la Mata | Nordeste: El Gordu (Cáceres) |
| Oeste: Mesas de Ibor | 
|
Este: Berrocalejo |
| Suroeste: Castañar de Ibor | Sur: Castañar de Ibor y Peraleda de San Román | Sureste: Peraleda de San Román |
Clima
[editar | editar la fonte]D'alcuerdu a los datos de la tabla de siguío y a los criterios de la clasificación climática de Köppen modificada[3] Bohonal de Ibor tien un clima de tipu Csa (templáu con branu secu y calorosu).[4]
 Parámetros climáticos permediu de Bohonal de Ibor nel periodu 1968-2003 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura media (°C) | 7.4 | 9.5 | 12.6 | 14.9 | 18.9 | 24.2 | 28.0 | 27.7 | 22.9 | 16.9 | 11.4 | 7.5 | 16.8 |
| Fonte: Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación pal periodu 1968-2003 y de temperatura pal periodu 1969-2003 en Bohonal de Ibor[5] | |||||||||||||
Historia
[editar | editar la fonte]En mayu de 1404 dieron escritura na villa de Candeleda, d'una parte D. Juan de Zúñiga Bazan y Ablanéu, Conde de Miranda, y otros títulos, y de la otra l'Alcalde ordinariu de la villa de Talavera la Vieya en nome del Conceyu Xusticia y Reximientu de dicha villa y la so tierra, en virtú del poder que al mesmu tener concedíu; pola cual, y queriendo faer bien a tolos que taben avecindados na villa de y a los que dempués se avecindasen, dio-yos en censu perpetuu la devesa de la Retuerta, pagándo-y al añu per cada parexa dos fanegas de trigu y dos de cebada, y 50.000 maravedinos por que partieren les sos tierres y pudieren vender con dichu tributo: que darréu, los vecinos de Alija despoblaron esta villa y fundaron, la de Talavera la Vieya y pueblos de Bohonal y La Poveda nos mesmos terrenes de la devesa de la Retuerta.
Bohonal de Ibor formaba parte del Estáu de Miranda, na antigua provincia d'Ávila, en Castiella La Vieya.[6] 1785 Según les Rellaciones de Floridablanca,[7] yera una Villa de Señoríu Secular con Alcaldes Ordinarios y col nome de Boonal y que xunto con Candeleda, Berrocalejo, Puebla de Naciádos, El Gordu, Talavera la Vieya, Valdeverdeja y El Torrico formaben l'Estáu de Miranda de la provincia d'Ávila. A principios del sieglu XIX pasó a formar parte del poderosu Conceyu de Talavera de la Reina, pa volver a Ávila hasta 1833. A la cayida del Antiguu Réxime la llocalidá constituyir en conceyu constitucional, pasando a formar parte de l'acabante crear provincia de Cáceres. Dende 1834 quedó integráu en Partíu Xudicial de Navalmoral de la Mata.[8] Nel censu de 1842 cuntaba con 100 llares y 548 vecinos.[9] Según les rentes del cleru en 1822 del Arzobispáu de Toledo nel Volume 84 dizse que "El cura de Bohonal de Ibor, nel arciprestalgu de Talavera de la Reina, diz que'l curato ye bonu en caza, lleña y bones agües. De lo demás tien que surtise de fora, por non tenelo en pueblu. Nun hai probes de puerta en puerta." Nel añu 1965 el so términu municipal amontar cola anexón de parte del términu de Talavera la Vieya, que sumió por cuenta de la construcción del Banzáu de Valdecañas.
Demografía
[editar | editar la fonte]Bohonal de Ibor tuvo la siguiente evolución demográfica dende 1900:[10][11]
Patrimoniu
[editar | editar la fonte]
Ilesia de San Bartolomé
N'honor de San Bartolomé, el nuesu Santu Patrón; celébrase'l día 24 d'Agostu. Construyida a finales del sieglu XV y principios del XVI, l'edificiu ye de granitu, tien una sola nave, dixebrada de la cabecera por un arcu de mediu puntu, polo que la bóveda tien dos tramos: de cañón y lunetos el primeru, y de paños el segundu. Los materiales diverxen d'unos sectores a otru, nuna zona predomina la mampostería irregular, ente que n'otres sobresalen los sillares llabraos de granitu. Consta de dos puertes llaterales sencielles y de mediu puntu, una espadaña asitiada a los pies llevantada sobre un podiu y sobre la corona una bola d'estilu herreriano con una cruz de fierro nel so estremu, que-y apurre cierta guapura y harmonía. Nos años 20 del sieglu XX alzóse una torre na zona de la cabecera pa instalar nella'l reló nel añu 1924 y una campana. Esta construcción difier del restu edificáu mayoritariamente nel sieglu XVI. Tuvo un artesonado de madera nel pasáu, qu'entá se caltenía nel añu 1960, pero por cuenta del so mala traza sustituyóse por otru techu tamién de madera. Anguaño asitiáronse trés vidreres na so ventanes con motivos alegóricos a los santos. Atópase na archidiócesis de Toledo.
Ponte de les Siendes
Probablemente construyíu sobre una ponte anterior de la dómina romana, ta construyíu sobre'l ríu Ibor, de piedra, y marca la llende municipal ente Bohonal y Mesas de Ibor. La finalidá d'esta ponte yera'l pasu del ganáu na Dómina de la Mesta. Ta asitiáu en plena cañada occidental lleonesa. N'otres dómines foi bien transitáu polos Carros de Vares” (de palu), pollinos y caballeríes con sacos de pimientos, trigu, cebada, pa moler nel molín d'agua.
Ruines Romanes d'Augustobriga
Templu romanu construyíu nel sieglu II dempués de Cristu, asitiáu sobre una plaza fuerte nel pueblu prerromanu de los Vettones. Pórticu d'un edificiu consideráu Curia (20,43 x 11,55 m) construyíu en granitu.
Atópase allugáu na marxe izquierda del ríu Tajo, sirve de Talaya al nuesu Pueblu apoderando'l Términu Municipal. Foi treslladáu piedra a piedra en 1963 dende Talavera la Vieya (Augustóbriga), d'onde procede, hasta'l so allugamientu actual xunto a la carretera de Navalmoral de la Mata a Guadalupe. El so allugamientu ta na marxe izquierda del Ríu Tajo y dixebra el conceyu de Peraleda de la Mata con Bohonal de Ibor.
Ye conocíu como los Mármoles, yá que el estuco que lo cubrir asonsañaba al mármol, qu'entá güei puede vese nes columnes los restos del estucado. Cúntense diverses lleendes sobre estes ruines, y ye un distintivu pal nuesu pueblu y pal desapaecíu de Talavera la Vieya.
Sirve de reclamu turísticu pa les campañes de la Xunta d'Estremadura.
Estanque de les Cañás (cañaes). Asitiáu na paraxa del Pibor.
Festividaes
[editar | editar la fonte]San Bartolomé
Patrón del Conceyu. Ye la fiesta del patronal del pueblu y celébrase el 24 y 25 d'agostu.
Les distintes Asociaciones participen y collaboren pal desenvolvimientu de Verbenes, Xuegos Populares y Misa y ofertorio con distintos dulces típicos y trabayos d'Artesanía realizaos por vecinos del conceyu.
Romería n'Honor a la Virxe de Guadalupe
Celébrase'l segundu fin de selmana de mayu. L'Asociación de Les Muyeres Bohonalas, entamen la romería n'Honor a la Virxe, cola realización d'una Misa campestre, degustación de dulces típicos como: floretas, perrunillas, rosques, prestiños, etc., y una llimonada, ufiertando pela tarde un baille, amenizado por Orquestes de la Zona.
Antroxu
Desenvuélvese siempres nel Miércoles de Ceniza, con degustación de sardines y torrendos na Plaza del Pueblu.
Cruz de mayu Quintos del Añu
Llevar a cavo'l primer fin de selmana de mayu. Los quintos del añu pinten una cruz nes puertes de les moces casaderes. Llanquen na Plaza un tueru d'un árbol d'aproximao 5 metros d'altor a manera de cruz onde asitien na interseición una gran corona y afátase con plantes y flores. Costume que se remonten a la de los Vettones, que teníen como simbolo relixosu al Sol, y que güei ye lo que quedó como la corona. Falamos pos d'una cruz celta.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Xunta d'Estremadura. «D.O.Y./20 d'abril de 1995/Númberu 46» (castellanu). Consultáu'l 7 de payares de 2011.
- ↑ Critchfield, H.J.. University of Idaho (ed.): «Criteria for classification of major climatic types in modified Köppen system» (inglés). Xeneral Climatology. Prentice Hall. Archiváu dende l'orixinal, el 30 de setiembre de 2009. Consultáu'l 29 de payares de 2012.
- ↑ Axencia Estatal de Meteoroloxía, Atles climáticu ibéricu.
- ↑ «Promedios mensuales - Bohonal de Ibor, ESP». Consultáu'l 1 d'avientu de 2012.
- ↑ «España estremada en provincies é intendencies, y subdividida en partíos».
- ↑ «España estremada en provincies ya intendencies, y subdividida en partíos ...».
- ↑ Cervantes Virtual: http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/hist/12937287558181532976846/022503_006.pdf
- ↑ Conceyu Códigu INE — 10.030: http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=Bohonal+de+ibor&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n
- ↑ «Poblaciones de fechu dende 1900 hasta 1991. Cifres oficiales de los Censos respeutivos.». INE. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-09-21. Consultáu'l 21 de xunu de 2011.
- ↑ «Series de población dende 1996. Cifres oficiales de la Revisión añal del Padrón municipal a 1 de xineru de cada añu.». INE. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-10-09. Consultáu'l 21 de xunu de 2011.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Bohonal de Ibor.
Bohonal de Ibor n'OpenStreetMap.- Información del conceyu nel Portal de la Mancomunidá Campo Arañuelo (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)..
Datos: Q1645052- Multimedia: Bohonal de Ibor