Tüütsches Rych

Deutsches Reich (alem. Tüütsches Rych) isch vo 1871 bis 1945 der offziell Name vo Tüütschland gsy.

I däre Zyt häts drei ganz verschidene staatsrächtlichi Phase ggää:

S tüütsch Kaiserrych vo 1871 bis 1918 isch en Bundesstaat gsy vo vier Königrych, sächs Groossherzogtümer, vier Herzogtümer, acht Fürschtetümer, drei Republike und ab 1911 äim Rychsland. De Voorsitz, wo mit em Titel «Tüütsche Käiser» verbunde gsy isch, hät de König vo Prüüsse ghaa. Zämepraacht hät das Rych de prüüssisch Minischterpresidänt Otto von Bismarck; underggangen isch es am Ändi vom Eerschte Wältchrieg mit em Sturz vom Käiser und allne Bundesfürschte.

D Weimarer Republik vo 1918/19 bis 1933 isch en Bundesstaat gsy, wo 18 republikanischi Gliidstaate gha hät. A de Spitze vom Rych isch de Rychspresidänt gstande. Gründet woorden isch das Rych mit de Rychsverfassig vo 1919, und underggangen isch es mit de Machtübernaam vo de Nationalsozialischte.

De tüütsch Nationalstaat unter de Herrschaft vo de Nationalsozialischte vo 1933 bis 1945 isch die Dikatuur gsy, wo der Adolf Hitler uufgricht hät. Underggangen isch si mit de Niderlaag vo Tüütschland im Zwäite Wältchrieg.

Eb s Tüütsch Rych au nach 1945 na wyteräxischtiert hät, daadrüber händ d Jurischte gstritte. S Bundesverfassigsgricht vo de Bundesrepublik Tüütschland isch aber daadevoo uusgange, das s Tüütsch Rych wyteräxischtiert. Mit em Bytritt vo de Tüütsche Demokratische Republik zur Bundesrepublik Tüütschland 1990 isch es aber ändgültig dur d Bundesrepublik abglööst woorde.

Aber au scho vor 1871 hät me vom Tüütsche Rych gredt.

Nie ganz läbig isch s Tüütsch Rych vo 1848/1849 gsy, vo as Folg vo de Meerzrevolution entstanden isch. Nach de doozmaalige Rychsverfassig isch es en Bundesstaat gsy us 35 Monarchye und vier Republike, und a de Spitze isch en Käiser gstande. Andersch as bim Rych vo 1871 bis 1945 wääred au Täil vo Ööschterrych und dezue ane Luxeburg und Liechtestäi debygsy. Will d 48er-Revolution aber gschyteret isch, isch das Rych gly wider Gschicht gsy.

Mängmaal verstaat mer under Tüütschem Rych au s Häilig Röömisch Rych vo 911 bis 1806, wo sit em 15. Johrhundert au de Zusatz Tüütscher Nation gha hät. Das isch aber en übernationals und letschtlich überstaatlichs Gebild gsy.

S Häilig Röömisch Rych 1789 (vielett di gäischtliche Territorie, root d Rychsstedt)
S Tüütsch Rych vo 1848/1849 (d Chaarte zäiget zwaar de Tüütsch Bund, aber s Rych vo de Meerzrevolution hät öppe glych uusgsee)
S Tüütsch Rych vo 1871 bis 1918
S Tüütsch Rych vo 1919 bis 1937
S «Groosstüütsch Rych» Stand 1944