İçeriğe atla

Exotica

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Exotica (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Exotica
Müzikal kökenleriCaz
Lounge music
Space age pop
World music
empresyonist müzik
Kültürel kökenleri1950'li yılların ABD'si
Önemli çalgılarPiyano
Vibrafon
Marimba
Bongo
Conga
Hayvan sesleri
Diğer etnik caz çalgıları
Popülerlik1950'li ve 1960'lı yıllarda ABD'de orta derecede yaygındı
Bölgesel tarzlar
Hawaii
Polinezya
Karayipler
Güney Amerika
Afrika
Uzak Doğu

Exotica, 1950'lerin başında ABD'de ortaya çıkan, 1950'li ve 1960'lı yıllar boyunca yine bu ülkede popüler olan tropikal-caz[1] formunda ve ağırlıklı olarak enstrümantal bir müzik türüdür.

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Egzotizmden köken alan adının da çağrıştırdığı gibi exotica, gerek ritim ve melodileriyle, gerekse kullanılan enstrümanlarla uzak diyarların veya antik zamanların atmosferini oluşturan rahatlatıcı bir müzik tarzıdır. Egzotizm göreceli bir kavram olduğu için kişilerin yaşadıkları ülkeye ve kültürel geçmişlerine göre farklı anlamlar taşıyabilir. Bir Avrupalı için egzotizm, oryantalizmi çağrıştırabileceği gibi bir Amerikalı için egzotik olan tropik denizlerdeki palmiye ağaçlarıyla bezeli adalardır.[2] Bu müzik türü de 1951 yılında ABD'de ortaya çıktığı için ön planda canlandırılan atmosfer Polinezya adaları, Karayipler ve Hawaii'dir. Pasifik adalarının Tiki kültürü'nden,[3] Haiti'inin Voodoo kültüründen izler taşır. İkinci planda da Afrika ve Güneydoğu Asya'nın etnik gruplarının ve medeniyetlerinin yansımaları bu türe çeşni katar. Özetle Büyük Okyanus'la Uzak Doğu'nun bir karışımıdır ancak zaman zaman bu tarzda Güney Amerika'nın esintileri de yer alır.

Bu tür müzik 1950'li ve 1960'lı yıllarda, ABD kentlerinin düşük nüfus yoğunluklu ve düzenli banliyölerinde yaşayan orta ve orta-üst sınıftan konformist bir zümre tarafından izleniyordu. Bunlar genelde, ilk gençlikleri II. Dünya Savaşı yıllarına denk gelmiş orta yaştan insanlardı. ABD'nin Pasifik'te sürdürdüğü savaşın hikâyeleriyle büyümüşler, bazıları da bu denizlerdeki savaşlara bizzat katılmışlardı. Çoğu orta gelir düzeyine sahip bu insanların özlemini duydukları uzak diyarlara seyahat etme olanakları kısıtlıydı ve bu özlemlerini ancak televizyon karşısında giderebildikleri için bunlara küçümseyici bir tanımla "koltuk seyyahları" deniyordu. "Exotica" tarzı müzik bu nedenle bu zümre için biçilmiş kaftandı. "Exotica" onlar için otantik bir deneyim değildi, gerçeğini olmasa da hayâllerinde yaşattıkları şekliyle egzotizmi tadıyorlardı. Bu müziği dinlerken kendilerini kâh tropiklerde bir sağnak yağmurun altında ya da huzurlu bir lagünün kenarında, kâh ormanda bir safaride ya da bir çöl gecesindeymiş gibi hissediyorlardı.[2] "Exotica", gündelik yaşamın zorluklarından bezmiş insanlar için bir nevi kaçış müziğiydi.[4]

Başlarda bu türün belli bir adı yoktu. Türün ilk önemli örneği, Les Baxter'ın 1951'de yaptığı Ritual of the Savage (Le Sacre du Sauvage) albümü olmasına rağmen bu türe adını veren albüm Martin Denny'nin 1957 tarihli Exotica albümüdür.[5] 1950'li yıllar boyunca "exotica" plaklarının satış rakamları milyonlara erişti. 1957'de plâk endüstrisine stereo teknolojisinin girmesi de plâk satışlarını arttıran nedenlerden biriydi, çünkü stereo bu müziğin hedeflediği 'gerçeküstü' efektini daha iyi sağlayabiliyordu. 1959 yılına gelindiğinde ABD'de irili ufaklı hemen hemen tüm plâk şirketleri en az bir tane "exotica" albümü çıkarmışlardı. 1960'ların sonuna gelindiğinde Amerikalıların Hawaii'ye olan ilgisinin sönmesiyle birlikte bu müzik türüne olan ilgi de giderek kayboldu. Son yıllarda bu türe olan ilgide bir canlanma gözlenmektedir.

Özelliği ve enstrümanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Les Baxter'ın 1951 tarihli Ritual of the Savage (Le Sacre du Sauvage) albümü türün ilk önemli örneğidir. Albümün kapağında yer alan Tiki kültürü'ne ait heykeller, orman ve diğer görseller türün karakteri hakkında ipuçları veriyor.

Kolay dinlenen ve kulağa hoş gelen, düşük tempolu bir müzik türü olan "Exotica" stilistik kökenini Caz müziğinden alır. Bir tür "salon müziği" veya "ortam müziği" (ambient) olan lounge music veya meditasyon müziği tarzına, hattâ dinlendirici chill out müziğine yakındır. Yerel, etnik renklere yer verdiği için World music (Dünya müziği) grubuna da sokulabilir. "Exotica"nın Afro-Küba cazı veya Mood caz tarzına yakın olan bir türüne "caz exotica", diğerine "pop exotica" adı da verilmiştir. Kısaca bu müzik türünü tarif edecek tek bir sözcük yoktur, "exotica" birçok müzik stilini içinde barındıran geniş bir kavramdır.[6]

Bu türün örnekleri büyük çoğunlukla enstrümantaldir, sözleri olan şarkılara pek rastlanmaz. Seyrek duyulan insan sesi ancak yeri geldiğinde enstrüman yerine kullanılır (akapella) ya da ara sıra yöre insanının anlaşılmaz nidaları işitilir. Parçalarda zaman zaman ilkel tapınma törenlerine ait olduğu varsayılan biteviye ve monoton ilahi sözcükleri yer alır. İstisna olarak sadece Yma Sumac'ın albümlerinde insan sesi hep ön plandadır. Türün enstrümanları arasında piyano, flüt ve vibrafonun yanı sıra marimba, bongo, conga, ukulele ve bambu çubukları dahil diğer etnik çalgılara da yer verilmiştir. Ormanların egzotik havasını canlandırmak için yer yer tropikal kuşların sesleri, vahşi tabiatın tehlikelerini hissettirebilmek için de büyük kedilerin kükremeleri hatta maymunların çığlıkları bile kullanılmıştır.[2]

Türün önemli müzisyenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Exotica" müzik türünün ikonik figürleri şunlardır:

Türün tipik parçaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Les Baxter, "Quiet Village" (1957)
  • Les Baxter, "Peking Tiger"
  • Martin Denny, "The Enchanted Sea"
  • Martin Denny, "Hypnotique"
  • Arthur Lyman, "Taboo"
  • Yma Sumac, "Xtabay"
  • Eden Ahbez, "Full Moon"
  • The Ensemble of Seven, "Caravan"
  • The Surfmen, "Bali H'ai"
  • Korla Pandit, "Misirlou"
  • Robert Drasnin, "Voodoo"
  • Sabu Martinez, "Assbache"
  • Sabu Martinez, "Sorcery"
  • Webley Edwards, "Alika"
  • Xavier Cugat, "Jungle Flute"
  • Michel Magne, "Sahara"
  • Rex Kona & his Mandarins, "Bird Train"
  • Paul Page & the Island-Aires, "Chicken Kona Kaai"
  • Tito Puente, "Dance of the Headhunters"
  • Carl Stevens, "Tiana Tche--The Jungle Roars"
  • Arthur Lyman, "Bwana À"
  • Paul Conrad, "Sa Libis Ng Nayon"
  • Frank Hunter, "Strange Echoes"
  • Mike Simpson, "Elephant Drums"[2][3]

Türün öne çıkan albümleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Albüm Sanatçı Plâk şirketi Yıl
Ritual of the Savage Les Baxter Capitol 1951
Mambo! Yma Sumac Capitol 1954
Voodoo Suite Perez Prado RCA Victor 1955
Tamboo! Les Baxter Capitol 1956
Exotica Martin Denny Liberty 1957
Primitiva! Martin Denny Liberty 1958
Taboo Arthur Lyman High Fidelity 1958
Quiet Village Martin Denny Liberty 1959
Hypnotique Martin Denny Liberty 1959
Pagan Festival Dominic Frontiere ve Orkestrası Columbia 1959
Provocatif John McFarland United Artists 1959
Africana Chaino Dot 1959
White Goddess Frank Hunter Kapp 1959
Orienta Gerald Fried RCA Victor 1959
Voodoo Robert Drasnin Tops 1959
Far Away Places Warren Barker Warner Bros. 1959
Kapu Milt Raskin Crown 1959
Eden's Island Eden Ahbez Del-Fi 1960
The Sacred Idol Les Baxter Capitol 1960
Tropical Fantasy Michel Magne Columbia 1962
Exotica Ted Auletta Command 1962
Rain Forest Walter Wanderley Verve 1966

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Exotica (film), Atom Egoyan'ın yönettiği 1994 tarihli bu Kanada filminde konunun odağındaki gece kulübünde sürekli olarak "Exotica" tarzı müzikler çalınır. Bu külübün adı da "Exotica"dır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Exotica Music" (İngilizce). tikiroom.com. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  2. ^ a b c d "Exotica" (İngilizce). hipwax.com. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  3. ^ a b "Oldies Music Glossary: "Exotica"" (İngilizce). about.com. 22 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  4. ^ "Exotica" (İngilizce). patioculture.net. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  5. ^ "Mod-A-Day: Les Baxter" (İngilizce). mistersuave.com. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 
  6. ^ "The Exotica Music" (İngilizce). exoticamusic.net. 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2012. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Exotica" müziğinin çalgıları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Vibrafon
    Vibrafon
  • Marimba
    Marimba
  • Marimbeta
    Marimbeta
  • Ksilofon
    Ksilofon
  • Bongo
    Bongo
  • Conga
    Conga
  • Ukulele
    Ukulele
  • Bambu flüt
    Bambu flüt
  • Koto
    Koto
  • Gonglar
    Gonglar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Exotica&oldid=33074856" sayfasından alınmıştır