Gevgelija

Gevgelija
Гевгелија
Gevgelija; Гевгелија
	; Grb
Osnovni podaci
Država	Severna Makedonija
Opština	Gevgelija
Stanovništvo
Stanovništvo (2002)	15.685
Geografija
Koordinate	41°08′21″N 22°30′09″E / 41.139167°N 22.5025°E
Nadmorska visina	60 m
	Gevgelija Gevgelija (Severne Makedonije)
Ostali podaci
Poštanski kod	1480
Pozivni broj	034
Registarska oznaka	GE

Koordinate: 41° 08′ 21" SGŠ, 22° 30′ 09" IGD

Gevgelija ([d͡ʑeʋd͡ʑělija], makedonski: Гевгелија, [ɡɛvˈɡɛlija]; srpskohrvatski: Đevđelija), grad na jugu Republike Makedonije, blizu granice sa Grčkom; 15 685 st.^[1] Gevgelija leži na desnoj obali rijeke Vardar. Sjedište je istoimene Opštine Gevgelija, koja ima oko 9684 stanovnika (po popisu iz 2002.)^[1]

Historija

Kraj oko Gevgelije ljudsko je stanište od antike, pored Gevgelije nalazi se arheološko nalazište Vardarski Rid iz prahistorije. Za vrijeme 14. vijeka Gevgelijski kraj potpao je pod vlast Otomanskog carstva.

Od tad potječe ime naselja, ono je po legendi nastalo od događaja sa jednim dervišem kojeg su seljani htjeli otjerati, a on ih je zbog toga stao proklinjati. Na to su ga oni stali zvati gel-geri što je na turskom značilo nešto kao ma dođi (vrati se). Dakle od tog gel-geri nastalo je ime grada Gevgelija.

Još 1860. godine Gevgelija je imala samo 800 stanovnika, i bila je selo, no već za jednu deceniju broj stanovnika se gotovo udvostručio. Važan događaj u razvoju i rastu naselja bio je dolazak željezničke pruge baruna Hirscha 1873. Od dolaska pruge Gevgelija postaje važno trgovište svoje okolice, tako da je 1886. godine Gevgelija je i službeno proglašena gradom i postala je upravno središte svoga kraja (Kaze Gevgelija) od 68 naselja u Solunskom vilajetu.

Tada je u gradu živjelo 3000 stanovnika, grade se upravne zgrade, u gradu je vojni garnizon, svega četiri godine kasnije (1890) u Gevgeliji živi 4000 stanovnika, оd njih su 3600 Makedonci, а ostali su Turci, Romi i Čerkezi.

Makedonski revolucionar Goce Delčev osnovao je osobno oblasni komitet VMRO-a u gradu, 14. jula 1895. godine.

Na prijelazu stoljeća Gevgelija postaje poprište borbi nacionalnih buržuazija Grčke, Bugarske i Srbije u borbi za prevlast i uticaj u gradu i okolici. Kako se ta borba prvenstveno vodila preko crkve, između egzarcista (probugarski organiziranog klera uz tada proglašenu autokefalnu Bugarsku crkvu) i patrijarhista ( progrčki organiziranog klera iz Carigradske patrijaršije). Crkve su bile i organizatori školstva, tako je u Gevgeliji 1905. godine bilo dvije Bugarske i dvije Grčke škole.

Nakon Drugog balkanskog rata 1913. Gevgelija je podpala pod tadašnju Kraljevinu Srbiju. Velik dio grčkih stanovnika iselio se u Grčku u naselja neposredno uz granicu. Za Prvog svjetskog rata Gevgelijom vladaju Bugari, od 1915–1918, nakon toga Gevgelija ulazi u sastav novoosnovane Kraljevine SHS. Otada je dio Jugoslavije, uz prekid za Drugog svjetskog rata kada je ponovno u sastavu Bugarske, sve do Makedonskog osamostaljenja 1991. godine.

Geografija

Gevgelija leži na desnoj obali rijeke Vardar, u prostranoj istoimenoj kotlini između planina, Kožuv (2163 m) i Pajak. Kod Gevgelije rijeka Konska uvire u Vardar. Granični prijelaz sa Grčkom Bogorodica - Evzoni, udaljen je 3 km od grada. Gevgelija je međustanica na putu Solun – Skopje, udaljena je 70 km od Soluna, а 165 km оd Skopja. Gevgelija zbog blizine Egejskog mora ima sredozemnu klimu, te se uzgajaju i tipično mediteranske biljke.

Privreda

Okolica Gevgelije je od davnina bogat poljoprivredni kraj, nekad se uzgajalo puno dudova svilca, riže, a danas maslina, smokava, limuna, grejpfruta i šipka. Gevgelija ima i industriju osobito tekstilnu, najveći poslodavac je tekstilna tvornica Noel sa 1000 zaposlenih, ima čak 20-tak manjih tekstinih pogona mješovitog grčko-makedonskog kapitala.

Zbog blizine granice koju godišnje prođe više od 3 milijuna putnika u Gevgeliji se razvio tranzitni turizam. Tako danas u Gevgeliji ima puno kazina, pa grad zovu makedonski Las Vegas, jedan od najvećih je - Kazino Flamingo Hotel , gradi se još veći Sheraton Princes.

Pored Gevgelije na planini Kožuv, izgrađen je najnoviji Ski centar Kožuv. Taj centar izgrađen je na dva prirodna amfiteatra planine Kožuv, Markovo ezero i Porta, te dvije padine imaju ukupno 1200 hektara, Padine Markovo ezero i Porta imaju oko desetak ski staza koje kreću sa slijedećih vrhova: Tabla (2100 m), Markova koliba (2000), K-92 (2160 m) i Zelen Breg (2000 m). Pored centra izgrađeno je apartmansko naselje
Na svega 4 km, od centra grada u pravcu sjeverozapada od Gevgelije u podnožju jugoistočnih padina planine Kožuv nalaze se Negorski banji (Негорски бањи), kompleks bazena sa hotelima Bužor, Jasen i Ilinden i dva izvora mineralne vode Vrela Banja i Ladna Banja s temperaturom vode od 40ºС, odnosno 38ºС.