Gacallar
Gacallar ya da Müslüman Gagavuzlar;[1] asıl Gacallar Balkanlar'da kuzeydoğu Bulgaristan'ın Deliorman bölgesinde ve çevresinde, sanal Gacallar ise Türkiye'nin Doğu Trakya bölgesinde yaşayan bir Türk topluluğudur.[2]
Gacal tanımının etimolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Gacal tanımı, modern Bulgarca'da korunmuş Ön Bulgarca kökenli kelimelerden biridir ve çok eskiden Kafkasya'da yabancı toplulukları adlandırmak için kullanılan gazalo kelimesinden türemiştir.[3]
Gacallar'ın kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Gacallar'ın, Deliorman bölgesinde yaşamış Osmanlı öncesi bir topluluk oldukları ve Gagavuzlar ile aynı kökenden geldikleri üzerinde durulmaktadır.
En yaygın teoriye göre Gacallar, Tuna Bulgar Devleti'ni kuran Ön Bulgar'ın torunlarıdır ve Osmanlı'dan önce Gagavuzlar gibi Hristiyan'dılar.
Diğer bir hipoteze göre Gacallar, Balkanlar'a Osmanlılar'dan önce gelmiş Kuman, Uz ve Peçenek Türkleri'nin bakiyeleridir. "Manav" Türkleriyle Benzeşen Şive ve Kültürleri Vardır.[2][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20]
Gacalların dili
[değiştir | kaynağı değiştir]Gacal dili, Türk yazı dili ile Gagavuz yazı dili arasında geçiş özelliği göstermektedir. UNESCO'nun yayımladığı "Tehlike Altındaki Dünya Dillerinin Etkileşimli Atlası"nda Deliorman Gacalları'nın dili Gagavuzca'nın bir diyalekti olarak gösterilmektedir.[21]
Gacal yerleşimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Asıl Gacallar, kuzeydoğu Bulgaristan'ın Deliorman bölgesinde yaşasalarda, 93 Harbi neticesinde Deliorman bölgesinden Doğu Trakya'ya Gacal göçleri olmuştur, dolayısıyla az da olsa Türkiye'nin Trakya bölgesinde de Asıl Gacal yerleşimleri bulunmaktadır ve toplam nüfuslarının 14 bin civarında olduğu tahmin edilmektedir.[4]
"Asıl Gacallar" ve "Sanal Gacallar"
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Trakya ağzında "gacal" tanımının "yerli" anlamında kullanılması Asıl Gacallar ile Sanal Gacallar'ı birbirinden ayırt etme konusunda karışıklığa neden oluyor.
Asıl Gacal tanımı, Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi'nden önce, yani Doğu Trakya'da çoğunluğu Rum-Hristiyan nüfusun oluşturduğu dönemde, 93 Harbi neticesinde Bulgaristan'ın Deliorman bölgesinden Doğu Trakya'ya göç etmiş olan ve etnik açıdan da Gacal olan Müslüman nüfus için kullanılırken, Sanal Gacal tanımı, Balkanların çeşitli bölgelerinden, Doğu Trakya'da Rum-Hristiyan nüfusun çoğunluğu teşkil ettiği dönemde, bölgeye (Doğu Trakya'ya) Göçmen olarak yerleşmiş Pomak, Çitak, Yörük ve ya Tatar asıllı olan, ancak Doğu Trakya'ya yerleşen ilk Müslüman nüfus olmalarından dolayı Balkanların diğer yerlerinden Doğu Trakya'ya sonradan yerleşen Göçmenler tarafından yerli anlamında "gacal" olarak adlandırılan ve etnik açıdan Gacal olmayan Müslüman nüfus için kullanılmaktadır.[2][22]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "What does gajal mean?". www.definitions.net (İngilizce). 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.
- ^ a b c "Balkanlar.NET - Balkan Türklerinin Buluşma Noktası - Makale Bölgesi - Gacallar ve Gacallar". www.balkanlar.net. 11 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.
- ^ "Old Bulgar words - G-E". groznijat.tripod.com. 22 Temmuz 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.
- ^ a b "Gacallar - trakyanet". www.trakyanet.com. 19 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.
- ^ “Bizans Ordusunda Ücretli Türk Askerler (XI.-XII. Yüzyıllar)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 25, 2009, s. 53-69.
- ^ “Batı Anadolu’daki Türk Yayılışına Karşı Bizans İmparatorluğu’nun Kuman-Alan Topluluklarını Balkanlardan Anadolu’ya Nakletmesi”
- ^ “IV. Haçlı Seferi’nin Ardından Batı Anadolu’da Mücadele Eden İki Rakip: İstanbul Latin Krallığı ve İznik İmparatorluğu”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S.1., Temmuz, 2015, s. 9-25.
- ^ The Late Byzantine Army Arms and Society 1204-1453, University of Pennsylvania Press, Philedelphia, 1992
- ^ BASKICI, M. Murat, Bizans Döneminde Anadolu İktisadi ve Sosyal Yapı (900-1261), 2. Baskı, Phoneix Yayınevi, Ankara, 2009.
- ^ BELDİCEANU-STEİNHERR, Irene, “Bitinya’da Gayrimüslim Nüfus (14. Yüzyılın ikinci yarısı- 15. Yüzyılın ilk yarısı)”, Osmanlı Beyliği 1300-1389, ed. Elizabeth A. Zacharıadou, çev. Gül Çağalı Güven, İsmail Yergun, Tülin Altınova, 2. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1997, s. 8-22.
- ^ GOLUBOVSKİY, P.V., Peçenegi, Torki i Polovtsı Rus i Step Do Naşestviya Tatar, Veçe, Moskva, 2011.
- ^ Bizans’ın Son Yüzyılları 1261-1453, çev. Bilge Umar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
- ^ ÖZTÜRK, Meriç T., The Provıncıal Arıstocracy In Byzantine Asia Minor (1081-1261), Boğaziçi Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
- ^ VASARY, Istvan, Kumanlar ve Tatarlar Osmanlı Öncesi Balkanlar’da Doğulu Askerler (1185-1365), 2. Baskı, çev. Ali Cevat Akkoyunlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015.
- ^ WOLF, Robert Lee, “The Latın Empire Of Constantinople 1204-1261”, A History Of The Crusaders, Volume II Later Crusades (1189-1311), General ed. Kenneth M. Setton, ed. By. Robert Lee Wolf and Harry W. Hazard, The Unıversıty Of Wısconsın Press, Madıson, Milwaukee and London, 1969, s. 187-233.
- ^ “A Broken Miror: The Kıpçak World In The Thırteenth Century”, The Other Europe ın the Middle Ages, Avars, Bulgars, Khazars and Cumans, ed. By. Florin Curta, Roman Kovalev, Brill, Leiden-Boston, 2008, s. 379-412.
- ^ KEÇİŞ, Murat, “XIII.-XIV. Yüzyıl Bizans ve İslam Kaynaklarına Göre Kuzeybatı Anadolu Yol Ağları”, Belleten, C. LXXVII, S. 280, 2013, Ankara, s. 849-874
- ^ "Bolu, bölgeye yapılan akınlar sırasında Horasanlı Aslahaddin tarafından fethedildi. 1074'te Bolu'ya yerleşen Türkmenler, Bizanslıların çok önceleri Balkanlardan getirdikleri Bulgar, Peçenek, Uz ve Kuman Türkleri ile kolayca kaynaştılar. Bolu ve köyleri tamamen Türkleşerek Türk isimleri aldılar". 5 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Özdemir, Mustafa (2017). "14-17. yüzyıllar arasında Anadolu'ya gelen Türk göçleri ve Anadolu'nun doğusunda meydana gelen demografik değişmeler". Anka Uluslararası Kültür Sanat Edebiyat ve Eğitim Bilimleri Dergisi. 5 (12): 51-76.
- ^ "ANADOLU'DA SON TÜRK İSKÂNI: İZNİK İMPARATORLUĞU'NDA KUMAN-KIPÇAKLAR VE YALOVA KAZIMİYE (YORTAN) İLE ELMALIK (SARUHANLI) KÖYLERİNDEKİ VARLIKLARI". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022.
- ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in danger". www.unesco.org. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.
- ^ "gacal - Vikisözlük". tr.wiktionary.org. 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.