İçeriğe atla

Güney Osetya

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu madde Güney Osetya adlı bölge hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için Güney Osetya (anlam ayrımı) maddesine bakabilirsiniz.
Güney Osetya Cumhuriyeti
Alanya Devleti
  • Республикӕ Хуссар Ирыстон / Паддзахад Аллонстон (Osetçe)
    Respublike Hussar İreşton / Paddzahad Allonşton
  • ცხინვალის რეგიონი (Gürcüce)
    Tshinvalis regioni
  • Республика Южная Осетия / Государство Алания (Rusça)
    Respublika Yujnaya Osetiya / Gosudarstvo Alaniya
[1][2]
Güney Osetya Haritası
Güney Osetya konumu
Başkent
ve
Tshinvali
Resmî dil(ler)
Tanınan bölgesel dil(ler)Gürcüce
DemonimOset,Osetyalı
HükûmetÜniter yarı başkanlık cumhuriyeti
Alan Gagloyev
• Başbakan
Konstantin Dzhussoev
Yasama organıParlamento
Gürcistan'dan bağımsızlık
• SSCB'nin bir parçası olarak kuruluş
20 Eylül 1990[4]
• Devlet bağımsızlığı yasası
21 Aralık 1991
• Tanınma
26 Ağustos 2008 (kısıtlı)
Yüzölçümü
• Toplam
3,900 km2
• Su (%)
önemsiz
Nüfus
• 2015 tahminî
53,532[5] (212..)
• Yoğunluk
13.7/km2
GSYİH (nominal)2017[6] tahminî
• Toplam
US$0.1 milyar
• Kişi başına
US$2.000
Para birimiRus Rublesi (RUB)
Zaman dilimiUTC+3
Trafik akışısağ
Telefon kodu+995 34
Güney Osetyanın Konumu

Güney Osetya (Osetçe: Хуссар Ирыстон, Hussar İreşton; Gürcüce: სამხრეთ ოსეთი, Samhreti Oseti; Rusça: Южная Осетия, Yujnaya Osetiya) veya Nisan 2017 tarihinde kabul edilen[7] resmî adıyla Güney Osetya Cumhuriyeti - Alanya Devleti[8] Kafkasların güneyinde ihtilaflı bölge ve kısmen tanınmış devlet. Sovyetler Birliği'ne bağlı Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bünyesinde kurulmuş Güney Osetya Otonom Oblastı topraklarında yer alır.

Resmen belirtilen nüfusu 53.000'dir, ancak diğer kaynaklar, Rus Kafkasya'nın güneyinde 3.900 km²'lik bir alanda yaşayan ve 30.000'i Tşhinvali'de yaşayan 26.000 ila 39.000[9] arasında daha düşük bir sayı olduğunu göstermektedir. Bölge, hem Gürcistan hem de tarafsızlık gerekli görüldüğünde uluslararası organizasyonlar tarafından -gayriresmî olarak- yasal olarak tanımlanmamış Tskhinvali Bölgesi olarak anılır.

1922'de kurulan Güney Osetya Özerk Bölgesi, 1991'de Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nden bağımsızlığını ilan etti.[10]

Güney Osetyalılar, 1991 yılında Gürcistan'dan bağımsızlık ilan ederek bölgeye Güney Osetya Cumhuriyeti adını verdiler. Gürcistan hükûmetinin cevabı, Güney Osetya'nın özerkliğini kaldırarak bölgeyi güçle geri almaya çalışmak oldu.

Bu durum, 1991-1992 Güney Osetya Savaşı'na yol açtı.[11] Gürcistan, 2004 ve 2008 yıllarında iki defa daha güç kullanarak bölgeyi ele geçirmeye çalıştı.[12] Son çatışmaların yaşandığı 2008 Güney Osetya Savaşı sonunda Oset ve Rus güçleri, bölge üzerinde tam kontrolü ele geçirerek bölgenin de facto bağımsızlığını sağladılar.

2008 Güney Osetya Savaşı sonrası geçen süreçte Rusya, Venezuela, Nikaragua, Nauru ve Tuvalu belirli aralıklarla Güney Osetya'yı bağımsız bir devlet olarak tanıdılar. Tuvalu 2011 yılında tanıdığı bağımsızlığı, Gürcistan ile 2014 yılında imzaladığı ikili anlaşmalar kapsamında geri çekerek, bölgenin Gürcistan'ın bir parçası olduğu beyan etmiştir.[13]

Gürcistan, Güney Osetya'yı bir politik kavram olarak tanımıyor ve topraklarının çoğunu Rusya tarafından işgale uğramış, Gürcistan egemenliğindeki Şida Kartli bölgesi olarak kabul ediyor.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]
19. yüzyılın başlarında Kafkasya bölgesini gösteren tarihi Rus haritası
J. H. Colton tarafından yapılan tarihi haritadan bir parça. Harita 1856 yılında Kafkasya bölgesini göstermektedir. Günümüzde sözde Güney Osetya Gürcistan ve İmereti'de bulunmakta. Günümüz Kuzey Osetya'sı yaklaşık olarak "Ossia"'ya karşılık gelmekte.
1921'de Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti (1918-1921)
1922'de tarihi Gürcü bölgelerinde Güney Osetya Özerk Oblastı'nın oluşturulması
1922'de Güney Osetya Özerk Oblastı'nın haritası

Orta Çağ ve Rusya İmparatorluğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osetlerin bir Sarmat kabilesi olan Alanların devamı olduğu düşünülür. Alanların bir kısmı, 13. yüzyıldaki Moğol istilaları sırasında Kafkas Dağlarının güneyine geçerek bugünkü Güney Osetya'ya yerleştiler.1299'da Gori, Moğolların Kuzey Kafkasya'daki asıl vatanlarını fethetmesinden kaçan Alan kabileleri tarafından ele geçirildi. Gürcü kralı V. George, 1320'de kasabayı kurtararak Alanlar'ı Kafkas dağlarına geri püskürttü. 15. yüzyıldan, 19. yüzyıldaki Rus işgaline gelene kadar, Güney Osetya topraklarının önemli bir kısmı Gürcü Machabeli prenslerinin mülkü sayılıyordu.17. yüzyılda Kabardey prenslerinin baskısıyla Osetliler Kuzey Kafkasya'dan Gürcistan'a ikinci bir göç dalgası başlattılar.[14] Güney Kafkasya'nın dağlık bölgelerine göç eden Oset köylüleri, genellikle Gürcü feodal beylerinin topraklarına yerleştiler. Rus Çarlığı'nın işgaliyle 1801 yılında Güney Osetya Rus Çarlığı'na katılmış oldu. Gürcü bölgelerine Oset göçü, Gürcistan'ın Rus İmparatorluğunun bir parçası olduğu 19. ve 20. yüzyıllarda da devam etti. Ekim Devrimi'ni izleyen yıllarda, Gürcü Menşevik yönetiminin, Rus Bolşeviklerle işbirliği yapmakla suçladığı Osetler, bağımsız bir bölge kurma isteğiyle pek çok isyan çıkardılar. 1920'de Gürcü ordu güçlerinin isyanları bastırmak amacıyla Tshinvali'ye girmesi, kanlı olaylara yol açtı. Oset tarafının iddialarına göre, 5 bin kişi öldürüldü, 13 binden fazla kişi açlık ve salgın hastalık sonucu öldü.

1921'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgaliyle Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu ve Nisan 1921'de Güney Osetya Otonom Oblastı kurularak bu cumhuriyete bağlandı.[15]

Gürcü-Oset çatışması

[değiştir | kaynağı değiştir]

1989 yılına gelindiğinde iki taraf arasında da milliyetçiliğin yükselmesiyle ilişkilerde gerilim başladı.[16] 1918-1920 yıllarındaki olaylar dışında iki toplum birbiriyle barış içinde yaşamıştı. İki etnik grup arasında yüksek düzeyde etkileşim ve karşılıklı evlenmeler vardı. Güney Kafkasya'daki Oset halkının varlığına ilişkin anlaşmazlıklar, çatışmanın nedenlerinden biri olmuştur.

1988 yılında Oset Halk Cephesi; Ademon Nykhas kuruldu. 1989'da Güney Osetya Konseyi, Gürcistan Yüksek Konseyi'nden "Özerk Bölge" olan statüsünün "Özerk Cumhuriyet" seviyesine yükseltilmesini istedi. Aynı yıl, Gürcistan Yüksek Konseyi, Gürcüce'yi, ülke çapında temel dil olarak ilan etti.

1990 yılında Gürcistan Yüksek Konseyi, bölgesel partileri yasaklayan bir yasayı kabul etti. Bu, Osetler tarafından Ademon Nykhas'a karşı bir hamle olarak yorumlandı ve Güney Osetya'yı Sovyetler Birliği'ne bağlı "Güney Osetya Demokratik Cumhuriyeti" olarak ilan etmelerine neden oldu. Osetler, Gürcistan parlamento seçimlerini boykot ettiler ve kendi seçimlerini düzenlediler. Zviad Gamsakhurdia yönetimindeki Gürcistan hükûmeti, seçimlerin kanunsuz olduğunu ve Aralık 1990'da Güney Osetya'nın özerkliğini tamamen kaldırdığını ilan etti.[17]

1990 yılının sonunda savaş patlak verdi. Güney Osetya, 1922'den beri elinde bulunan özerk bölge statüsünü 1990'da kaybetti.[17] Pek çok Güney Osetya kasabası ve başkent Tshinvali harap olurken, binden fazla kişi öldü. 100 bin Oset, Güney Osetya ve Gürcistan'daki evlerini terk ederek Kuzey Osetya'ya sığındı. 20 binden fazla Gürcü de, Güney Osetya'dan kaçarak Gürcistan'a yerleşti. Sovyet ordusu, Ocak 1991'de Mikhail Gorbaçov'un emriyle ateşkesi kolaylaştırdı. Mart ve Nisan 1991'de, Sovyet iç birliklerinin her iki taraftaki milisleri silahsızlandırdığı ve etnik gruplar arası şiddeti caydırdığı bildirildi. Zviad Gamsakhurdia, Sovyet liderliğinin Gürcistan'ı Sovyetler Birliği'nden ayrılmamaya zorlamak için Güney Oset ayrılıkçılığını teşvik ettiğini iddia etti. Gürcistan bağımsızlığını Nisan 1991'de ilan etti. Rusya müdahale ederek çatışmaları durdurdu ve 24 Haziran 1992'de, ülkenin, Osetlerin hakim olduğu bölgelerinde de facto bir yönetim kurdukları bir ateşkes antlaşması imzalandı. Güney Osetya Cumhuriyeti hiçbir ülke tarafından tanınmadı ve bölge, de jure olarak Gürcistan'a bağlı kabul edildi. Zaman zaman sınır çatışmalarına varan karşılıklı gerilimin yaşandığı bu statüko yılları, Gürcistan'ın bölgeyi tekrar ele geçirmek isteğiyle kalkıştığı 2008'deki harekâta kadar sürdü.

2008 Güney Osetya Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Güney Osetya Savaşı (2008)

Gürcistan ve Rusya arasındaki gerilim Nisan 2008'de tırmanmaya başladı.[18] 1 Ağustos 2008'de meydana gelen bomba patlaması, Gürcü barış güçlerini taşıyan bir arabayı hedef aldı. Güney Osetliler, düşmanlıkların başlamasına neden olan ve beş Gürcü askerini yaralayan bu olayı kışkırtmaktan sorumluydu. Gürcistan cumhurbaşkanı Mikheil Saakashvili, 7 Ağustos 2008 günü saat 19.00 civarında tek taraflı ateşkes ilan etti ve barış görüşmeleri için çağrıda bulundu. Ancak, Gürcü köylerine (Güney Osetya çatışma bölgesinde yer alan) yönelik artan saldırılar, kısa süre sonra Gürcü birliklerinin silah seslerine karıştı ve daha sonra Güney Cumhuriyeti'nin başkenti olarak ilan edildi.[19]

8 Ağustos 2008 tarihinde, Gürcü kuvvetleri, bağımsızlığını ilan eden Güney Osetya topraklarına operasyon düzenlediler. Gece saatlerinden başlayarak devam eden topçu ateşi, şehrin ağır hasarına ve sivil ölümlerine yol açtı. Oset kaynaklara göre 2 bin, Rus kaynaklara göre 1600 kişi hayatını yitirdi. Gürcü birlikleri başkent Şinvali'nin çevresindeki 8 yerleşim birimini kontrol altına aldılar, iki Rus uçağı düşürdüklerini ve üç Rus askerini yaraladıklarını iddia ettiler. Rus kaynaklar ise, Barış Gücü bünyesinde görev yapan 12 askerin öldüğünü, 150'sinin yaralandığını öne sürdü. Rusya, 150 kadar tank ve zırhlı aracın bulunduğu güçlü bir birlikle Güney Osetya'ya girdi ve Gürcü ordusuyla savaşmaya başladı, bunun üzerine Gürcistan'da seferberlik ilan edildi.[20][21]

Rus ordusu ve Oset milisler, Güney Osetya'da kontrolü ele geçirdi. 9 Ağustos'ta Gürcistan devlet başkanı Mihail Saakaşvili'nin yaptığı Güney Osetya'dan çekilme açıklaması üzerine Gürcistan ordusu çekilmeye başladığını bildirdi, ama bu çekilme Rusya tarafından yalanlanıp, Gürcistan'ın ateşkes önerisi reddedildi.[22][23]

Rus tankları Güney Osetya sınırını geçip, güneydeki Gürcistan kenti Gori'ye girdi. Gürcü ordusunun geri çekilmesiyle Rus güçleri ve başkent Tiflis'le arasında yalnız birkaç saatlik mesafe kaldı. Gürcistan'ın ve dünya kamuoyunun endişesine rağmen Rus ordusu Tiflis'e ilerlemedi.[24]

13 Ağustos'ta, AB Dönem Başkanı ve Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'nin arabuluculuğuyla bir ateşkes antlaşması kaleme alındı.[25][26] Bu antlaşmaya göre:

  • Tüm taraflar şiddeti bırakacaktır.
  • Askeri eylemler duracaktır.
  • İnsani yardıma sorunsuz erişim sağlanacaktır.
  • Gürcü güçleri, kalıcı konumlarına dönecektir.
  • Rus güçleri çatışma çıkmadan önceki konumlarına dönecek ve Rusya, Güney Osetya sınırları içinde ilave güvenlik tedbirleri alacaktır.

17 Ağustos'ta Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, Rus kuvvetlerinin ertesi gün Gürcistan'dan çekilmeye başlayacağını duyurdu.[27] Rusya 26 Ağustos'ta Abhazya ve Güney Osetya'yı ayrı cumhuriyetler olarak tanıdı.[28] Rusya'nın tanımasına cevaben, Gürcistan hükûmeti Rusya ile diplomatik ilişkilerini kesti.[29] Rus kuvvetleri, 8 Ekim'de Abhazya ve Güney Osetya sınırındaki tampon bölgeleri terk etti ve Gürcistan'daki Avrupa Birliği İzleme Misyonu tampon bölgeler üzerinde yetkiyi devraldı.[30] Savaştan bu yana Gürcistan, Abhazya ve Güney Osetya'nın Rus işgali altındaki Gürcü toprakları olduğunu savunmuştur.[31][32]

Siyasal statü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsızlıklarının uluslararası tanınması

2008 Güney Osetya savaşının ardından Rusya, Güney Osetya'yı bağımsız olarak tanıdı.[33] Rusya tarafından bu tek taraflı tanıma, Gürcistan'ın toprak bütünlüğünün ihlali nedeniyle NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve Avrupa Konseyi gibi Batı Blokları tarafından kınanmıştır.[34][35][36][37]

Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, NATO ve BM üyesi pek çok ülke, Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanımamaktadır. Pek çok ülke tarafından geçerli sayılmayan 1992'deki ilk bağımsızlık referandumundan sonra, de facto Güney Osetya Cumhuriyeti'nin ayrılıkçı hükûmeti tarafından, 12 Kasım 2006'da ikinci bir referandum düzenlendi. Tshinvali seçim otoritelerine göre halkın %95'inin katıldığı bu referandumda, seçmenlerin %99'u bağımsızlıktan yana oy kullandı. Referandum; Almanya, Avusturya, Polonya ve İsveç gibi ülkelerden gelen 34 uluslararası gözlemci tarafından 78 seçim sandığında takip edildi. Bununla beraber, sonuçlar; uluslararası kuruluşlar, BM ve Rusya tarafından, etnik Gürcü nüfusun referanduma katılmaması, Gürcistan Hükûmeti tarafından tanınmadığı müddetçe yasal kabul edilemeyeceği gerekçeleriyle geçerli sayılmadı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, AB ve NATO seçimleri kınadı.

Eduard Kokoity'nın Güney Osetya Cumhurbaşkanı olarak belirlendiği seçimler ve referanduma paralel olarak; Gürcistan yanlısı Güney Osetya Selamet Birliği adlı parti de, Güney Osetya'nın Gürcistan kontrolündeki bölgelerinde kendi seçim organizasyonunu düzenledi. Bölgenin Gürcü nüfusu ve bir kısım Osetler, Dimitri Sanakoyev'e destek vererek, onu alternatif Güney Osetya Cumhurbaşkanı olarak seçtiler.

Gürcistan, Nisan 2007'de, daha önce ayrılıkçı harekette yer almış Osetleri görevlendirdiği Güney Osetya Geçici Yönetimi'[38][39] ni oluşturdu. Dimitri Sanakoyev, merkezi Kurta olan bu yönetimin başına getirildi.

13 Haziran 2007'de Güney Osetya'nın özerk statüsünü Gürcistan bünyesinde geliştirmek amacıyla, Gürcistan Başbakanı Zurab Noghaideli'nin başkanlığında bir konsey kuruldu. Bölgenin statüsünün, Oset toplumu içindeki tüm güçler ve toplulukların da katılımıyla, ayrıntılı bir şekilde müzakere etmek gerektiği açıklandı.

2008 Güney Osetya Savaşı'nı takiben Rusya, Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanıdı. Bu tek taraflı tanıma, NATO ve AGİT gibi kuruluşların olduğu Batı Bloğu tarafından kınanarak, "Gürcistan'ın toprak bütünlüğüne saldırı" olarak yorumlandı. Birkaç gün sonra, Nikaragua, Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanıyan ikinci ülke oldu. Eylül 2009'da Venezuela, Güney Osetya'yı tanıdığını ilan eden, üçüncü BM üyesiydi.

Ağustos 2008'de Güney Osetya Parlamentosu Başkan Yardımcısı Tarzan Kokoity, Cumhuriyetin yakın zamanda Rusya Federasyonu'na katılacağını, böylece Kuzey ve Güney Osetya'nın, birleşmiş bir Rusya devletinde beraber yaşayabileceğini açıkladı. Bununla beraber, dönemin cumhurbaşkanı olan Eduard Kokoity, daha sonra, Rusya'ya katılarak bağımsızlıktan vazgeçmeyeceklerini belirtti: "Birçok hayatlar pahasına kazanılmış bağımsızlığımıza hayır demeyeceğiz. Güney Osetya'nın Rusya'ya bağlanma planı yoktur."

Kasım 2009'da, Gürcistan'ın Ukrayna Temsilciliğinin yeni binası için düzenlenen açılış töreni sırasında; Gürcistan Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili, Güney Osetya ve Abhazya sakinlerinin de bu tesisleri kullanabileceklerini açıkladı: "Sizi temin ederim dostlarım, burası sizin de evinizdir ve burada her zaman yardım ve anlayış bulabileceksiniz."

Hükümet

[değiştir | kaynağı değiştir]

Anayasa'nın 46. Maddesi uyarınca, Güney Osetya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, devlet başkanı ve hükûmetin yürütme kolunun başıdır. RSO başkanı beş yıllığına doğrudan halk oylamasıyla seçilir. 21 Nisan 2017'den bu yana pozisyon, görevdeki Leonid Tibilov'a karşı seçimi kazanan Anatoliy Bibilov tarafından yürütülmektedir.

Ülkenin yasama organı, beş yıllığına halk oylamasıyla seçilen 34 üyeden oluşan Güney Osetya'nın tek meclisli Parlamentosudur.

Askeri Durum

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Güney Osetya Ordusu

Güney Osetya'nın silahlı kuvvetleri 2017'de kısmen Rusya Silahlı Kuvvetlerine dahil edildi.[40]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Savaşlardan önce, nüfusun kabaca üçte iksi Oset, %25-30'u ise, Gürcü'ydü. Ülkenin doğu çeyreğini oluşturan Leningor bölgesi Gürcü ağırlıklıyken batı ve merkez bölgeler Oset ağırlıklıydı. Dağlık bölge olan kuzeyde, yerleşim yoğunluğu düşüktür.

Sovyetler Birliği döneminde 1989 sayımlarına göre Osetler'in toplam nüfusu 597.802'dir[41]

Güney Osetya yetkilileri tarafından yapılan 2015 nüfus sayımına göre, 48.146 Osetyalı (% 89.9), 3.966 Gürcü (% 7.4) ve 610 Rus olmak üzere bölgenin toplam nüfusu 53.532 idi. Bunlardan 30.432'si Tşhinvali'de yaşıyordu.

Nüfusa dair bugünkü bilgiler kesin olmamakla birlikte, 2007 yılında Güney Osetya'da, 47.000 Oset, 17.500 Gürcü olduğu tahmin ediliyor.

Etnik Grup 1926 sayımı 1939 sayımı 1959 sayımı 1970 sayımı 1979 sayımı 1989 sayımı 2007 tahmini
Osetler 60.351 (%69,1) 72.266 (%68,1) 63.698 (%65,8) 66.073 (%66,5) 65.077 (%66,4) 65.200 (%65,9) 47.000 (%67,1)
Gürcüler 23.538 (%26,9) 27.525 (%25,9) 26.584 (%27,5) 28.125 (%28,3) 28.187 (%28,8) 28.700 (%29) 17.500 (%25)
Ruslar 157 (%0,2) 2.111 (%2) 2.380 (%2,5) 1.574 (%1,6) 2.046 (%2,1) 2.128 (%2,1) 2.100 (%3)
Ermeniler 1.374 (%1,6) 1.537 (%1,4) 1.555 (%1,6) 1.254 (%1,3) 953 (%1) 871 (%0,9) 900 (%1,3)
Yahudiler 1.739 (%2) 1.979 (%1,9) 1.723 (%1,8) 1.485 (%1,5) 654 (%0,7) 648 (%0,7) 650 (%0,9)
Diğer 216 (%0,2) 700 (%0,7) 867 (%0,9) 910 (%0,9) 1.071 (%1,1) 1.453 (%1,5) 1.850 (%2,6)
Toplam 87.375 106.118 96.807 99.421 97.988 99.000 70.000

Dil ve Edebiyat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Oset dili, eski Pers dili, Tatça, Afganca, Belucice, Tacikce ve Kürtçe ile birlikte Hint-Avrupa dil ailesinin İran grubuna mensup bir dil olup, fonetik ve morfolojik açıdan yaşayan diğer İran grubunu dillerinde ayrılmaktadır.[42]

Osetler arasında birbirinden farklı İron ve Digor lehçeleri konuşulur. İron lehçesinin alt şiveleri Tuallag ve Kudayrag'dır. Digor lehçesinde ise Tagaur şivesi bulunur. İron ve Digor lehçeleri bugün hala konuşulmakta olup eğitim ve öğretim dili için de kullanılmaktadır. Osetlerin yazı dili XVII. yüzyılın sonlarına doğru Oset aydınlarınca Gürcü harflerinden uyarlanmıştır.[43] XIX. yüzyılın sonunda ise Digorların Arap, İronların Kiril, Tuallagların Gürcü alfabesini kullandığı görülür.

Osetler 1923'te Latin alfabesine geçmiş 1939'da ise İron dili üzerine kurulu, Kiril alfabesinin kullanıldığı tek bir edebi dil kullanılmaya başlanmıştır.[41]

Edebiyat dili daha çok İran lehçesi kullanılarak ortaya çıkmıştır. Bir halk şairi olan ve ilk şiirlerini 1899'da yayınlayan Kosta Khetegurov Oset Edebiyatı'nın kurucularından biridir.[43]

Oset halkının yaşamını anlatan Kosta, yoksul bir kadının çocuklarıyla soğukta aç ve zor günler yaşadığını görünce yazdığı şiir Osetler arasında büyük yankı uyandırır:

“Karanlık bir keder içinde

Közler hala kızgındı.

Ağlamak bile kalbinin yükünü hafifletmiyordu.

Ve birden çocuklarına seslendi;

-Bakın fasulye pişiriyorum!

Gerçekten de pişiriyordu, fasulye yerine çakılları.”

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski dönemlerde Hutsan adlı bir Tanrı'ya inanan Osetler arasında Hristiyanlık VI. yüzyılda Gürcüler vasıtasıyla yayılmış, daha geniş ölçüde ise Rus hakimiyetinde kabul görmüştür. Osetlerin Hristiyan olmadan önceki dinleri hakkında kesin bilgiler yoktur. Diğer Kafkas halkları (Çeçen, İnguş, Çerkes) gibi Nart Efsanelerine inanan Osetlerin de eskiden bu halklar gibi bölgede hakim olan Animizme inandıkları tahmin edilmektedir. XVIII. yüzyıldan sonra Osetlerin Rus egemenliği altına girmeleriyle Ortodoks mezhebini benimsedikleri görülür.

Osetlerin Hristiyanlığa geçiş süreci AlexandreGrigoriantz tarafından şöyle anlatılır: “Bu ülkede çok yaygın bir adete göre St.Andre vaazlar vermek üzere Gürcistan’a geldi. Vachoucht’un belirttiği 5. Yüzyıl tarihli bir metne göre St.Andre havarileriyle birlikte insanları eğiterek ve mucizeler yaratarak kentten kente, köyden köye dolaşmaktaydı. Böylece Gürcistan’a vardılar ve havarilerin vaazlarını kabul etmiş bir kadının hüküm sürdüğü Svanlar ülkesine vardılar. Sonra St.Andre ve SimeonOsetler ülkesine gittiler. Burada birçok kişinin dilini değiştirip vaftiz ettikten sonra Abhazya’ya gidip girdiler. Sivastopol kentine vardılar, Tanrının adıyla oraya da hristiyanlığı yaydılar.”[42]

Osetler, 932'de İslamiyet'e girmeye başlamışlarsa da XVI ve XVII. yüzyıllarda Kabartay'a komşu olan Müslümanların etkisiyle İslamiyet'i benimsemeye başlamışlardır.[41] Özellikle Mürid Savaşları sırasında halk bu yeni dine daha fazla rağbet göstermiştir. Bugün Osetler arasında Hristiyanların %60-70 civarı, Müslümanların ise %20-25 civarı olduğu tahmin edilmektedir.[44] Daha çok Kuzeydeki Osetler arasında İslamiyet inancı görülürken güneydeki Osetler Hristiyanlık dinine mensuptur.

Doğu Ortodoks Hristiyanlığı Güney Osetya'da Osetliler, Gürcüler ve Ruslar tarafından uygulanan başlıca dindir.[45]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Osetya'nın ekonomisi esas olarak tarıma dayanır. Buna rağmen, Güney Osetya'nın topraklarının sadece %10'undan azı ekilmektedir. Tahıllar, meyveler ve asmalar başlıca tarım ürünleridir. Ormancılık ve büyükbaş hayvan endüstrileri de sürdürülmektedir. Özellikle başkent Tshinvali çevresinde bir dizi endüstriyel tesis mevcuttur. 1990'lardaki savaşın ardından Güney Osetya ekonomik olarak zor durumda kalmıştır. Güney Osetya'da nüfusun çoğunluğu geçimlik tarımla hayatını sürdürmektedir.

Güney Osetya'nın sahip olduğu neredeyse tek önemli varlık, Rusya ve Gürcistan'ı birbirine bağlamak için kullanılan Roki Tüneli'nin kontrolüdür.

Devlet Başkanı Eduard Kokoity, ülkesinin ciddi şekilde Rusya' nın ekonomik yardımına bağlı olduğunu kabul etmiştir.

2008 Güney Osetya savaşından önce Güney Osetya'nın endüstrisi, 2006'da toplam 61,6 milyon ruble üretim yapan 22 küçük fabrikadan oluşuyordu. Oysa 2007'de sadece 7 fabrika çalışıyordu.

Mart 2009'da, üretim tesislerinin çoğunun atıl durumda olduğu ve onarıma ihtiyaç duyduğu bildirildi. Başarılı fabrikalarda bile işçi sıkıntısı, borçlu ve işletme sermayesi sıkıntısı vardı.[46] En büyük yerel işletmelerden biri 130 çalışanı olan Emalprovod fabrikasıdır.[46]

Güney Osetya yetkilileri yerel un üretimini artırmak ve böylece un ithalatına olan ihtiyacı azaltarak finansmanı iyileştirmeyi planlıyordu. Bu amaçla buğday ekilen alan 2008 yılında on kat artırılarak 130 hektardan 1.500 hektara çıkarılmıştır. 2008 yılındaki buğday hasadının 2.500 ton tahıl olması bekleniyordu. Güney Osetya Tarım Bakanlığı da 2008'de bazı traktörler ithal etti ve 2009'da daha fazla tarım makinesi teslim edilmesini bekliyordu.[46]

Rusya 2008'de Güney Osetya'nın restorasyonu için 10 milyar Ruble harcamayı planladı.[46] Ekonomi şu anda Rusya'dan gelen fonlara bağımlı haldedir.[47]

Güney Osetya Yönetimi 2017'de GSYİH'sının yaklaşık 0.1 milyar ABD doları olduğunu tahmin etmiştir.[48]

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Osetya'nın iklimi, Doğu'dan gelen subtropikal iklimden ve Batı'dan gelen Akdeniz ikliminden etkilenir. Büyük Kafkasya bölgesi, kuzeyden gelen soğuk havaya karşı bir bariyer görevi görerek yerel iklimi ılımlı hale getirir, böylece çok yükseklerde bile, Kuzey Kafkasya'dakinden daha ılıman bir iklim oluşur.

Güney Osetya'daki iklim bölgeleri, Karadeniz'e olan uzaklık ve rakıma göre belirlenir. Doğu Gürcistan ovaları, daha karasal bir iklim sağlayan dağlarla Karadeniz'in etkisinden korunmaktadır. Etekler ve dağlık alanlar (Büyük Kafkas Dağları dahil) serin, yağışlı yazlar ve karlı kışlar yaşar ve birçok bölgede kar örtüsü genellikle iki metreyi geçer. Karadeniz'den Güney Osetya'nın batısına nemli hava kütlelerinin nüfuzu genellikle Likhi sıradağları tarafından engellenir. Güney Osetya'da yılın en yağışlı dönemleri genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında meydana gelirken, kış ve yaz ayları en kurak aylar olma eğilimindedir. Yükseklik, 1.500 metrenin üzerindeki iklim koşullarının alçakta kalan alanlardan önemli ölçüde daha soğuk olduğu Güney Osetya'da önemli bir rol oynar. 2.000 metrenin üzerinde olan bölgeler, yaz aylarında bile sık sık don yaşar.

Güney Osetya'da Ocak ayında ortalama sıcaklık +4 santigrat derece civarında ve Temmuz ayında ortalama sıcaklık +20.3 santigrat derece civarındadır. Güney Osetya'da yıllık ortalama yağış 598 milimetre civarındadır. Genel olarak, Güney Osetya'nın çoğunda yaz sıcaklıkları ortalama 20 °C (68 °F) ile 24 °C (75.2 °F) ve kış sıcaklıkları ortalama 2 °C (35.6 °F) ile 4 °C (39.2 °F) arasındadır. Nem nispeten düşüktür ve Güney Osetya'da yağış, yılda ortalama 500 ile 800 mm (19,7 ile 31,5 inç) arasındadır. Çayırlık ve yayla bölgeleri farklı mikro iklimlere sahiptir. Yüksek rakımlarda yağışlar bazen Gürcistan'ın doğu ovalarına göre iki kat daha fazladır. Çayır alanlar yaklaşık 2.100 m'de (6.890 ft) başlar ve 3.600 m'nin (11.811 ft) üzerinde kar ve buz yıl boyunca mevcuttur.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019. 
  3. ^ a b Presidential Elections in South Ossetia – Plan B

    İlk tur oylamaya, Osetlerin Rusça'nın Güney Osetya'nın ikinci resmi dili olup olmayacağına karar verecekleri bir referandum eşlik etti. Seçmenlerin yaklaşık yüzde 85'i referanduma destek verdi.
  4. ^ "Unrecognized states: South Ossetia" (Rusça). 28 Ocak 2014. 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2014. 
  5. ^ "population census 2015". 13 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2016. 
  6. ^ "Валовой внутренний продукт". 13 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2018. 
  7. ^ "All About South Ossetia's 2017 Name Change". 20 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 
  8. ^ "Güney Osetya 'Alanya' olmayı oylayacak". Anadolu Ajansı. 8 Nisan 2017. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 
  9. ^ [email protected]. "Beyond Frozen Conflict: Scenarios for the Separatist Disputes of Eastern Europe". 3dcftas.eu (İngilizce). 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  10. ^ David Lane, "Soviet Society Under Perestroika" (İngilizce). Routledge, Londra ve Newyork. 1992. s. 224. 
  11. ^ Donaldson, Robert H.; Nogee, Joseph L.; Nadkarni, Vidya (18 Aralık 2014). "The Foreign Policy of Russia". doi:10.4324/9781315699769. 
  12. ^ King, Charles (2004). "A Rose among Thorns: Georgia Makes Good". Foreign Affairs. 83 (2): 13. doi:10.2307/20033899. ISSN 0015-7120. 
  13. ^ "Tuvalu, Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanımaktan vazgeçti". 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2017. 
  14. ^ Et'nosebi Sak'art'veloši. Basilaia, Merab,, ბასილაია, მერაბ,. T'bilisi. ISBN 978-9941-0-0901-3. OCLC 890630254. 
  15. ^ G. Osetya kısa tarihçe 10 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kafkas Vakfı
  16. ^ "Ethnic tensions: War in the Caucasus is Stalin's legacy". The Independent (İngilizce). 22 Ekim 2011. 1 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  17. ^ a b Coene, Frederik : Caucasus An introduction (İngilizce). Routledge. s. 40. 
  18. ^ "Is The Clock Ticking For Saakashvili?". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 5 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  19. ^ "THE GOALS BEHIND MOSCOW'S PROXY OFFENSIVE IN SOUTH OSSETIA". Jamestown (İngilizce). 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  20. ^ "Gürcistan'dan Osetya'ya büyük operasyon". 13 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2008. 
  21. ^ "Gürcistan seferberlik ilan etti". 12 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2008. 
  22. ^ Gürcüler hala Güney Osetya'da 11 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Habertürk
  23. ^ Gürcistanın çekilmesi 22 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İnternethaber
  24. ^ Tanklar Tiflis Yolunda
  25. ^ Ateşkes için mutabakat sağlandı 23 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ajans Kafkas
  26. ^ Kafkasya'da Ateşkes 31 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. haberturk.com
  27. ^ Kunkle, Fredrick (18 Ağustos 2008). "Bush, European Leaders Urge Quick Withdrawal From Georgia" (İngilizce). ISSN 0190-8286. 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  28. ^ "President of Russia". web.archive.org. 2 Eylül 2008. 2 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  29. ^ "Georgia breaks ties with Russia" (İngilizce). 29 Ağustos 2008. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  30. ^ "RIA Novosti - World - Russia hands over control of Georgian buffer zones to EU". web.archive.org. 12 Ekim 2008. 12 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  31. ^ "Parliament of Georgia (Tbilisi, Caucasus Region) - STATEMENTS, APPEALS, RESOLUTIONS". web.archive.org. 3 Eylül 2008. 3 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  32. ^ "Civil.Ge | Abkhazia, S.Ossetia Formally Declared Occupied Territory". web.archive.org. 3 Eylül 2008. 3 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  33. ^ "Earth Times: show/229515,nicaragua-joins-russia-in-recognizing-south-ossetia-abkhazia.html". www.earthtimes.org. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  34. ^ "West condemns Russia over Georgia" (İngilizce). 26 Ağustos 2008. 4 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  35. ^ "Civil.Ge | Scheffer 'Rejects' Russia's Move". web.archive.org. 7 Haziran 2011. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  36. ^ "Civil.Ge | CoE, PACE Chairs Condemn Russia's Move". web.archive.org. 7 Haziran 2011. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  37. ^ "Civil.Ge | OSCE Chair Condemns Russia's Recognition of Abkhazia, S.Ossetia". web.archive.org. 7 Haziran 2011. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  38. ^ "Georgia's Showcase in South Ossetia". Institute for War and Peace Reporting (İngilizce). 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  39. ^ "Georgia Quits Mixed Control Commission - Kommersant Moscow". web.archive.org. 22 Temmuz 2011. 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  40. ^ "Подписано соглашение о вхождении части подразделений армии Южной Осетии в ВС РФ". ТАСС. 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  41. ^ a b c Saydam, Abdullah: “Osetler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 33. 2007. s. 437. 
  42. ^ a b Grigoriantz, Alexandre: "Kafkasya Halkları Tarihi Ve Etnografik Bir Sentez". Sabah Kitapları, İstanbul. 1999. s. 156. 
  43. ^ a b Saltık, Turabi: "Tarihsel Mücadele Sürecinde Adığeler, Abhazlar, Alanlar (Osetinler), Çeçenler". Berfin Yayınları, İstanbul. Ocak 2000. s. s. 137. 
  44. ^ Узел, Кавказский. "Гацалов: жители Северной Осетии не считают мусульман виновными в терактах в республике". Кавказский Узел. 26 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  45. ^ "South Ossetia profile - Facts". BBC News (İngilizce). 12 Mart 2015. 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020. 
  46. ^ a b c d Delyagin, Mikhail (Mart 2009). "A Testing Ground for Modernization and a Showcase of Success". Russia in Global Affairs (İngilizce). 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020. 
  47. ^ Vartanyan, Olesya; Barry, Ellen (18 Mart 2014). "If History Is a Guide, Crimeans' Celebration May Be Short-Lived (Published 2014)". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020. 
  48. ^ "Gross domestic product". investrso.su (Rusça). 28 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Güney_Osetya&oldid=33899467" sayfasından alınmıştır