İçeriğe atla

III. Vlad

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Voyvoda III. Vlad sayfasından yönlendirildi)
III. Vlad
Kazıklı Voyvoda
Vlad Dracula
Eflak Prensi
Eflak Voyvodası
Görev süresi
Aralık 1476 - Ocak 1477
Hükümdar II. Mehmet
Yerine geldiği Basarab Laiotă cel Bătrân
Yerine gelen Basarab Laiotă cel Bătrân [en]
Eflak Prensi
Görev süresi
15 Nisan 1456 - Temmuz 1462
Yerine geldiği II. Vladislav
Yerine gelen III. Radu
Eflak Prensi
Görev süresi
Ekim 1448 - Kasım 1448
Yerine geldiği II. Vladislav
Yerine gelen II. Vladislav
Kişisel bilgiler
Doğum y. 1428 veya 1431
Sighișoara, Macaristan Krallığı
Ölüm y. 1476 veya 1477 (45–49 yaşlarında)
Bükreş, Eflak Prensliği
Evlilik(ler) Justina Szilágyi [en]
Mesleği
  • Asker
  • komutan
  • lider
Dini Katolik[1][2][a]
İmzası
Vlad'ın, kazıklara oturtulmuş esirler karşısında yemek yemesi. (temsili)

III. Vlad, bilinen adıyla Kazıklı Voyvoda (Rumence: Vlad Țepeș, Rumence telaffuz: [ˈvlad ˈtsepeʃ]) veya yaşadığı dönemde kullanımıyla Vlad Dracula (Rumence: Vlad Drăculea, Rumence telaffuz: [-ˈdrəkule̯a]; 1428/1431 – 1476/1477), 1448'den ölümüne kadar üç kez Eflak Voyvodası olmuş Rumen komutan ve liderdi. Özellikle düşmanları olarak gördüğü, esir Osmanlı askerlerini ve Bulgar topraklarının Türk sakinlerini kazığa oturtarak öldürtmesi ile bilinir. Eflak tarihinin en önemli yöneticilerinden biri olarak görülür ve günümüzde Romanya'nın ulusal kahramanı olarak kabul edilir.[4]

Vlad Dracula, kendi yönetimini eleştiren pek çok kişiyi kazığa oturtması ve kurbanların vücutları parçalanarak yapılan işkenceler halk ve askerler tarafından bilinmekteydi. Ardından halk ve askerler arasında Vlad Dracula'nın kurbanlarının kanını içtiğine dair kanıtlanmamış bir söylenti ortaya çıktı. Bu durum Bram Stoker'a ilham verdi ve kan içen vampir Drakula romanını yazmasını sağladı. Vlad Dracula "Drakula" filmine konu olmakla birlikte günümüz vampir algısını da etkilemiştir.

Vlad, 1428 veya 1431 yılında, Eflak'ın hükümdarı olan Vlad Dracul'un ikinci oğlu olarak dünyaya geldi. Babasının Osmanlı karşısındaki yenilgisi ve zamanla devam eden kötü ilişkileri sonucu Vlad ve küçük kardeşi Radu, rehin olarak küçük yaşta başkent Edirne'ye getirildi. 1447'de Macaristan Valisi János Hunyadi Eflak'ı işgal etti ve Vlad'ın babası Vlad Dracul'u ve ağabeyi Mircea'ı öldürttü.[5] Sonra Hunyadi, Vlad'ın ikinci dereceden kuzeni II. Vladislav'ı yeni voyvoda olarak atadı.[5] Ekim 1448'de Hunyadi Osmanlılara karşı bir askerî harekât başlattı ve II. Vladislav da ona eşlik etti. Zamanla Vlad, Osmanlı'nın Eflak'taki birliklerinde sözü geçer bir kişi hâline geldi.[6][7] Osmanlı birliklerini stratejik olarak yöneterek II. Vladislav'ı, birlikleriyle beraber Eflak dışına püskürttü.[7] Vlad'ın askerî dehası Edirne'de de duyuldu; bu nedenle emrine daha çok Osmanlı askeri verildi. Ekim 1450'nin ortalarında Vlad, Osmanlı ve Rumen karışımı birlikler ile önce Moldovya, sonra Macar topraklarına girdi.[8][9]

Macaristan ve Vladislav arasındaki ilişkiler kötüye gitmeye başlayınca Macaristan, Vlad ile anlaşma yaptı. 1456'da Vlad, Macaristan'ın da desteğiyle Eflak'ı tamamen kontrol altına aldı.[10] Vladislav ise Vlad'a karşı başlattığı başarısız bir isyan sonrasında idam edilerek öldürüldü. Vlad, konumunu güçlendirmek için Eflak boyarları arasında bir tasfiye başlattı. Rakiplerini destekleyen Transilvanya Saksonları, gayrimeşru üvey kardeşi Keşiş Vlad, Vladislav'ın kardeşleri olan Dan ve Başarab Laiotă ile savaşa girdi.[6] Savaşta Vlad, Sakson kasabalarını yağmalatıp yıktırdı ve gelecekte isminin tanınmasına vesile olacak, en sevdiği işkence türü olan kazığa oturtmayı, ilk defa buradaki kasaba sakinleri üzerinde gerçekleştirdi.[11] Yanındaki vezirlere ve Eflak halkına korku salıp kendisine itaat etmelerini sağlamak için Vlad, tekerlekli platformlar üzerinde kazıklara oturttuğu yüzlerce sivil insanı Eflak'a doğru götürdü.[12][13] Vlad'ın acımasız davranışlarını anlatan kitaplar, Almanca konuşulan topraklarda çok satanlar arasındaydı. Rusya'da Vlad hakkında popüler hikâyeler, merkezî hükûmetini sadece acımasız cezalar uygulayarak güçlendirdiği ve benzer bir görüşün 19. yüzyılda çoğu Rumen tarihçi tarafından benimsendiğini öne sürüyordu.

Vlad, 1463'ten 1475'e kadar Visegrád'da esaret altında tutuldu. Bu dönemde, yaptıklarına ilişkin anekdotlar Almanya ve İtalya'da yayılmaya başladı. 1475 yazında Boğdan prensi III. Stephen'ın isteği üzerine serbest bırakıldı. 1476'nın başlarında Corvinus'un ordusunda, Bosna'da Osmanlılara karşı tekrar savaştı. Macar ve Moldovalı birlikler, Vlad'ın kardeşi Radu'yu tahttan indiren Başarab Laiotă'yı zorlamasına yardım etti. Vlad'ın ölümü hakkında birçok rivayet bulunmaktadır ancak en kabul gören görüşe göre Vlad, Aralık 1476 ve Ocak 1477 tarihleri arasında 300 Rumen askeri ile birlikte Osmanlı ordusuna mağlup oldu ve kılıçla başı gövdesinden ayrılarak idam edildi. II. Mehmed'e Vlad'ın öldüğünü ispatlamak için Vlad'ın başı, Osmanlı birlikleri ile birlikte başkent İstanbul'a getirildi.

Gençliği

[değiştir | kaynağı değiştir]
1459'da Vlad tarafından yaptırılan, Curtea Veche sarayının önünde bulunan büstü

Osmanlılara yenilen Vlad'ın babası II. Vlad, onu ve kardeşi Radu'yu 1442 veya 1444 yılında rehin olarak Osmanlılara vermek zorunda kalmıştı. 1448 yılına kadar Osmanlıların elinde rehin olarak önce Kütahya'daki Eğrigöz Kalesi'nde ardından Tokat ve Edirne'de diğer beylik şehzadeleri ile birlikte yaşadı ve eğitim aldı. Birlikte eğitim aldığı kişilerin arasında Arnavut isyanının lideri olacak İskender Bey ve Fatih Sultan Mehmet olarak anılacak şehzade Mehmet de vardı. Birlikte Kur'an, Aristo mantığı, matematik ve Türkçe gibi dersler aldılar.[14]

1448'de II. Kosova Muharebesi sonrasında Osmanlı desteğiyle Eflak'ın başına geçme girişiminde bulundu, ancak kısa bir süre sonra Macaristan tarafından desteklenen Eflak Voyvodası II. Vladislav tarafından yenilgiye uğratıldı ve Boğdan'a sürgüne gitti. Erdel Beyi János Hunyadi ("Hunyadi Yanoş") 1456'da Belgrad şehrini Osmanlı kuşatmasına karşı savunmaya giderken, daha önce başarısızlığını görmesine rağmen Vlad'ın komutasına güney Erdel'in savunmasını sağlaması için bir ordu verdi. Doğu savaş taktik ve stratejilerini bilen genç Eflak prensini değerlendirmek istiyordu. Vlad da Eflak üzerinde egemen olabilmek için Hunyadi'ye ihtiyacı olabileceğini düşünüyordu. II. Mehmed'in Belgrad kuşatması sırasında şehrin doğu kanadını savundu. Ardından emrine verilen orduyu fırsat bilip bundan yararlanan Vlad, Eflak'a bir sefer düzenledi ve II. Vladislav'ı öldürerek 22 Ağustos 1456 tarihinde III. Vlad adıyla Eflak voyvodası oldu.[15]

Voyvodalık dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Transilvanya Saksonları'nın konumları (veya idari birimleri)

Bu görevi 1456'dan 1462'ye değin sürdürdü. Bu tarihler arasında rakiplerini çeşitli yöntemlerle cezalandırdı ve idam etti; bu yöntemler arasında en ünlüsü olan "kazığa geçirme", ölümünden sonra kendisine "Kazıklı Vlad" (Vlad Ţepeş) adının verilmesine neden olacaktır. (Kazığa geçirilenlerin kanlarını fıçılarda toplatıp şarap gibi içtiğine dair söylentiler, daha sonra onun bir vampir olduğu efsanesine de neden olmuştur.)

11 Ağustos 1456 tarihinde ölen Macar Kralı János Hunyadi'nin büyük oğlu Ladislaus Hunyadi'nin de ölmesiyle küçük oğlu Matyas Corvinus, 24 Ocak 1458 tarihinde henüz 15'ini tamamlamadan Macaristan kralı seçildi.[16] Vlad'ın bu dönemde onunla ilişkileri olumlu oldu.

Osmanlı'ya karşı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Târgovişte gece baskını
Vlad'ın huzurundaki Osmanlı elçisi Epir Beyi Hamza Paşa ve beraberindekiler.
Rumen ressam Theodor Aman'ın Bătălia cu facle (Meşalelerle savaş) adlı eserinde Târgovişte gece baskını betimlenmiştir. (19. yy.)

Voyvoda 1459 yılından itibaren Osmanlı İmparatorluğu'na vergi ödemeyi reddetti ve Macaristan Krallığı'yla ittifak yaptı. Eflak gençlerinin Osmanlı Yeniçeri Ocağı'na gitmesini de engellemeye başladı.[17] 1460–1461 yıllarında Tuna Nehri'ni geçerek Sırbistan'a ve Karadeniz kıyısına kadar ilerledi. Vlad'ın tavır değişikliği ve eylemleri, II. Mehmed Trabzon seferindeyken Rumeli muhafızı olarak Edirne'de bırakılmış olan İshak Paşa tarafından sultana bildirildi.[18] II. Mehmed birlikte sarayda eğitim aldıkları Vlad'a bir süre tahammül gösterip yaptıklarına göz yumduysa da, eylemlerinin aşırılığı nedeniyle sonunda bir sefere çıkarak Vlad'ı ele geçirip yerine kardeşi Radu'yu geçirmeye karar verdi. Vlad ile hasım olduğu bilinen kuzeni Boğdan prensi III. Ştefan'a (Büyük Ştefan) haber gönderildiğinde, o da hem padişahı sefer için teşvik etti, hem de kendisinin yardım edeceğini haber verdi. II. Mehmed 25 kadırga ve 150 nakliye gemisiyle Karadeniz'den Tuna Nehri'ne girerken Veli Mahmud Paşa önden giderek Tuna'yı geçti ve Eflak'a girdi. Filibe'de toplanıp sayımı yapılan ordunun mevcudu 150.000'i[19] buluyordu.[20] Vlad, kendi ifadesine göre 23.884 Türk ve Bulgar'ı öldürdü. 20.000 Osmanlı Türk ve Bulgar Savaş esirini kazığa geçirdi. Bu arada, bir görüşe göre kendisine elçi olarak gönderilen, bir görüşe göre ise pusu kuracak olan Epir Beyi Hamza Paşa ve beraberindekileri de kazığa çaktırıp idam ettirdi.[21]

Bu gelişmeler karşısında Osmanlı ordusu, 1462'de padişah II. Mehmed komutasında Eflak'a doğru sefere çıktı. Veli Mahmud Paşa'nın günlüğüne yazdıklarına göre bu uzun seferde Osmanlı askerleri, bazı zamanlar içilecek bir damla bile su bulamadı. Beraberinde artan sıcaklık askerleri iyice bunaltmıştı. Osmanlı askerleri Eflak'ın başkenti Târgovişte'ye vardığında II. Mehmed'in gördüğü manzara, yaklaşık 5 kilometrelik bir alana dikilmiş binlerce kazığa oturtulmuş binlerce insandı. 20 bin civarında sivil, esir ve köylüden oluşan böyle bir manzarayla karşılaşan Osmanlı askerleri veli Mahmud Paşa'nın günlüğüne yazdığına göre aklını kaçıracak duruma geldiler; kimisi kustu, kimisiyse ilk defa böyle bir şey gördükleri için şok geçirdi. Bir vakit sonra, 4 Haziran 1462'de Târgovişte Kalesi Osmanlılar tarafından alındı.

17 Haziran 1462 günü, güneş battıktan 3 saat sonra III. Vlad'ın 30 bin kişilik ordusu, 150 bin kişilik Osmanlı ordusuna karşı Târgovişte gece baskınını gerçekleştirdi. Sabah saat 4'e kadar süren çarpışmada Vlad 5 bin kaybına karşı 15 bin Osmanlı kaybına neden oldu.[22] Vlad'ın, bu baskında II. Mehmed'e başarısız bir suikast girişiminde de bulunduğu iddialar arasındadır. Daha sonra Vlad, Osmanlı ordusu önünden kaçtı, ancak geçtiği yerde taş üstünde taş bırakmadı, terk ettiği topraklardaki kuyuları zehirledi, ekinleri yaktı, tüm hayvanları bile öldürttü. Hapishanelerdeki mahkûmları, cüzzamlı ve vebalıları salıverdi ve Türklerin arasına karışmaya teşvik etti. Macaristan'a kaçarken 6,000 Eflak Askerini Eflak'ta bıraktı. Fakat Turahanoğlu Ömer Bey komutasındaki Osmanlı Akıncıları bu birliği yakalayıp kazığa oturttu. Vlad'ın kardeşi Radu başa geçtikten sonra 12.000 duka vergi vermeye başladı. O zamana kadar sık sık Osmanlı'ya isyan etmekte olan Eflak, 1462 yılından itibaren sadık bir bölge oldu.[23]

Sürgün ve sonu

[değiştir | kaynağı değiştir]
III. Vlad'ın mezarı, 1461'de kendisinin yaptırdığı Comana Manastırı.

1462 yılında III. Vlad'ın ordularının yenilmesiyle Eflak yeniden Osmanlı Devleti'ne bağlanmıştı. Vlad Macaristan'a bağlı bir beylik olan Erdel'e kaçarak Macaristan Kralı Matyas Corvinus'tan yardım istedi. Ancak Eflak'taki, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı yeni yönetimi tanımış olan ve bir yandan da Boğdan Prensi III. Stefan ile Temmuz ayında ittifak kuran[24][25] Corvinus, yardım talebini kabul etmedi. Vlad, Corvinus'un emriyle 1462 yılında tutuklandı ve Budin'e getirildi. Önce hapsedilen Vlad, daha sonra kral ve ailesiyle iyi ilişkiler kurdu. 12 yıl süren sürgün dönemi 1474 yılında sona erdi. Bu tarihten itibaren Eflak'ı yeniden ele geçirme planları yaptı. 1476 yılında arasını düzeltmiş olduğu III. Ştefan ile birlikte Eflak'a döndü ve voyvoda ilan edildi. Aynı yıl Mihaloğlu Ali Bey önderliğindeki 300 askeriyle birlikte yeniden Osmanlı ordularına yenildi. Öldürülen III. Vlad'ın kesilen başı öldürüldüğünü ispat etmek için İstanbul'a II. Mehmed'e gönderildi. 1461 yılında yaptırmış olduğu Comana Manastırı'na defnedilmiştir. Vlad'ın bir vampir olduğu rivayeti Almanya, Macaristan ve Rusya'da yayıldı. Tüm bunlara rağmen Rumen halkı onu bir kahraman olarak görmeye devam etti.

Günümüz kültürüne etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]
2007 tarihli Romanya pulu.

Daha sonra Bram Stoker III. Vlad'dan esinlenerek Drakula adlı romanı yazmıştır. Böylece Vlad, ünlü vampir Kont Drakula'nın yaratılmasına etken oldu. Drakula'nın şatosu olarak bilinen Karpat dağlarındaki Poenari Şatosu Veliaht Dominic von Habsburg'a Romanya'da törenle 26 Mayıs 2006'da iade edildi. Romanya 1948 yılında şatoya el koymuştu.

Torunları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • III. Vlad > "Kötü" Mihnea (Eflak Prensi) > Mircea (Eflak Prensi) > II.Alexandru Mircea (Eflak Prensi) > Mihnea Turcitul (Eflak Prensi) > Radu Mihnea (Eflak Prensi) > Alexandru Coconul (Eflak Prensi) > Radu Gioan Bey > Martin
  • III. Vlad > "Kötü" Mihnea (Eflak Prensi) > Mircea (Eflak Prensi) > Aksak Petru (Boğdan Prensi)
  • III. Vlad > Vlad > László (Macar) > László (1535'ler) > Bandlı János (varisi yok)
  • III. Vlad > Vlad > László (Macar) > János (1535'ler) > György > Kız çocuk: Anasytasia
  • III. Vlad> Vlad > László (Macar) > János (1535'ler) > György > Erkek çocuk: III.Ferdi (Mehtap Prensi)
  • III. Vlad > X (III.Vlad'ın eşi Ilona Szilágyi'den olma adı bilinmeyen bu oğlunun ölüm tarihi 1482'dir.)
  • III. Vlad > "Kötü" Mihnea (Eflak Prensi) > Miloş

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Daha önce Ortodoks Hristiyan.[3]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Treptow 2000, s. 161.
  2. ^ Balotă 1991, s. 207.
  3. ^ Cazacu 2017, ss. 81-83.
  4. ^ Pallardy 2017.
  5. ^ a b Engel 2001, s. 296.
  6. ^ a b Rezachevici 1991, s. 255.
  7. ^ a b Treptow 2000, ss. 95-96.
  8. ^ Treptow 2000, ss. 98-99.
  9. ^ Rezachevici 1991, s. 256.
  10. ^ Engel 2001, s. 297.
  11. ^ Stoicescu 1991, s. 84.
  12. ^ Treptow 2000, ss. 100-101.
  13. ^ Stoicescu 1991, s. 85.
  14. ^ Gölen 2016, ss. 44-45.
  15. ^ Gölen 2016, s. 45.
  16. ^ Engel 2001, s. 298.
  17. ^ Gölen 2016, s. 46.
  18. ^ Uzunçarşılı 1988, s. 87.
  19. ^ Halkondil, Osmanlı kuvvetlerini 250.000 gösteriyorsa da yanlış kabul edilir; Dukas'ın belirttiği 150.000 gerçeğe daha yakındır.
  20. ^ Uzunçarşılı 1988, s. 88.
  21. ^ III. Vlad, Macar kralı Corvinus'a yazdığı 2 Şubat 1462 tarihli mektupta Hamza Paşa'nın yakalandığını yazmıştır.
  22. ^ Florescu 1989, s. 135.
  23. ^ Uzunçarşılı 1988, s. 90.
  24. ^ Demciuc 2004, s. 6.
  25. ^ Papacostea 1996, s. 50.
Genel
  • Demciuc, Vasile M. (2004). "Domnia lui Ștefan cel Mare. Repere cronologice". Codrul Cosminului (İngilizce) (10): 3-12. ISSN 1224-032X. 
  • Florescu, R. Radu; McNally, T. Raymond (1989). Dracula: Prince of many faces - His life and his times (İngilizce). Boston, MA: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-31628-656-5. 
  • Gölen, Zafer; Temizer, Abidin (2016). Balkan Tarihi (PDF). 2. Osmanlı Mirası ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yayınları. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Eylül 2020. 
  • Papacostea, Șerban (1996). Stephen the Great, Prince of Moldavia, 1457–1504 (İngilizce). Editura Enciclopedică. ISBN 973-45-0138-0. 
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Tarihi. 1. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu - Türk Tarih Kurumu Yayınları. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta III. Vlad ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Konuyla ilgili eserler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Catalin Griua, “Drakula: Vampir Kont”, National Geographic Türkiye, Şubat 2010, İstanbul s.58-77.
  • Nicolae Jorga, "Osmanlı İmparatorluğu Tarihi – II", Yeditepe Yay. İstanbul 2005, s.106-108.
  • Kritovulos Tarihi, İŞ Bankası, Hasan Ali Yücel Klasikleri, 3. Baskı, s. 198.
  • Selahattin Tansel, "Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmed’in Siyasi ve Askeri Faaliyeti", TTK Basımevi, Ankara 1999, s.161-168.
  • Radu R. Florescu-Raymond T. McNally, "Drakula ya da Kazıklı Voyvoda Eflak Prensi III. Vlad Tepeş’in Yaşamı", Doğan Kitap, İstanbul 2000, s. 267-268.
  • Osmanlı Mirası ve Türk Kültürünü Araştırma Dergisi Yay, "Balkan Tarihi", 2. Cilt, 1. Baskı, s.41.
  • Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü'l-Ahbâr, Cilt II, Haz.: Hüdai Şentürk, TTK, Ankara 2003, s. 120.
  • İbn-i Kemal, "Tevarih-i Al-i Osman, VII. Defter", TTK, Ankara 1957, s. 202-218.
  • Selâniki Mustafa Efendi, "Tarih-i Selâniki", İstanbul, Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1989, s. 564.
  • Âşıkpaşazâde, "Osmanoğullarının Tarihi", Koç Kültür Sanat Tasarım, İstanbul 2003, s. 243.
  • Mihailović, Konstantin (3 Ocak 2017) [1490-1501]. BİR YENİÇERİNİN HATIRALARI. Behiç Anıl Ekim (Çevirmen), Nuri Fudayl Kıcıroğlu (Çevirmen). Ayrıntı Yayınları. ISBN 978-9755397542. 
III. Vlad
Drăculești Hanedanı
Doğumu: Kasım ya da Aralık 1431 Aralık veya Ocak 1476, 1477
Resmî unvanlar
Önce gelen:
II. Vladislav
Eflak Voyvodası
Ekim - Kasım 1448
15 Nisan 1456 - Temmuz 1462 		Sonra gelen:
III. Radu
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=III._Vlad&oldid=33903220" sayfasından alınmıştır