Veliki kanjon
„Kanjon Kolorado” preusmjerava ovdje. Za druge upotrebe, v. Kolorado (razvrstavanje). „Colorado Canyon” preusmjerava ovdje. Za druge upotrebe, v. Colorado (razvrstavanje).
Veliki kanjon (engl. Grand Canyon; ili kanjon Kolorado, engl. Colorado Canyon) je nacionalni park Sjedinjenih Američkih Država koji se nalazi u Američkoj saveznoj državi Arizona.
Grand Canyon je kanjon veoma strmih litica koji je milionima godina dubila i izdubila rijeka Colorado i sastavni je dio istoimenog nacionalnog parka, jednog od najstarijih u SAD. Jedan od najvećih pristalica i obožavatelja kanjona je bio američki predsjednik Theodore Roosevelt koji je ovdje puno puta uživao u krajoliku i lovu na pume (planinske lavove).
Prvi zabilježeni susret jednog Evropljanina dogodio se kad je Španac Garcia Lopez de Cardenas 1540. godine godine posjetio ovaj kraj. Prva znanstvena ekspedicija koju je vodio John Wesley Powell dogodila se 1869. godine. Davno prije toga područje kanjona su nastanjivali Indijanci koji su na njegovim liticama gradili svoja naselja.
Nacionalni park Grand Canynon utemeljen je 26. februara 1919. godine. Danas Grand Canyon posjećuje oko 5 miliona posjetitelja godišnje, a od 1870. godine poginulo je oko 600 posjetitelja, većinom zbog pada, dehidracije, hipotermije ili srčanog udara.
Grand Canyon (veliki kanjon) je naziv dobio zahvaljujući svojoj veličini, dužini i izrazito dubokim ponorima.
Položaj: 36°13′38″ N - 112°20′7″ W
Grand Canyon se rasprostire na 4.926,66 kilometara kvadratnih. Izrazito je dubok - na pojedinim mjestima oko 1 600 metara - i 446 kilometara dugačak, a smatra se jednim od sedam svjetskih čuda prirode. Kroz historiju Grand Canyon je bio izložen stalnim utjecajima rijeke Colorado i njenih pritoka koje su, sloj po sloj, oblikovale današnji izgled kanjona.
Temperature zraka na sjevernoj litici kanjona su u pravilu niže nego na južnoj zbog visine sjeverne litice koja se nalazi na 2 400 metara nadmorske visine i u prosjeku je za 300 metara viša od južne litice.
Grand Canyon je od davnina bio nastanjen indijancima plemena Sinagua, Pai, Hualapai, Havasupai, Paiute i Navajo koji su na padinama kanjona gradili svoje nastambe i puebla, mala naselja na strmim liticama.
Prema zapovjedi Španskog konkvistadora Franciska Vasco de Coronada u rujnu 1540. godine satnik Garcia Lopez de Cardenas sa malom grupom vojnika i vodičima iz plemena Hopi vodio je prvu poznatu i zabilježenu ekspediciju. Nakon što su stigli do južne litice tri vojnika su se pokušala spustit do samog dna kanjona, ali su ubrzo odustali zbog nedostatka vode. Pretpostavlja se da su indijanski vodiči odbili voditi ekspediciju do same rijeke. Nakon ove ekspedicije nijedan Evropljanin nije posjetio kanjon preko 200 godina.
Bojnik John Wesley Powell je bio vođa prve ekspedicije koja se 1869. godine spustila niz rijeku Colorado. Ekspedicija se sastojala od devet članova raspoređenih u četiri čamca. Već prvu sedmicu je potonuo čamac u kojem se nalazio najveći dio namirnica, no bojnik nije odustao od daljnje ekspedicije pa su 4. augusta uplovili u Grand Canyon. 28. augusta, nakon duge i iscrpljujuće avanture prepune opasnosti od brzaca i stijena ali i puta u nepoznato, tri člana ekspedicije su odustala od daljnjeg spuštanja niz rijeku Colorado te su se uputili prema vrhu kanjona. Pri samom vrhu su ih ubili Indijanci, a ironijom sudbine ekspedicija je već slijedeći dan uplovila u mirne vode Colorada.
Historija nastanka Grand Canyona zapisana je u stijenama različite starosti koje se, sloj po sloj, uzdižu od dna do vrha litica kanjona. Najniži sloj je Inner Gorge (Unutarnji klanac) kroz koji protiče rijeka Colorado.
Prije dvije milijarde godina tamna stijena, koja se danas nalazi u Grand Canyonu, bila je dio planinskog lanca visine Himalaje. Gorje je vremenom erodiralo i pretvorilo se u ravnicu, a na njegovom mjestu se pojavilo plitko more. Vapnenac koji se nataložio na morskom dnu sadrži okamine planktona stare oko milijardu godina.
Nešto uzvodnije, u stijenama su pronađeni dokazi drevne kataklizme tokom koje su se urušile cijele planine i prekrila ih je blatna naplavna ravnica u kojoj su svoje tragove ostavili vodozemci i gmizavci. Pronađeni su i slojevi koji su nekad davno bili močvare, pustinje i drevna mora u kojima su živjeli koralji.
Središnja usjeklina Grand Canyona djelo je rijeke Colorado. Rijeka je sa dubljenjem Grand Canyona započela tek prije 6 miliona godina. Pretpostavljalo se da je rijeka tokom dugog perioda izbušila svoj put sve do današnje dubine, ali utvrđeno je da se rijeka danas nalazi ondje gdje je i oduvijek bila, na 600 metara nadmorske visine. Međutim, tlo oko rijeke se postupno dizalo, ali toliko sporo da je snažno trenje rijeci omogućavalo da se zadrži na istom mjestu dok su sa obje strane obale rijeke izrastale sve više litice.
- Grand Canyon Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u
- National Geographic - Grand Canyon Arhivirano 2007-06-27 na Wayback Machine-u
- Veliki Kanjon Arhivirano 2007-12-17 na Wayback Machine-u
- Grand Canyon Explorer eng.
- The geology of the Grand Canyon eng.